Statud mirerezh : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 5:
 
Ar reizhiad priziañ ha renkañ ar muiañ brudet hag anavezet er bed eo ''Roll ruz ar spesadoù en Arvar'' an [[UICN]]. Termeniñ a ra ar reizhiad-se e statudoù mirerezh (rummadoù) hag an arouezioù-barn resis a ro an tu da lakaat ar spesad-mañ-spesad en ur rummad pe en unan all.
Rannañ a ra ar spesadoù en arvar e tri rummad : En arvar bras (CR), En arvar (EN), ha '''Gloazus'''Chalus (VU). Savet ez eus ivez ur roll eus ar spesadoù aet da get abaoe 1500 kent J.K. hag eus an [[takson|taksa]] zo aet da get en natur. Renablet eo ivez e rummadoù an taksa zo an nebeutañ e dañjer.
 
Ar "C'henemglev diwar-benn kenwerzh etrebroadel ar spesadoù loened ha plant gouez en arvar" (CITES) en deus da bal da asuriñ n'eo ket lakaet en arvar ar spesadoù loened ha plant gouez gant ar c'henwerzh etrebroadel.
Linenn 21:
[[Restr:ExtinctDodoBird.jpeg|thumb|An [[Dodo]], amañ en ur skeudenn eus 1651 gant [[Jan Savery]], zo ur spesad a vez meneget alies evel skouer eus ur spesad aet da get n'eus ket pell]]
 
=== Ar spesadoù aet da get en natur ===
 
E [[bevoniezh]] hag en [[ekologiezh]], ar steuzidigezh zo diwezh un [[organeg]] pe ur strollad organegoù ([[takson]]), da gustum ur [[spesad]]. Mare ar steuzidigezh a c'hoarvez gant marv ezel diwezhañ ar spesad peurliesañ, e spered an dud, daoust ma c'hall ar barregezh da ouennañ, ha da zont war c'horre ar bec'h, bezañ kollet a-raok ar mare-se. Diaes eo jediñ ar mare-se ha peurliesañ e vez graet pa c'haller teurel ur sell war ar pezh zo c'hoarvezet, da c'houde.
Linenn 32:
-->
ouzhpenn an abegoù kozh ha naturel a laka spesadoù da vont da get, an abegoù liammet ouzh bezañs an den abaoe nebeud amzer a bouez muioc'h-mui : saotradur an [[endro]] , regorvoiñ an [[danvezioù naturel]], distruj ar [[metou]]ier, dic'hallusted evit izili ur spesad da gejañ<ref> William F. Fagan, Peter J. Unmack, Colleen Burgess, W. L. Minckley ; (2002) ''Rarity, fragmentation, and extinction risk in desert fishes.'' Ecology: Vol. 83, No. 12, pp. 3250-3256. ; doi: 10.1890/0012-9658(2002)083[3250:RFAERI]2.0.CO;2</ref> degaset gant bruzunadur an tachennoù gouez ... Ur bern efedoù a c'hallfe kreskiñ en amzer da zont abalamour da [[tommadur an hin|dommadur an hin]] .
 
=== Ar spesadoù aet da get en natur ===
 
Spesadoù zo evel [[Marc'h |Marc'h Przewalski]], [[Leon an Atlas]] pe ar ''[[Cyprinodon longidorsalis ]]'' zo aet da get en natur hag a chom bev abalamour ma vez desavet un nebeud gant an den hepken. Plant zo ne vezont kavet ken el liorzhoù evel [[Rhododendron kanehirai]] zo aet da get e [[Taiwan]], e vro orin.
Alies ez eo dister-kenañ stad ar spesadoù-se. Ne chom nemet un daou-ugent ezel eus al lapous trovanel anvet [[Hocco mitou]] er bed da skouer ha dalc'het int e zooioù.
 
=== Ar spesadoù en arvar bras ===
Rummad ar spesadoù en arvar bras zo anezhañ ar rummad ar muiañ en arvar hervez Roll ruz an [[IUCN]] evit ar spesadoù gouez. Ur sppesadspesad en arvar bras en deus gwelet niver e izili digreskiñ, pe a welo anezhañ o tigreskiñ, eus 80% e-korf tri remziad.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4202734.stm "Apes extinct in a generation", BBC, 2005-09-01 </ref>
 
