Korn (mentoniezh)

Ur c'horn zo ur stumm mentoniezh dezvonnet gant div eeunenn gengej.

Notenniñ ar c'hornioù

Alies a-walc'h e vez notennet ar c'hornioù war-bouez lizherennoù c'hresianek (α, β, γ, δ, θ, φ, ...). Ne vez ket implijet al lizherenn π koulskoude, rak talvezout a ra al lizherenn-se evit an niver $\pi$ dija. Ober a reer ivez gant lizherennoù munut latin (a, b, c, ...), hag a-wezhioù gant pennlizherennoù latin evit al liestuegoù.

Gant an tri foent o zermen e c'haller notenniñ ar c'hornioù c'hoazh. Da skouer, ar c'horn termenet gant an tri foent A, B ha K a zo e veg en A a c'haller notenniñ ∠BAK pe ${\widehat {\rm {BAK}}}$ . Pa ne vez riskl ebet e vefe droukvesket e c'haller ober gant ar beg ar c'horn hepken (en degouezh-mañ : "korn A").

Ar c'hornioù hervez o digoradur

Ar c'hornioù a-hiniennoù

*Doareoù korn (evit nep korn $\alpha$ )*
Doare korn	Niver a droioù	Niver a bervannoù	Radianoù (rad)	Derezioù (°)	Gradoù (gr)
Null	0	0	$\alpha =0$	$\alpha =0$	$\alpha =0$
Lemm	etre 0 ha 1/4	etre 0 hag 1	$0<\alpha <{\frac {\pi }{2}}$	$0<\alpha <90$	$0<\alpha <100$
Serzh, skouer	1/4	1	$\alpha ={\frac {\pi }{2}}$	$\alpha =90$	$\alpha =100$
Togn	etre 1/4 hag 1/2	etre 1 ha 2	${\frac {\pi }{2}}<\alpha <\pi$	$90<\alpha <180$	$100<\alpha <200$
Balegek	etre 0 hag 1/2	etre 0 ha 2	$0<\alpha <\pi$	$0<\alpha <180$	$0<\alpha <200$
Sklat	1/2	2	$\alpha =\pi$	$\alpha =180$	$\alpha =200$
Askek	etre 1/2 ha 1	etre 2 ha 4	$\pi <\alpha <2\pi$	$180<\alpha <360$	$200<\alpha <400$
Leun	1	4	$\alpha =2\pi$	$\alpha =360$	$\alpha =400$

An daouadoù kornioù

Kornioù serzhus.

Kornioù skladus.

Un nebeud daouadoù kornioù a zo par o sammad d'ur c'horn heverk :

ar c'hornioù serzhus a zo par o sammad d'ar c'horn serzh (1/4 tro, 90°, pe ${\frac {\pi }{2}}$ radian),
ar c'hornioù skladus a zo par o sammad d'ar c'horn sklat (1/2 dro, 180°, pe $\pi$ radian),
ar c'hornioù leunius a zo par o sammad d'ar c'horn leun (2 dro, 360°, pe 2 $\pi$ radian).

Un nebeud daouadoù kornioù a zo par o diforc'h d'ur c'horn heverk :

ar c'hornioù gourzhskladus a zo par o diforc'h d'ar c'horn sklat (1/2 dro, 180°, pe $\pi$ radian).

An daouadoù kornioù dezvonnet gant eeunennoù kengej

Kornioù kefin.

Kornioù ilgroaz eo α ha β. Skladus eo ar c'hornioù kefin α ha γ.

E-touez an daouadoù kornioù dezvonnet gant eeunennoù kengej emañ :

ar c'hornioù kefin, dezvonnet pep hini gant un hevelep eeunenn ha gant un eeunenn disheñvel,
ar c'hornioù ilgroaz, dezvonnet gant an hevelep div eenenn, met lec'hiet a bep tu eus o foent kengej.

Par eo ar c'hornioù ilgroaz an eil d'egile.

Daou gorn kefin dezvonnet gant div eeunenn gengej a vez skladus atav.

