Gwiskri

Gwiskri a zo ur gumun eus kanton Gourin e departamant ar Mor-Bihan.

Gwiskri

An ti-kêr.

Anv gallek (ofisiel)

Guiscriff

Bro istorel

Kerne

Melestradurezh

56081

56560

Maer
Amzer gefridi

Renée Buquen-Courtel
2020-2026

Etrekumuniezh

Roue Morvan Kumuniezh

Bro velestradurel

Bro Kornôg Kreiz-Breizh

Lec'hienn web

(fr)www.guiscriff.fr

Poblañsouriezh

Poblañs

2 081 ann. (2020)^[1]

Stankter

24 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

48° 03′ 02″ Norzh
3° 38′ 39″ Kornôg / 48.0505555556, -3.64416666667

Uhelderioù

kreiz-kêr : 197 m
bihanañ 70 m — brasañ 237 m

Gorread

85,46 km²

Gwiskri

Douaroniezh kemmañ

War lez ar Stêr-Laeron emañ ar gumun.

Anv kemmañ

(fr)Ogée : Guiscrif

(fr)Marteville & Varin : Guiscriff

(fr)Dauzat & Rostaing : "marteze breton gwik, bourg, hag anv den".

(br)Erwan Vallerie : "Guiscri, 1053; Guiseri, 1099; Guasgury, 1160; Guiscrist, 1292; Guiscruy, 1293; Guyscri, 1368; Guyscry, 1368; Guisguri, 1508; Guiscryuy, 1516; Guiscruiff, 1536; Quiscriff, 1630"

(fr)Embannadurioù Flohic : eus breton gwik = kêr. Disanvet eo talvoudegezh er ger scriff .

(fr)Hervé Abalain : "Guiscri, 1057; Guiscrist, 1292, parrez savet war gwic evit Largillière; nevez eo an dilost ff : Guiscriff e 1536. Marteze un anv den savet war gwisc, "an hini hag a zoug (gwikamañtoù pe ardamezioù), ha ri = roue pe penn"

Ardamezioù kemmañ

N'ez eus ket evit ar poent

Istor kemmañ

Henamzer kemmañ

An hent roman eus Vorgium (Karaez bremañ) d'ar Pouldu a dreuze Gwiskri, e tu Pont-Briand^[2].

XVII^vet kantved kemmañ

Emsavadeg ar Bonedoù ruz:

un digoll a 3 000 lur a voe paeet gant ar barrez hag he zrev Lannejenn d'an Aotrou Le Moyne de Trevigny goude tagadenn e gastell e Sant-Hern d'an 11 a viz Gouere 1675 e-pad Emsavadeg ar Bonedoù ruz^[3];
nac'het e voe an distaoliadeg roueel eus miz C'hwevrer 1676 ouzh un den eus Gwiskri anvet Ollivier Le Marchand, goude an emsavadeg^[4].

Dispac'h Gall kemmañ

Melestradurezh: krouet e voe ar gumun e 1790 diwar ul lodenn eus parrez Gwiskri, he zrev Lannejenn a yeas d'ober ur gumun ivez; gant al lezenn eus an 23 a viz Eost 1790 e voe lakaet Gwiskri e kanton Lannejenn^[5]; e Bann ar Faoued e oa; dilamet e voe kanton Lannejenn gant al lezenn eus an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801), dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix^[6]. Lakaet e voe Gwiskri en Arondisamant Pondi bet krouet e 1800 hag e Kanton ar Faoued bet brasaet e 1801.

XIX^vet kantved kemmañ

Brezel Gall-Prusian eus 1870 kemmañ

Mervel a reas pevarzek gwaz eus ar gumun^[7].

XX^vet kantved kemmañ

Brezel-bed kentañ kemmañ

Mervel a reas 220 gwaz hervez marilhoù ar gumun, 221 hervez monumant Santez-Anna-Wened, 278 hervez monumant ar re varv (da lâret eo 5,16 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911)^[8] eus ar gumun, abalamour d'ar brezel^[9].

Repuidi Brezel Spagn kemmañ

Meneget e voe un ti evit degemeret repuidi Brezel Spagn er gumun gant is-prefed Arondisamant Pontivi^[10].

