Marc'h Przewalski : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 26:
War-dro 1977, ne oa ken 300 loen bev er zooioù dre ar bed<ref>"The Foundation for the Preservation and Protection of the Przewalski Horse - '' [http://www.treemail.nl/takh/about/history.htm The history of the Przewalski horse]'' "</ref>. Savet e oa neuze raktresoù da eskemm gouennnerien ha da greskiñ ar boblañs-se gant zooioù hag ensavadurioù, hag e deroù an {{XXIvet}} kantved e konter war-dro 1800 loen<ref>"The Foundation for the Preservation and Protection of the Przewalski Horse - '' [http://www.treemail.nl/takh/about/history.htm The history of the Przewalski horse]'' "</ref>..
 
== *Distro kezeg Przewalski en Natur==
 
Savet e oa raktresoù da gas ar spesad e Mongolia en-dro ha d'e lezel da vevañ en natur. E 2010 e oa kaset teir oberatadenn gant ar pal-se e [[Mongolia]].
 
An « Ensavadur evit mirout ha gwareziñ kezeg Przewalski », a oa krouet en [[Izelvroioù]] e 1977, a zegasas ar c'hezeg kentañ e [[Mongolia]], e 1992, e Park broadel Hustai. Lezet e oa 84 loen da vont en natur betek 2004<ref>[http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/41763/0 pennad ''Equus ferus''] war ''red list'' an [[UICN]] 21/02/2010.</ref>. Al loened degaset da Vongolia zo bet kustumet ouzh an hin da gentañ e-pad pell e klozioù bras, a-raok bezañ lezet da vont da vat<ref >The Foundation for the Preservation and Protection of the Przewalski Horse - '' [http://www.treemail.nl/takh/about/back.htm Back to the wild]''</ref>. E 2008 e oa 192 loen-kezeg e 24 [[harem]]<ref>[http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/41763/0 pennad ''Equus ferus''] war ''red list'' an [[UICN]] 21/02/2010.</ref>.
<!--
La « Fondation pour la préservation et la protection du cheval de Przewalski », créée aux Pays-Bas en 1977, amena les premiers animaux en [[Mongolie]], en 1992, dans le parc national de Hustai. Il y en a eu 84 relâchés jusqu'en 2004<ref name="IUCN-Przewalski">[http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/41763/0 article ''Equus ferus''] sur la ''red list'' de l'[[UICN]] - consulté le 21/02/2010.</ref>. Les animaux amenés en Mongolie ont d'abord suivi une assez longue acclimatation, dans de grands enclos, avant d'être définitivement relâchés<ref name="wild">''The Foundation for the Preservation and Protection of the Przewalski Horse - « [http://www.treemail.nl/takh/about/back.htm Back to the wild] »''</ref>. En 2008, cette population comptait « 192 individus dans 24 harems<ref name="IUCN-Przewalski" /> ».
 
UneLezet secondee introductionoa aivez étéKezeg menéeda dansvont leen sitenatur dee Takhin Tal (Gobi B) pargant l' ''InternationalStrollad etrebroadel Takhi Group'' (ITG). « EntreEtre 1992 etha 2004, 90 chevauxganet néser enzooioù captivitéa ontoa étékaset transportés [...] ene MongolieMongolia. [...] TroisTri autresmarc'h-servij mâlesall ont étéa transférésoa dukaset parceus nationalPark debroadel Hustai versbetek Takhin Tal ene 2007 [...]. IlE y2008 ae actuellementoa [en111 2008]loen-kezeg 111e chevauxfrankiz ene liberténav dansstrollad neufdisheñvel groupeser auboblañs-se<ref>[http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/41763/0 seinpennad de''Equus cetteferus''] population<refwar name="IUCN-Przewalski"''red list'' an [[UICN]] 21/02/2010.</ref> ».
 
[[Fichierrestr:France Lozère Causse Méjean Chevaux de Przewalski 16.jpg|thumb|left|LeBagad troupeauar du [[CausseC'hausse Méjean]] e Bro-Chall.]]
Ar gevredigezh gall Takh<ref> [http://www.takh.org/ Lec'hienn ar gevredigezh Takh].
L'association française Takh<ref name="takh">http://www.takh.org/ Site de l'association takh.</ref> a organisé une troisième opération de réintroduction à partir de sa création, en 1990<ref name="takh" />. Des animaux provenant de divers zoos ont été placés en semi-liberté en [[Lozère (département)|Lozère]], sur « le [[Causse Méjean]], plateau calcaire traditionnellement tourné vers l'élevage du mouton », formant le « troupeau du Villaret<ref name="takh" /> », toujours actif. Après dix ans de préparation à la vie sauvage, « 22 fondateurs […] ont été transportés avec succès en 2004 et 2005<ref name="takh" /> » dans le Khomiin Tal, près du parc national de Khar Us Nuur.
</ref> he deus aozet un trede esae goude e grouidigezh e 1990. Loened hag a zeue eus zooioù disheñvel a oa lakaaet en hanter frankiz e [[Lozère (departamant)|Lozère]], er [[Causse Méjean|C'hausse Méjean]], war ur bladenn gouestlet da zesevel deñved, da sevel ur bagad loened zo anezhañ c'hoazh. Goude 10 vloaz o prientiñ an distro d'ar vuhez ouez e oa kaset 22 gouenner gant berzh e 2004 hag e 2005 e Khomiin Tal, e-kichen Park broadel Khar Us Nuur.
 
