Statud mirerezh : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
|||
Linenn 5:
Ar reizhiad priziañ ha renkañ ar muiañ brudet hag anavezet er bed eo ''Roll ruz ar spesadoù en Arvar'' an [[UICN]]. Termeniñ a ra ar reizhiad-se e statudoù mirerezh (rummadoù) hag an arouezioù-barn resis a ro an tu da lakaat ar spesad-mañ-spesad en ur rummad pe en unan all.
Rannañ a ra ar spesadoù en arvar e tri rummad : En arvar bras (CR), En arvar (EN), ha
Ar "C'henemglev diwar-benn kenwerzh etrebroadel ar spesadoù loened ha plant gouez en arvar" (CITES) en deus da bal da asuriñ n'eo ket lakaet en arvar ar spesadoù loened ha plant gouez gant ar c'henwerzh etrebroadel.
Linenn 21:
[[Restr:ExtinctDodoBird.jpeg|thumb|An [[Dodo]], amañ en ur skeudenn eus 1651 gant [[Jan Savery]], zo ur spesad a vez meneget alies evel skouer eus ur spesad aet da get n'eus ket pell]]
=== Ar spesadoù aet da get
E [[bevoniezh]] hag en [[ekologiezh]], ar steuzidigezh zo diwezh un [[organeg]] pe ur strollad organegoù ([[takson]]), da gustum ur [[spesad]]. Mare ar steuzidigezh a c'hoarvez gant marv ezel diwezhañ ar spesad peurliesañ, e spered an dud, daoust ma c'hall ar barregezh da ouennañ, ha da zont war c'horre ar bec'h, bezañ kollet a-raok ar mare-se. Diaes eo jediñ ar mare-se ha peurliesañ e vez graet pa c'haller teurel ur sell war ar pezh zo c'hoarvezet, da c'houde.
Linenn 32:
-->
ouzhpenn an abegoù kozh ha naturel a laka spesadoù da vont da get, an abegoù liammet ouzh bezañs an den abaoe nebeud amzer a bouez muioc'h-mui : saotradur an [[endro]] , regorvoiñ an [[danvezioù naturel]], distruj ar [[metou]]ier, dic'hallusted evit izili ur spesad da gejañ<ref> William F. Fagan, Peter J. Unmack, Colleen Burgess, W. L. Minckley ; (2002) ''Rarity, fragmentation, and extinction risk in desert fishes.'' Ecology: Vol. 83, No. 12, pp. 3250-3256. ; doi: 10.1890/0012-9658(2002)083[3250:RFAERI]2.0.CO;2</ref> degaset gant bruzunadur an tachennoù gouez ... Ur bern efedoù a c'hallfe kreskiñ en amzer da zont abalamour da [[tommadur an hin|dommadur an hin]] .
=== Ar spesadoù aet da get en natur ===
Spesadoù zo evel [[Marc'h |Marc'h Przewalski]], [[Leon an Atlas]] pe ar ''[[Cyprinodon longidorsalis ]]'' zo aet da get en natur hag a chom bev abalamour ma vez desavet un nebeud gant an den hepken. Plant zo ne vezont kavet ken el liorzhoù evel [[Rhododendron kanehirai]] zo aet da get e [[Taiwan]], e vro orin.
Alies ez eo dister-kenañ stad ar spesadoù-se. Ne chom nemet un daou-ugent ezel eus al lapous trovanel anvet [[Hocco mitou]] er bed da skouer ha dalc'het int e zooioù.
=== Ar spesadoù en arvar bras ===
Rummad ar spesadoù en arvar bras zo anezhañ ar rummad ar muiañ en arvar hervez Roll ruz an [[IUCN]] evit ar spesadoù gouez. Ur
Evel ma ne vez ket sellet ouzh ur spesad evel ur spesad aet da get gant an IUCN kent ma vije bet kaset da benn enklaskoù don ha hir e c'haller soñjal ez eus spesadoù zo aet da get c'hoazh hag a zo atav war roll ar spesadoù en arvar bras. Ur rummad nevez evit ar spesadoù a c'hallfe bezañ aet da get zo bet kinniget gant [[BirdLife International]] da dermeniñ ar strollad-se.
Linenn 42 ⟶ 47:
* [[Sourd Anderson]]
* [[Loupard |Loupard an Amour]]
* [[
* [[Makao gouzoug glas]]
* [[Kondor Kalifornia]]
Linenn 49 ⟶ 54:
* [[Liñs Iberia]]
* [[Kakapo]]
* [[Gorilh|Gorilh ar reter]] (280 loen a chomfe)
* [[Gorilh ar menezioù]] (790 loen a chomfe)
Linenn 72 ⟶ 76:
Ar spesadoù n'hallont ket bezañ lakaet er rummad-mañ ma n'eo ket bet priziet stad o foblañs. Da lâret eo ez eo ret kaout titouroù azas diwar-benn an niver eus e izili hag an tachennoù m'emaint o vevañ evit ober un disklêriadenn eeun pe get diwar-benn riskl ur spesad da vont da get.
Abaoe 2001 en deus ar rummad-se ar berradur "LC" (''least concern'' e saozneg), diouzh stumm 3.1 rummadoù hag arouezioù-barn an IUCN e 2001<ref>[http://www.redlist.org/info/categories_criteria2001|title=2001 Categories & Criteria (version 3.1), ''The IUCN Red List of Threathened Species'' 2006-12-19], [http://web.archive.org/web/20061114215755/http://www.redlist.org/info/categories_criteria2001 <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2006-11-14}}</ref> Koulskoude e toug war-dro 20% eus spesadoù ar rummad-se (3261 diwar 15636) ar c'hod "LR/lc", e bonn stlenn an IUEN, ar pezh a ziskouez n'eo ket bet priziet o stadd en-dro abaoe 2000. <!--Prior to 2001 "least concern" was a subcategory of the "Lower Risk" category and assigned the code "LR/lc" or (lc).-->
Daoust ma ne vez ket sellet ouzh spesadoù ar rummad-se evel spesadoù zo war ar Roll ruz gant an IUCN, Roll ruz 2006 a laka 15636 [[takson|taksa]] ennañ memes tra. An niver klok a spesadoù er rummad zo 14033 (en o zouez meur a spesad n'eo ket bet deskrivet c'hoazh evel ur [[glesker]] eus ar genad ''[[Philautus]]''<ref>[http://www.redlist.org/search/details.php?species=58913|title=Philautus sp. nov. 'Kalpatta', ''The IUCN Red List of Threathened Species'', 2006-12-19</ref>). 101 isspesad loened zo ivez ha 1500 taksa plant (1410 spesad, 55 isspesad, ha 35 seurtad). Div ispoblañs loened zo war ar roll ivez : an ispoblañsoù [[Spineg]] eus [[Aostralazia]] hag eus [[Afrika ar Su]]. N'eus fungus na protista ebet er rummad-se, daoust ma n'eus nemet pevar spesad eus ar ren-se zo bet priziet evit ar mare. Mab-den a oa lakaet en un doare ofisiel e-barzh ar rummad-se gant an IUCN e 2008<ref>''The IUCN Red List of Threathened Species'' 2008</ref>.
==Notennoù==
|