Evel ma ne vez ket sellet ouzh ur spesad evel ur spesad aet da get gant an IUCN kent ma vije bet kaset da benn enklaskoù don ha hir e c'haller soñjal ez eus spesadoù zo aet da get c'hoazh hag a zo atav war roll ar spesadoù en arvar bras. Ur rummad nevez evit ar spesadoù a c'hallfe bezañ aet da get zo bet kinniget gant [[BirdLife International]] da dermeniñ ar strollad-se.
Linenn 42 ⟶ 47:
* [[Sourd Anderson]]
* [[Loupard |Loupard an Amour]]
* [[AxolotlAksolotl]]
* [[Makao gouzoug glas]]
* [[Kondor Kalifornia]]
Linenn 49 ⟶ 54:
* [[Liñs Iberia]]
* [[Kakapo]]
* [[Marc'h |Marc'h Przewalski]]
* [[Gorilh|Gorilh ar reter]] (280 loen a chomfe)
* [[Gorilh ar menezioù]] (790 loen a chomfe)
Linenn 72 ⟶ 76:
 
Ar spesadoù n'hallont ket bezañ lakaet er rummad-mañ ma n'eo ket bet priziet stad o foblañs. Da lâret eo ez eo ret kaout titouroù azas diwar-benn an niver eus e izili hag an tachennoù m'emaint o vevañ evit ober un disklêriadenn eeun pe get diwar-benn riskl ur spesad da vont da get.
Abaoe 2001 en deus ar rummad-se ar berradur "LC" (''least concern'' e saozneg), diouzh stumm 3.1 rummadoù hag arouezioù-barn an IUCN e 2001<ref>[http://www.redlist.org/info/categories_criteria2001|title=2001 Categories & Criteria (version 3.1), ''The IUCN Red List of Threathened Species'' 2006-12-19], [http://web.archive.org/web/20061114215755/http://www.redlist.org/info/categories_criteria2001 <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2006-11-14}}</ref> Koulskoude e toug war-dro 20% eus spesadoù ar rummad-se (3261 diwar 15636) ar c'hod "LR/lc", e bonn stlenn an IUEN, ar pezh a ziskouez n'eo ket bet priziet o stadd en-dro abaoe 2000. <!--Prior to 2001 "least concern" was a subcategory of the "Lower Risk" category and assigned the code "LR/lc" or (lc).-->
 
Daoust ma ne vez ket sellet ouzh spesadoù ar rummad-se evel spesadoù zo war ar Roll ruz gant an IUCN, Roll ruz 2006 a laka 15636 [[takson|taksa]] ennañ memes tra. An niver klok a spesadoù er rummad zo 14033 (en o zouez meur a spesad n'eo ket bet deskrivet c'hoazh evel ur [[glesker]] eus ar genad ''[[Philautus]]''<ref>[http://www.redlist.org/search/details.php?species=58913|title=Philautus sp. nov. 'Kalpatta', ''The IUCN Red List of Threathened Species'', 2006-12-19</ref>). 101 isspesad loened zo ivez ha 1500 taksa plant (1410 spesad, 55 isspesad, ha 35 seurtad). Div ispoblañs loened zo war ar roll ivez : an ispoblañsoù [[Spineg]] eus [[Aostralazia]] hag eus [[Afrika ar Su]]. N'eus fungus na protista ebet er rummad-se, daoust ma n'eus nemet pevar spesad eus ar ren-se zo bet priziet evit ar mare. Mab-den a oa lakaet en un doare ofisiel e-barzh ar rummad-se gant an IUCN e 2008<ref>''The IUCN Red List of Threathened Species'' 2008</ref>.
<!--
Since 2001 the category has had the abbreviation "LC", following the IUCN 2001 Categories & Criteria (version 3.1).[1] However, around 20% of Least Concern taxa (3261 of 15636) in the IUCN database use the code "LR/lc", which indicates they have not been re-evaluated since 2000. Prior to 2001 "least concern" was a subcategory of the "Lower Risk" category and assigned the code "LR/lc" or (lc).
 
While "Least Concern" is not considered a red listed category by the IUCN, the 2006 Red List still assigns the category to 15636 taxa. The number of animal species listed in this category totals 14033 (which includes several undescribed species such as a frog from the genus Philautus[2]). There are also 101 animal subspecies listed and 1500 plant taxa (1410 species, 55 subspecies, and 35 varieties). There are also two animal subpopulations listed: the Australasian and Southern African subpopulations of Spiny Dogfish. No fungi or protista have the classification, though only four species in those kingdoms have been evaluated by the IUCN. Humans qualify for this category, and in 2008 were formally assessed[3] as such by the IUCN.
 
 
-->
 
==Notennoù==