Ar c'hornioù a denn d'un eeunenn dreuz

Kornioù diabarzh eo α, β, γ₁ ha δ₁, kornioù diavaez eo γ, δ, α₁ ha β₁, kornioù kenheuilh eo α ha δ₁, kornioù keñverek eo α hag α₁, kornioù keñverenebek diabarzh eo α ha γ₁, kornioù keñverenebek diavaez eo γ hag α₁.

Ar c'hornioù a-hiniennoù

Daou zoare kornioù a zo dezvonnet gant pep hini eus an div eeunenn hag an eeunenn dreuz :

ar c'hornioù diabarzh a zo etre an div eeunenn,
ar c'hornioù diavaez a zo en eil tu hag egile eus an div eeunenn.

An daouadoù kornioù

Meur a zaouad kornioù a c'haller termeniñ :

ar c'hornioù kenheuilh a zo kornioù diabarzh en hevelep tu eus an eeunenn dreuz,
ar c'hornioù keñverek a zo kornioù diabarzh ha diavaez en hevelep tu tu eus an eeunenn dreuz,
ar c'hornioù keñverenebek a zo kornioù diabarzh pe diavaez a bep tu eus an eeunenn dreuz,
- ar c'hornioù keñverenebek diabarzh a zo kornioù diabarzh a bep tu eus an eeunenn dreuz,
- ar c'hornioù keñverenebek diavaez a zo kornioù diavaez a bep tu eus an eeunenn dreuz.

Pa vez kenstur an div eeunenn e vez skladus ar c'hornioù kenheuilh, e vez par ar c'hornioù keñverek hag e vez par ar c'hornioù keñverenebek ivez.

Ar c'hornioù a denn d'al liestuegoù

Ar c'hornioù a-hiniennoù

Ur c'horn kreizet eo α, ur c'horn diabarzh eo β, hag ur c'horn diavaez eo γ.

Daou zoare kornioù a denn d'al liestuegoù rez :

ar c'hornioù diabarzh eus ul liestueg rez, dezvonnet gant daou du eus al liestueg hag a ya d'ober ur beg anezhañ,
ar c'hornioù diavaez eus ul liestueg rez, dezvonnet gant unan eus e duioù hag astenn unan all hag a ya d'ober ur beg gantañ.

Jediñ a c'haller sammad kornioù diabarzh ul liestueg rez n tu. E radianoù, $S=(n-2)\times \pi$ , hag e derezioù, $S=(n-2)\times 180$ pe $S=180\times n-360$ . Alese e c'haller jediñ korn diabarzh ul liestueg keitkornek n tu. E radianoù ez eo par da $(1-{\frac {2}{n}})\times \pi$ , hag e derezioù da $(1-{\frac {2}{n}})\times 180$ pe da $180-{\frac {360}{n}}$ .

Jediñ a c'haller ivez kornioù diavaez ul liestueg reoliek rez n tu. E radianoù ez int par da ${\frac {2}{n}}\times \pi$ , hag e derezioù da ${\frac {360}{n}}$ .

Ur c'horn all a c'haller menegiñ evit al liestuegoù reoliek rez :

ar c'horn kreizet, dezvonnet gant div eunenn hag a dremen dre greiz al liestueg ha dre bep hini eus an daou veg a ya d'ober un tu eus al liestueg.

Jediñ a c'haller kornioù kreizet ul liestueg reoliek rez n tu. Par eo an n korn kreizet, ha par eo o sammad da π radian pe da 360° E radianoù ez eo par ar c'hornioù kreizet da ${\frac {2}{n}}\times \pi$ , hag e derezioù da ${\frac {360}{n}}$ . Par int d'ar c'hornioù diavaez neuze.

An daouadoù kornioù

Kornioù kenheuilh eo α ha β, ha kornioù ragenep eo β ha δ.

Daou gorn kenheuilh eus ul liestueg rez a zo daou gorn diabarzh eus al liestueg-se dezvonnet gant un hevelep tu hag un tu disheñvel anezhañ.

Daou gorn ragenep eus ur pevarzueg rez a zo daou gorn ha n'int ket dezvonnet gant un hevelep tu. Daou gorn ragenep par a zo en ur sarpant-nij, ha par eo ar c'hornioù eus pep daouad kornioù ragenep en ur c'hensturieg.