Eil brezel-bed kemmañ

Repuidi-brezel: d'an 10 a viz Even 1940 e oa 200 repuad e Gwiskri; 14 anezhe n'oant ket distroet d'ar gêr c'hoazh d'ar 1añ a viz Gwenholon 1940^[11].
D'an 28 a viz Even 1944 e voe tapet 110 000 Lur en ti-post gant tud eus ar Rezistañs^[12].

Anv P. Morvan, un den eus Gwiskri, ouzh monumant ar re fuzuilhet e Porzh-Loeiz
d'an 23 a viz Mae 1945 e voe kavet korf marv un den eus ar gumun e-tal gwikadell Porzh-Loeiz. Er Rezistañs e oa; fuzuilhet e oa bet gant al lu alaman^[13];
mervel a reas 54 den abalamour d'ar brezel^[14].

Brezelioù didrevadennañ kemmañ

Brezel Indez-Sina: tri gwaz a varvas.
Brezel Aljeria: ur gwaz a varvas^[15].

Brezhoneg kemmañ

Ar Brezoneg er Skol kemmañ

1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[16].

Monumantoù ha traoù heverk kemmañ

An iliz katolik.
Chapel Sant Antoen.
Chapel Sant Vode.
Chapel Sant Tudual.
Chapel Sant Gwenael.
Lia Kervilioù.

Iliz katolik Sant Pêr ha Sant Paol, XV-XVI^vet kantved.
Chapel Sant Antoen, XVI^vet kantved.
Chapel Lokmaria.
Chapel Sant Tudual, XVII^vet kantved, un delwenn rummet eus Sant Varzhin (XVI^vet kantved) enni.
Monumant ar re varv e-tal an iliz katolik, luc’hskeudenn ha kartenn-bost^[17] Dioueliet e voe d’an 10 a viz Gwengolo 1922^[18].

Bez ar C'hommonwealth e bered Gwiskri kemmañ

Bez al Letanant de Carville, ar Serjant Miodon hag ar Major Ogden-Smith

Bro	Niver a soudarded
Rouantelezh-Unanet	1 (Jedburgh-SOE)
Hollad	1

Lazhet e voe ar Major Colin Ogden-Smith hag ar Serjant Miodon gant an Alamaned e Kerien d'an 29 a viz Gouere 1944^[19]. Gloazet e voe al letanant de Carville e-pad emgannoù dieubiñ Rosporden; mervel a reas e Kemper d'ar 7 a viz Eost 1944^[20].

Emdroadur ar boblañs abaoe 1790 kemmañ

Melestradurezh kemmañ

Tud kemmañ

Paotred koz Gwiskri

Tud bet ganet eno kemmañ

1852 : Frañsez ar Mae, barzh ha skrivagner brezhonek
1910 ː François-Louis-Marie Kervéadou, eskob Sant-Brieg ha Landreger, eus 19 Genver 1961 da 02 Here 1976

Tud bet marvet eno kemmañ

1916 : Frañsez ar Mae, barzh ha skrivagner brezhonek. Daoust ma varvas e Gwiskri emañ e relegoù e bered Sant-Inan.

Tud er straed Sant Vode gwechall

Ardamezeg ar familhoù kemmañ

	Ansquer, aotrounez Kenec'hkivilli ha Sant-Kijo	En glazur e arbenn-karv en aour

Gevelliñ kemmañ

Gleann na Madadh (Iwerzhon)

Liammoù diavaez kemmañ

(br) Gwiskri war lec'hienn Geobreizh

Levrlennadur kemmañ

(fr)Hervé Abalain : Les noms de lieux bretons. Les Universels Gisserot. 2000
(fr)Centre généalogique et historique du Poher. Kaier ar Poher. war ar stern
(fr)Albert Dauzat & Charles Rostaing : Dictionnaire étymologique des noms de lieux en France. Larousse, 1963. Guénégaud, 1978
(fr)A. Marteville & P. Varin, warlec'hien Ogée : Dictionnaire historique et géographique de la province de Bretagne, dédié à la Nation bretonne. Molliex. Rennes. 1843. Editions Régionales de l'Ouest. Mayenne. 1993
(fr)J.B. Ogée : Dictionnaire historique et géographique de la province de Bretagne, dédié à la Nation bretonne. 1780
(fr)Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014
(fr)Bernard Tanguy : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses du Finistère. Chasse-Marée. ArMen. 1990
(br)Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

