Lagad

Lagad un den

Lagad lemm ur vaou lost rous

Organoù ar gweled eo an daou lagad. Ganto e c'hall an dud hag al loened gouzout petra a c'hoarvez en-dro dezho hag ober o soñj neuze. A bep tu d'ar penn emaint e poulloù, pe podoù an daoulagad.

Kleñvedoù

Glazenn

Ar c'hlazenn a zo dalliñ ul lodenn pe hollad strink al lagad. An dalliñ-se a gas d'un digresk eus ar wel a za war gresk. Er penn-kentañ ar c'hlazenn a zegas egas da geñver ar sklêrijenn. An digresk eus ar gwel a c'hell bezañ fonnus goude ur choukad en abeg d'ar c'hozhni pe er broioù o ziorren, en abeg d'ar zivouediñ, d'an heoliata, an espozañ ouzh mogedoù pistrius. Pa vez kollet wel al livioù e vez anvet achromatopsie.
C'hoarvezhout a ra goude ul labezad eus empenn hag a c'hoarvezh an aliesañ en abeg d'ur gwallzarvoud gwazienn-empenn en un den hag a wele mat. C'hoarvezhout a ra ivez peogwir eo bet treuzkaset dre ar genetek. Ar c'helligoù karget eus ar wel diouzh deiz, hag eus hini al livioù a zo bet skoanet da lâret eo o deus ur gudenn en ho mont en-dro. An vet int kon. Neuze kelligoù ar wel diouzh noz a gemer o flas.

Keratit

Tanenn sae al lagad abalamour d'ur vilimadur eo an aliesañ. Ar vilimadur-se a genlabour alies gant koc'henn an daoulagad. Sae al lagad a zeu da vezañ dall hag ur gwiskad moan a waziennoù a zeu war-wel, war sae al lagad. Ma'z eo padus ar vilimadur, sae al lagad a grog neuze da gaout ur bigmantiñ azrous. Hervez live ar c'hleñved e c'hell an den tapet ganti koll un tamm eus lemmded e sell, kaout poan, ur ruzder lagad, leñvañ, ha bezañ direnket gant ar sklêrijenn.

Hirweled

C'hoarvezhout a ra pa erru ar sklêrijenn en daoulagad hag ec'h en em zolp a-dre ñv da barch an daoulagad rak re verr eo al lagad. Un den tapet gant ar c'hleñved-mañ a c'hell sellout an en-dro a dost hag a bell digudenn. Ar gudenn eo he deus diaesterioù evit gwellout an objedoù a-dost. En abeg da-se e c'hell an dud-se kaout poan benn, bezañ skuizhet o sellout, gwellout displann. Ar vugale tapet ganti o deus diaesterioù evit soénjal war o labour pe war an urzhiataerezioù. Ar wel a c'hell bezañ reizhet gant lunedoù pe lentiloù bolzek, rak evel-se, skinoù an heol a zo kromm davet an diabarzh hag ar skeudenn a erru war parch al lagad.

Berrweled

C'hoarvezhout a ra pa en em zolp ar sklêrijenn o tont el lagad dirak parch al lagad peogwir eo re hir al lagad. Neuze gwellout a rez mat an objedoù a dost met ar re a zo pell displann. Ar berrweled a c'hell bezañ reizhet gant ul lentil pe lunedoù kev. E mod-se ar sklêrijenn a dremen en daoulagad a zo krommet war an diavez hag ar skeudenn a erru war parch al lagad.

Daltonegezh

Al lodenn vrasañ eus an dud daltoneg a c'hell gwellout al livioù, n'odeus diaesterioù nemet evit gwellout ar c'hemm kenetrezo.Ar gelligoù kon ne 'z eont ket mat en-dro hag ur gudenn a zo etre an teir liv kentañ: ar gwer, ar ruz, ar glas. An daltonegezh a zo treuzkaset dre ar genetek. Muioc'h a baotr eget a plac'h a zo tapet ganti. Ur paotr diwar 12 a zo daltonek.

Astigmategezh

C'hoarvezhout a ra pa vez sae al lagad stummet en un doare digompez. Sae al lagad a zo normalamant e stumm ur sfer met pa vez astigmate an den neuze eo hirgelc'hiek. An araok a zo tost plad met ar c'hostezioù a zo kromm. An distok-se a lak ar sklêrijenn hag a dremen dre al lagad da vezañ tolpet war meur a lec'h e plas en ul lec'h hepken. Neuze a sell a zo displann.

