Hiort

Hiort (an anv gouezelek; Saint Kilda, e saozneg, met n'eus sant anavezet ebet gant an anv-se ha n'ouzer ket a belec'h e teu, ha diwar treuzkompren eo moarvat), a zo un enezeg didud, e gwalarn Inizi Gall, e kornôg Bro-Skos. Emañ er gwalarn da Uibhist a Tuath er Meurvor Atlantel, hag inizi kornôkañ Bro-Skos int Hirta eo an enezenn vrasañ, gant an torraodoù uhelañ a c'haller kavout er Rouantelezh-Unanet. Melestret eo an inizi gant Comhairle nan Eilean Siar.. Didud eo abaoe 1930, pa oa bet skarzhet an enezourien, nemet dalc'het eo hiziv gant an arme saoz. Kent se e oa bet tud en inizi abaoe 2 000 bloaz. Moarvat n'int ket bet ouzhpenn 180 en holl war un dro, ha sur eo ne oant ket ouzhpenn 100 goude 1851.

Lec'hiañ Hiort e-keñver an Inizi Gall Pellañ.

Enezeg Hiort.

Roud a zo eus savadurioù ragistorel, met ar skrid koshañ a ra anv eus an inizi a zo eus dibenn ar Grennamzer. Kêriadenn grennamzerel Hirta a voe adsavet en XIX^vet kantved, met levezon ar gred relijiel, kleñvedoù deuet gant diavaezourien ha touristed dreist-holl, ouzhpenn efed ar Brezel-bed kentañ, a voe kaoz ma voe dilezet an enezenn e 1930 Awenet ez eus bet arzourien gant istor Hiort, betek ur c'hoarigan e 2007.. Perc'hennet eo an enezeg gant an National Trust for Scotland. Deut eo da vout unan eus peder lec'hienn ar Glad bedel e Bro-Skos, abaoe 1986.

Bagadoù tud a deu da labourat evit netra e-kerzh an hañv en inizi da adsevel an tier dilezet gant an enezourien ha kouezhet en o foull abaoe. Ur c'hamp soudarded zo ivez enni abaoe 1957.

Orin an anvioù

Ar Straed, hag an tier darev da gouezhañ en o foull.

Ar Straed, gant an tier damadsavet.

Sant ebet n'anavezer en anv Kilda, ha meur a vartezeadenn zo bet steuñvet diwar-benn orin an anv, a deu eus ar XVI^vet kantved. Haswell-Smith (2004) a skriv ne gaver ket roud eus an anv St Kilda a-raok 1666, war ur gartenn izelvroat, hag e c'hallfe dont eus ar gerioù norsek sunt kelda ("dour-feunteun c'hwek") pe eus ur fazi a-berzh saver izelvroat ar gartenn en dije fallgomprenet anv ar feunteun Tobar Childa o krediñ e oa gouestlet d'ur sant. Tobar Childa zo un adlavar, savet gant un anv gouezelek hag un anv norsek, a dalv kement ha feunteun o-daou.

Martin Martin, a zeuas di e 1697, a grede e oa an anv hini unan eus an enezourien a oa bet roet e anv d'ar feunteun vras Toubir-Kilda.

1580 Carte of Scotlande o tiskouez Hyrth (da lavarout eo Hirta) en tu kleiz ha Skaldar (Haskeir) er biz.

Orin Hirta, kalz koshoc'h eget an anv Saint Kilda, a zo ivez dizemglev diwarnañ.

Loened ha plant

Un tourz eus Soaigh.

Soaigh e-kreiz ar vorlusenn.

Doareoù bevañ

Tud Hiort a baee feurmoù o zier, pe un darn bepred, oc'h evneta. Gant kerdin staget ouzh postoù e tiskennent betek an neizhioù. Unan eus ar postoù-se a weler war ar skeudenn.

Ur post a dalveze da stagañ kerdin da ziskenn betek an neizhioù a-hed an tornaod.

Relijion ha touristerezh en XVIIIvet ha XIXvet kantved

An ti-skol en dorn dehoù, a voe savet stag ouzh an iliz e 1884.

Ur gartenn gant live ar mor eus Hiort ha Soaigh e 1888.