Notennoù ha daveoù kemmañ

↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
↑ (fr)Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé, e ti an aozer, 1939, (e galleg), pajennoù 16 ha 17
↑ (fr)Arthur Le Moyne de La Borderie, La Révolte du Papier Timbré advenue en Bretagne en 1675, adembannet e Les Bonnets Rouges, Union Générale d'Éditions (dastumadeg 10/18), Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 106-109
↑ (fr)Arthur Le Moyne de La Borderie, La Révolte du Papier Timbré advenue en Bretagne en 1675, adembannet e Les Bonnets Rouges, Union Générale d'Éditions (dastumadeg 10/18), Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 152-154
↑ (fr)Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajennoù 132 ha 168
↑ (fr)Cassini - EHESS - Gwiskri - Fichenn ar gumun
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Monumant ar re varv
↑ (fr)1914 - 1918 - Des champs aux tranchées, Liv'Editions, Ar Faoued, 1998, pajenn 94
↑ (fr)Isabelle Le Boulanger, L'Exil espagnol en Bretagne 1937-1940, Coop Breizh, 2016, pajenn 140
↑ (fr)Association Mémoire du canton du Faouët, 1939-1945 en Centre-Bretagne, Liv'Editions, Ar Faoued, 2004, levrenn I, pajenn 118
↑ (fr)Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajenn 133
↑ (fr)René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajennoù 315 ha 316
↑ (fr)Memorialgenweb - Monumant ar re varv
↑ (fr)Memorialgenweb - Monumant ar re varv
↑ (fr)Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 266, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936
↑ (fr)Genweb
↑ (fr)Université de Lille
↑ (en)Commonwealth War Graves Commission
↑ (fr)Association Mémoire du canton du Faouët, 1939-1945 en Centre-Bretagne, Liv'Editions, Ar Faoued, 2004, levrenn IV, pajenn 33

[1] Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA

[2] (fr)Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé, e ti an aozer, 1939, (e galleg), pajennoù 16 ha 17

[3] (fr)Arthur Le Moyne de La Borderie, La Révolte du Papier Timbré advenue en Bretagne en 1675, adembannet e Les Bonnets Rouges, Union Générale d'Éditions (dastumadeg 10/18), Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 106-109

[4] (fr)Arthur Le Moyne de La Borderie, La Révolte du Papier Timbré advenue en Bretagne en 1675, adembannet e Les Bonnets Rouges, Union Générale d'Éditions (dastumadeg 10/18), Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 152-154

[5] (fr)Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajennoù 132 ha 168

[6] (fr)Cassini - EHESS - Gwiskri - Fichenn ar gumun

[7] (fr)Memorial Genweb

[8] (fr)Monumant ar re varv

[9] (fr)1914 - 1918 - Des champs aux tranchées, Liv'Editions, Ar Faoued, 1998, pajenn 94

[10] (fr)Isabelle Le Boulanger, L'Exil espagnol en Bretagne 1937-1940, Coop Breizh, 2016, pajenn 140

[11] (fr)Association Mémoire du canton du Faouët, 1939-1945 en Centre-Bretagne, Liv'Editions, Ar Faoued, 2004, levrenn I, pajenn 118

[12] (fr)Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajenn 133

[13] (fr)René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajennoù 315 ha 316

[14] (fr)Memorialgenweb - Monumant ar re varv

[15] (fr)Memorialgenweb - Monumant ar re varv

[16] (fr)Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 266, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936

[17] (fr)Genweb

[18] (fr)Université de Lille

[19] (en)Commonwealth War Graves Commission

[20] (fr)Association Mémoire du canton du Faouët, 1939-1945 en Centre-Bretagne, Liv'Editions, Ar Faoued, 2004, levrenn IV, pajenn 33

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]