FruitsDa-heul dear cesraktresoù-se diversese opérations, il yoa avaite findiwezh 2007 environwar-dro 330 chevauxloen-kezeg vivante enfrankiz liberté ene [[MongolieMongolia]] : 200 danse lePark parc national debroadel Hustai, 110 danse legouelec'h Gobi, ethag plus deouzhpenn 20 àe Khomiin Tal (MongolieMongolia occidentalear c'hornôg<ref>[http://www.treemail.nl/takh/downloads/nieuwsbrief_en_08_lr.pdf Lettre annuelle] de janvierGenver 2008 degant ''The Foundation for the Preservation and Protection of the Przewalski Horse''.</ref>).
 
<!--
Toutes ces opérations rencontrent souvent au départ des difficultés importantes, les animaux rendus à la vie sauvage ne maîtrisant pas celle-ci. La difficulté à trouver l'eau, la nourriture, à s'adapter au climat ou à se défendre contre les prédateurs entraînent un assez fort taux de perte chez les animaux nés en captivité. La seconde génération, née en liberté, a des taux de survie beaucoup plus favorables.
 
Linenn 50 ⟶ 51:
 
À l'automne [[1998]], 21 animaux ont été relâchés dans la « zone interdite » de [[Tchernobyl]], qui couvre un rayon de {{unité|30|km}} autour de la centrale, soit environ {{formatnum:2800}} km². Ce sont des animaux en surnombre, généralement âgés ou en mauvaise santé, venus de la réserve [[Ascania-Nova]], au sud de l'Ukraine, qui ont été ainsi relâchés. Bien que le pronostic sur leur survie ait été à l'origine assez négatif, les chevaux se sont bien adaptés à leur environnement, et ce sont un cinquantaine de bêtes qui vivent en totale liberté dans la zone en 2009. La zone interdite est officiellement enclose, mais la barrière s'avère en fait en ruine, et les animaux peuvent donc en théorie en sortir<ref>''Tchernobyl, une histoire naturelle ? Une énigme radiologique'', un film de Luc RIOLON. Production : Arte France - Camera Lucida - CRNRS Images, 2010.</ref>.
-->
 
== Description Deskrivadenn==
<gallery>
Fichierrestr:Przewalskipferd Schweifrübe 2007-06-08 162.jpg|LigneRoudenn caractéristique,arouezius souventa jugéeweler indicatricealies d'uneevel proximitéur génétiquesin aveckerentiezh lesgenetek chevauxtost préhistoriquesgant kezeg ar [[Ragistor]]
Fichierrestr:PrzewalskisHorseFoal.jpg|PoulainEbeul dedaou deux jourszevezh
</gallery>
 
Neuz kezeg Przewalski a ziskouez perzioù « kentidik » : ur penn bras o deus, daoulagad lec'hiet uhel ha n'eo ket war kostezioù ar penn e-giz ar c'hezeg all, diskouarn hir, araoget tev int, ur c'horf bras o deus gant ur roudenn mul teñval ha roudennoù all war an izili.
L'apparence du cheval de Przewalski révèle plusieurs traits « primitifs » : Il possède une grosse tête, des yeux placés en hauteur et non sur les côtés comme chez les autres chevaux, de longues oreilles, une encolure épaisse, un gros corps avec une raie de mulet foncée et des zébrures sur les membres.
<br /> 1,20 metr int ha dezhe ur vlevenn [[rouan (liv)|rouan]] atav ha penn an izili teñval, penn ar fri zo sklaer gant reun teñval. Ar [[moue|voue]] a gresk sonn hag a vuz bep bloaz, n'eus kuchad ebet.
<br />Il mesure environ 1,20 – {{Unité|1.30|m}} et a toujours une [[robe (cheval)|robe]] [[isabelle (cheval)|isabelle]] avec les extrémités foncées, un bout du nez clair et des [[Crin (animal)|crins]] foncés. La [[crinière]] pousse toute droite et mue chaque année, il n’y a pas de toupet.
N'haller ket reoliñ kezeg Przewalski, n'haller ket embreger anezhañ na mont warnañ. Bevañ a ra diwar ur boued dister-kenañ ha gallout a ra gouzañv an tommder hag ar yenijenn ar brasañ.
Impossible à discipliner par nature, il ne peut être ni dressé ni monté. Le cheval de Prjevalski survit sur de très maigres rations et peut supporter des extrêmes de chaleur et de froid.
IlTennañ ressemblea aura da [[ChevalMarc'h deRiwoché|gezeg Riwoché]] découvertdizoloet ene [[1995]] pargant l'explorateuran etergerzhour écrivainha skrivagner [[Michel Peissel]] danse larannvro région duar [[Kham|C'ham]] auen [[Tibet]].
 