Levrlennadur

• Atkinson, Robert Island going to the remoter isles, chiefly uninhabited, off the north-west corner of Scotland, William Collins, 1949. (Reprinted Birlinn, 1995 ISBN 1874744319)
• Baxter, Colin and Crumley, Jim (1998) St Kilda: A portrait of Britain's remotest island landscape, Biggar, Colin Baxter Photography ISBN 0948661038
• Buchanan, Margaret St Kilda: a Photographic Album, W. Blackwood, 1983 ISBN 0851581625
• Charnley, Bob Last Greetings of St. Kilda, Richard Stenlake, 1989 ISBN 1872074022
• Coates, Richard The Place-Names of St. Kilda, Edwin Mellen Press, 1990 ISBN 0889460779
• Coates, Richard (1990) The Place-names of St Kilda, Lampeter, Edwin Mellen Press
• Fleming, Andrew (2005) St. Kilda and the Wider World: Tales of an Iconic Island, Windgather Press ISBN 1905119003
• Gilbert, O. The Lichen Hunters. St Kilda: Lichens at the Edge of the World, The Book Guild Ltd., England, 2004 ISBN 1857769309
• Harman, Mary An Isle Called Hirte: History and Culture of St. Kilda to 1930, MacLean Press, 1996 ISBN 1899272038
• Harvie-Brown, J.A. and Buckley, T. E. (1888), A Vertebrate Fauna of the Outer Hebrides. Pub. David Douglas., Edinburgh.
• Haswell-Smith, Hamish (2004) The Scottish Islands, Edinburgh, Canongate ISBN 1841954543
• Kearton, Richard With Nature and a Camera, Cassell and Company, London, 1898
• Keay, J., and Keay, J. (1994) Collins Encyclopaedia of Scotland, London, HarperCollins ISBN 0002550822
• Maclean, Charles (1977) Island on the Edge of the World: the Story of St. Kilda, Edinburgh, Canongate ISBN 0903937417
• McCutcheon, Campbell St. Kilda: a Journey to the End of the World, Tempus, 2002 ISBN 0752423800
• Quine, David (2000) St Kilda, Grantown-on-Spey, Colin Baxter Island Guides ISBN 1841070084
• Steel, Tom (1988) The Life and Death of St. Kilda, London, Fontana ISBN 0006373402
• Stell, Geoffrey P., and Mary Harman Buildings of St Kilda, RCAHMS, 1988 ISBN 011493391X
• MacGregor, Alasdair Alpin (1969) The Farthest Hebrides, London, Michael Joseph Ltd. ISBN 0718106911
• Fraser Darling, F., and Boyd, J.M. (1969) Natural History in the Highlands and Islands, London, Bloomsbury ISBN 187063098X
• Williamson, Kenneth; & Boyd, J. Morton. (1960). St Kilda Summer, London, Hutchinson
• Martin, Martin (1703) "A Voyage to St. Kilda" in A Description of The Western Islands of Scotland, Appin Regiment/Appin Historical Society. Retrieved 3 March 2007
• Murray, W.H. (1966) The Hebrides, London, Heinemann

Liammoù diavaez

• 1930 - evacuation of St Kilda (29 August 1930) nls.uk reprint of report from The Times. London. Retrieved 28 December 2007.
• abandonedcommunities.co.uk Retrieved 28 December 2007.
• Revised nomination of St Kilda for inclusion on the World Heritage Site List (January 2003) (pdf) Retrieved 28 December 2007. Includes a detailed map.
• "Revised Nomination of St Kilda for inclusion in the World Heritage Site List". (12 May 2003) The Scottish Executive. Retrieved 28 December 2007.
• "St Kilda" culturehebrides.com. Retrieved 28 December 2007.
• "St Kilda - Death of an Island Republic" Utopia Britannica: British Utopian Experiments 1325 - 1945. Retrieved 28 December 2007.
• "St Kilda" National Trust for Scotland. Retrieved 28 December 2007.
• "St Kilda" UNESCO's list of World Heritage Sites. Retrieved 28 December 2007.
• The cleitean of the St Kilda Archipelago. An architectural and historical account by Christian Lassure. Retrieved 28 December 2007.
• "The Last of the St Kildans:" (26 June 2005) Glasgow. Sunday Herald. A report of a surviving St Kildan re-visiting the islands by Torcuil Crichton. Retrieved 28 December 2007.