Livioù an daoulagad

Ma'z eo livet glas al lagad ez eo ablamour da 2 bigmant: an duon hag al lipofusin. Ma n'eus ket a bigmantoù da skouer evit an dud gwennard, neuze e kemer glas al lagad liv ar gwad hag a dreuz anezhi. Forzh peseurt liv a c'hell bezañ d'eus ar re voutinañ d'ar re ralañ a-wechoù ez eus kement a liv ma'z eo re ziaes lavarout peseurt liv a zo an hini pennañ. Al livioù a vez treuzkaset dreist-holl dre ar genetek daoust ma c'hell ur vab liv teñval, gell padal e dud o deus daoulagad sklaer.

Lodennoù al lagad

Parch al lagad

Goloiñ a ra foñs al lagad, treiñ a ra ar c'hannad lugernus o tont eus an diavez en ur gannad nervennus kaset d'an empenn. Ur gwiad neuronel moan tre eo. Leun a kon pe a bazhigoù eo. Ar c'honoù a servij da sellout diouzh deiz, hag al livioù pennañ : ruz, glas, gwer. Ur seurt skramm sinema en ur sal du eo, e foñs al lagad.

Mab al lagad

Seblantout a ra deomp bezañ du dre ma vez euvret lodenn vrasañ ar sklêrijenn o tont el lagad gant ar gwiadoù. Dreist-holl gant parch al lagad. Brasaat a ra pe bihanaat a ra gant sikour kigennoù glas al lagad. Ar fiñvadennoù-se a servij da reoliañ nerzh ar sklêrijenn hag ar c'hementd a sklêrijenn.

Pa vez kemeret poltred un den gant al luc'hedenn, Glas al lagad na c'hell ket serriñ buan a-walc'h, neuze parch al lagad leun a gwad a zo sklêrijennet. Setu perak e vez gwelet daoulagad ruz war ar poltriji a-wechoù.

Gwenn al lagad

Gwenn al lagad a zo lodenn gwevnañ al lagad, servijout a ra da wareziñ al lagad ouzh an dagadennoù mekanikel ha derc'hel a ra ivez framm al lagad. Treuzwelus e teu da vezañ en a-raok. Sae al lagad eo.

Ar poent dall

Ar zonenn lec'h m'en em vod an neudennoù evit sevel nervenn ar gweled lec'h ma n'ez eus kellig kizidik d'ar sklêrijenn ebet.

An imor dourek

Un dourenn eo lec'hiet etre strink al lagad ha sae al lagad. Reoliañ a ra ar gwask a zo el lagad met ivez da vouetañ frammoù al lagad en ur distrujañ al lostajoù.

Makula

Ar macula a zo an tachad teñval. Ar macula a zo zonenn parch al lagad lec'h ma'z eus ar c'hementad brasañ a kon. Lec'hiet eo e foñs al lagad, war ahel ar poent dall, e-kreiz parch al lagad. Enni ez eus un diwask bihan anvet fovea hag a zo savet gant konoù stardet kenetrezo. Amañ emañ lec'h m'eo al lemmañ al lagad. Warni eo e vez kaset skeudenn ar poent a sellomp.

Fovea

Ar fovea, zonenn kreiz ar macula, a zo lodenn parch al lagad lec'h ma'z eo ar wel ar resisañ. Enni n'ez eus nemet konoù evit kaout ar wel resisañ. Ober a ra war-dro ar fiñvoù hag al livioù.

Koc'henn al lagad

Ur c'hoc'henenn mec'hiennet treuzwelus hag a golo diabarzh malvennoù al lagad. Ar c'hoc'henenn-se a brodu ur mukus a en em led war c'horre al lagad hag a lardigenn anezhañ evit gellout fiñval aesoc'h.

Malvennoù al lagad

Plakennoù kroc'henn a fiñv int evit serriñ pe digeriñ an daoulagad. Servijout a reont da gwareziñ an daoulagad, da herzel pe bevenniñ ar sklêrijenn a za barzh al lagad ha da adzourenniñ sae al lagad.

Strink al lagad

Ferenn naturel al lagad eo. Tolpiñ a ra ar skinoù lugernus war parch al lagad. Gallout a ra cheñch e ankl krommadur gant sikour kigennoù hervez ar pellder.