=== GénétiqueAr genoù ===
 
Disheñvel a-walc'h eo kezeg Przewalski diouzh ar c'hezeg doñv rak 66 [[kromozom]] en deus ha n'eo ket 64.
Le cheval de Przewalski diffère génétiquement du cheval domestiqué car il a soixante-six [[chromosome]]s et non soixante-quatre.
An enklaskoù diwar-benn [[DNA]] ar [[mitokondri]] en deus diskouezet ne oa ket kezeg Przewalski hendadoù ar c'hezeg doñ a-vremañ (Vila et al 2001)<ref name="IUCN-Przewalski" /> ».
Kouskoude, ar studiadennoù diwar-benn ar c'hemmoù etre glad genetek kezeg Przewalski hag hin ar c'hezeg doñv en deus diskouezet nebeut a gemm etrezo.
 
N'eus ken peder [[allelenn]] dehe pevar [[loci]] merkerioù [[serom]] disheñvel a oa anavezet evel merkerioù dibar da gezeg Przewalski (Bowling ha Ryder, 1987)*. Ar pep brasañ eus adstummoù protein ar gwad a gaved e gwad andaou spesad kezeg, ha memes al lodenn eus an DNA anavezet evit ar bronneged da ziorroen ar buanañ (lodenn an DNA mitokondriek kontrollerezh), ne ziskouez ket kalz a gemmoù a-bouez etre an daou spesad (Ishida et al. 1995, Oakenfull ha Ryder, 1998). Sklaer eo eta ez eo liammet kezeg Przewalski hag ar c'hezeg doñv a-dost<ref>[http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/41763/0 pennad ''Equus ferus''] war ''red list'' an [[UICN]] 21/02/2010.</ref>.
De même, la « recherche sur l'ADN mitochondrial a montré que le cheval de Przewalski n'est pas l'ancêtre des chevaux domestiques modernes (Vila et al 2001)<ref name="IUCN-Przewalski" /> ».
 
Marteze e tiskenn an daou spesad eus un hendad kumun hag a zo kerent tost. Ar c'hezeg eus Przewalski zo bev hiziv an deiz avat n'int ket hendadoù ar c'hezeg doñv.
Cependant « les études sur les différences génétiques entre chevaux de Przewalski et domestiques ont indiqué très peu de différence génétique entre eux. Seuls quatre [[allèles]] à quatre [[loci]] de marqueurs sérologiques distincts ont été identifiés comme étant spécifiques au cheval de Przewalski (Bowling et Ryder, 1987), la grande majorité des variantes des protéines de sang étant présente chez les deux chevaux de Przewalski et domestiques, et même la région de l'ADN connue chez les mammifères pour avoir l'évolution la plus rapide (la région de l'[[ADN mitochondrial]] de contrôle), ne montre pas de différences significatives entre les deux types de chevaux (Ishida et al. 1995, Oakenfull et Ryder, 1998). Ainsi, il est clair que Przewalski et chevaux domestiques sont très étroitement liés<ref name="IUCN-Przewalski" /> ».
 
<!--
Au final, les chevaux domestiques et les chevaux de Przewalski actuels descendent d'un ancêtre commun, et sont étroitement apparentés. Mais les souches de Przewalski vivant actuellement ne sont pas les ancêtres directs des chevaux domestiques.
== Anvioù skiantel==
 
[[Fichierrestr:Przewalskipferd.jpg|thumb|]]
== Noms scientifiques ==
[[Fichier:Przewalskipferd.jpg|thumb|]]
Plusieurs [[taxon]]s proches dont les liens phylogénétiques ne sont pas précisément identifiés, sont soit placées dans le même genre (''[[Equus (genre)|Equus]]''), soit la même espèce (''[[Equus ferus]]''). De ce fait, il y a plusieurs noms scientifiques synonymes pour le Cheval de Przewalski :
* ''Equus przewalskii''
Linenn 86 ⟶ 89:
=== Les temps modernes ===
Le dernier [[Tarpan]] pur (cheval de Gmelini, homologue européen du Cheval de Przewalski) est mort au zoo de [[Munich]] en [[1887]]. Le dernier individu sauvage avait été tué quelques années avant, dans l'actuelle [[Ukraine]].
 
-->
 
== Notes et référencesNotennoù ==
<references/>
<Références/>