Yann-Bêr Kalloc'h

Yann-Bêr Kalloc'h
Delwenn enoriñ Yann-Bêr Kalloc'h e Groe
Anv ofisiel	Jean-Pierre Hyacinthe Calloc'h
Anv pluenn	Bleimor
Ganedigezh	21 a viz Gouhere 1888 Groe ( Bro-Gwened)
Marv	10 a viz Ebrel 1917 (28 vlez) Urvillers (Aisne)
Yezh skrivañ	Brezhoneg (gwenedeg), galleg
kemmañ

Yann-Bêr Kalloc'h a oa ur skrivagner hag ur barzh hag a skrive e brezhoneg. Ganet eo bet d'an 21 a viz Gouhere 1888 en Enez Groe (Mor-Bihan) ha marvet eo war an talbenn en Urvillers e Kanton Moÿ-de-l'Aisne en Aisne (Bro-C'hall)^[1] d'an 10 a viz Ebrel 1917 e-pad ar Brezel-bed kentañ. Brudet eo da gentañ-penn evit e zastumad barzhonegoù Ar en deulin (Àr an daoulin).

Soñjoù a-zivout ar Brezel Bras kemmañ

Yann-Bêr Kalloc'h, ne oa ket Abeozen. Ne oa ket ur peoc'hgarour anezhañ kerseet gant ar brezel. Kavet e vez arroudennoù brezelour en e skridoù.

"Waraok, Kelt mat! Ha tenn ha sko! Kouezh mar kouezezh, 'vit ar vro eo! Met sko, sko, sko! O breur, sko! Hep ehan, hep diskuizh, hep truez, tan dezhañ! Lazh ha tag, p'en deo ret! O breur lazh! Bez ar frailh hag a val, ar garreg hag a flastr, ar gurun a freuz, ar mor a veuz: bez ar C'hadour. Dalc'h koun e oa da gourdadoù kaored divent a grene Germania dirak sell o lagad."

Lec'h e dremenvan kemmañ

Fichenn hiniennel an is-letanant Kalloc'h, "marvet evit Bro-C'hall"^[2]

"Maruet (...) etal Urvillers" hervez e vez e bered Groe ha douaret e Cerizy (Aisne)^[1], met hervez an div fichenn hiniennel savet diwar e benn gant ant al lu gall e vefe marvet e Cerizy^[3] (Aisne) pe e Cerisy (Somme)^[4]. E rejimant a servijas en Oise hag en Aisne e 1917. E bro Cerizy (Aisne) edo e penn-kentañ miz Ebrel 1917^[5]. Douaret e voe e Cerizy (Aisne). Adkavet e voe e laour e miz Mae 1923. Douaret e voe en-dro e Groe e miz Gouere 1923^[1].

Oberennoù kemmañ

Barzhoniezh ha kanaouennoù kemmañ

Mem bro (1900)
Mor du (1900)
Plaintes (1902)
L'orphelin de la côte (1902)
La dernière parole de Jésus (1902)
Ker-Is (Ebrel 1902)
Les filles de Groix (1902)
Ar mor (1902)
La légende de Sainte Catherine (1904)
Le prêtre (1904)
Barde et prêtre (1904)
Au son de la harpe (1904)
Hirvoud (1905)
Dihunamb ! (1905)
Sant Eugen (1905)

Huneeh (1905)
Kan-Bale er chouanted (1905)
Au grand outrage 1906
Mon île adorée (1906)
Gourhemen a houil mat (1907)
Kenevo soudard Breih (1907)
Complainte de M.Noël (1907)
Gouil mat ! (15 a viz Eost 1907)
Nendeleg en harlu (1907)
Er voraerion (1908)
Merhed Groai (1908)
En eutreu Uzel, person Groé (1695-1717) (1909)
Ar en deulin / War an daoulin (1913)^[6]
Les P'tits Poilus de 1915 (1915)

Pezhioù-c'hoari kemmañ

Er Flamanked (1906)
En Neu Veuer / An Daou Vezvier (1906)
Pardonet d'emb hun Offanseu (1909)

Skridoù arall kemmañ

Étude sur la Boussole Bretonne (1910)
Au barde-rieur (1911)
Les tueurs du Breton (1911)
Les Pêcheurs Bretons en Mauritanie (1913)
Lettres de Yann-Ber Kalloc'h à sa mère, en Études Celtiques n°31, 1995, p. 225-259

Anvioù-lec'h hag oberennoù kemmañ

Skrivet eo anv Yann-Bêr Kalloc'h er Panteon e Pariz war listenn ar skrivagnerien marvet er blaenenn e-pad ar Brezel 14.

Ur Monumant da Yann-Bêr Kalloc'h a oa bet staliet e Groe e 1967, anezhañ un delwenn kizellet gant Jean Gilles. En ekomirdi Groe ez eus un dalc'had Bleimor : diskouezet e vez objedoù dezhañ hag oberennoù diwarnañ, gant Zavier Langleiz da skouer, hag ur c'haier zo bet savet evit ober ur weladenn War roudoù Yann-Bêr Kalloc'h, er mirdi koulz ha war an dachenn.

Meur a straed e Breizh zo bet anvet diwarnañ. Er Mor-Bihan emañ an darn vuiañ anezho (15) : e Groe, evel-rezon, hag e Belz, er Bonoù, er Faoued, e Gwened, e Gwidel, e Kaodan, e Kewenn, e Kiberen, e Kistreberzh, en Oriant, e Ploue, e Pondi, e Pont-Skorf hag e Regini. Un nebeud straedoù zo anvet e-giz-se e lec'h all, e Penn-ar-Bed (8 : Brest, Douarnenez, Gwipavaz, Kemper, Lesneven, Plabenneg, Plouvien, Sant-Martin-war-ar-Maez), en Il-ha-Gwilen (2 : Pazieg, Roazhon) hag en Aodoù-an-Arvor (1 : Gwengamp).

Ur skolaj prevez Yann-Bêr Kalloc'h zo e Logunec'h.

Bleimor, e anv-pluenn, zo bet roet d'un urzh skaouted katolik ha breton krouet e Pariz e 1946.

Al lestr zo Yann-Bêr Kalloc'h a oa bet lakaet sevel gant Kompagnunezh verdeiñ ar Mor-Bihan ha Naoned. Etre 1970 ha 1998 e veze implijet ganti war linennoù-mor, hini Groe da gentañ hag hini ar Gerveur da c'houde.

Sonerezh kemmañ

Meur a varzhoneg dezhañ zo bet lakaet sonerezh warno. Me zo ganet e-kreiz ar mor eo an hini anavezetañ anezho, aet da ganaouenn dre labour Jef ar Penven. Gant Mona Kerys e voe enrollet evit ar wech kentañ war ar bladenn Kanenn Dahud, embannet gant Mouez Breiz e 1959. Gant Alan Stivell e oa bet roet brud d'an ton-se gant e bladenn Reflets a oa deuet er-maez e 1970. Abaoe eo bet kanet ha sonet gant meur a arzour evel Andrea Ar Gouilh, Gilles Servat, Yann-Fañch Kemener, Dan ar Braz pe c'hoazh Didier Squiban. E 2009 e oa bet troet ha kanet e gouezeleg Skos gant Julie Fowlis.