Gwagroù an daeroù

Ar gwagroù daeroù a brodu un dourenn anvet dourenn an daeroù e doare ma chom gleb an daoulagad. An takennoù dour a zo sal hag a warez al lagad, da skouer pa'z eus poultren warno pe pa'z eus un doñjer bennak evel an oksidenn propanethial a teu d'eus an onion met ivez goude un drivliadenn.

An nervenn ar gweled

An nervenn gwelout a zo savet diwar strollañ neudennoù nervennus parch al lagad. Kas a ra ar skeudenn stummet d'an empenn.

Gwerenn al lagad

Ur vouedenn treuzwelus, leuniañ a ra kev al lagad a-dreñv da strink al lagad. Servijout a ra da asuriñ sonnded al lagad ha da zerc'hel parch al lagad ouzh pale al lagad. Kaout a reer a-wechoù ar santimant gwelout sklêrijennoù dirak al lagad. Dont a ra eus ar fed e tremen gwerenn al lagad. Ma kendalc'h ar santimant, marteze eo re greñv o gwad en o gwaziennoù kas.

Glas al lagad

Ur gigenn eo. Seurt stalafioù mab al lagad a servij da reoliañ ar c'hementad a sklêrijenn a tremen el lagad.

Koroid

Ar c'horoid a zo e mouk. Pinvidik e gwaziennoù eo ar gwiskad mañ, bouetañ a ra glas al lagad hag ar gelligoù a dap ar sklêrijenn. Derc'hel a ra al lagad en ur c'hambr du ha gwareziñ a ra anezhañ ouzh skinoù an diavez hag a grou tommder.

Korf ar malvennoù

Produiñ a ra an imor dourek. Ennañ ez eus kigennoù a cheñch krommenn strink al lagad evit kaout ar wel lemmañ ha reizhañ.

Gwelout

Un daou-ugent seurt lagadoù (daoulagadoù pe muioc'h) a zo e-touez al loened. Darn ne c'hallont nemet disheñvelout sklêrijenn diouzh teñvalijenn. Darn a wel al livioù hag ar stummoù.

Evit gwelout eo ret dija kaout sklêrijenn produet gant andonoù gouloù kentrenk pe eilrenk.

1. Glas al lagad a vrasa pe a vihana evit leuskel ar c'hementad a sklêrijenn mat da dremen.
2. Sae al lagad a hent ar skinoù lugernus davet parch al lagad. Reizhet e vo ar skeudenn gant strink al lagad hervez ar pellder.
3. Parch al lagad a dreuzfeurm ar skinoù lugernus en ur c'hannad nervennus, a-drugarez d'ar c'honoù ha d'ar bazhiugoù (kentañ gwiskad), d'ar fovea hag a zo liammet ouzh an nervenn optik, ha kas a ra anezhañ d'an
4. An nervenn optik a gas ar c'hannad d'an empenn lec'h ma'z eo treuzfeurmet e santadurioù al livioù.
5. An empenn a adsav santadur ar gweled e liv hag e donder.

An touellwelioù

Parch al lagad a gas ar skeudenn e stumm ur c'hannad d'an empenn. Evel-se eo evit an holl.
Zonennoù gwelout an empenn a zielfenn ar gannadoù-mañ. Met a-wechoù, displegadenn an empenn a c'hell bezañ displann. E fazioù evit displegañ a zo anvet touellweloù, an touellweloù n'int ket gwelet er memes doare rak cheñch a ra an traoù bevet evit pep hini, n'hon eus ket gwelet ar memes traoù, n'eo ket bet dalc'het soñj eus ar memes skeudennoù.

An touellweloù a c'hell dont eus ar fed e vefe bet broudet kelligoù parch al lagad a resev ar sklêrijenn, neuze gall a reont bezañ skuizhaet, pe eus ar fed int bet krouet gant an empenn dre kannadoù nervennus resevet faos a-wechoù. AN empenn a glsk lakaat ster e pep lec'h, memes lec'h ma n'ez eus ket. Neuze ober a ra re, amplaat a ra ar c'hemmoù mat, krouiñ a ra trolinennoù, livioù, pellwelerezh, fiñvadennoù hag all hervez ar pezh a anavezer.

En-dro d'al lagad

• an abrantoù
• ar malvennoù

Gwelout ivez

• dant al lagad
• mab-lagad
• poull-lagad
• kroc'hen-lagad
• souchenn-lagad
• gwerenn-lagad
• gwign-lagad
• serr-lagad
• taol-lagad (hag a-daol-lagad)