Oadvezh ar maen : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 4:
** [[Mezolitik]] ([[Krennnoadvezh ar Maen]])
** [[Neolitik]] ([[Nevezoadvezh ar Maen]])
Implijet e veze ar prenn hag an eskern ivez met ne chom ket kalz roudoù anezhe e-skoaz ar miliadoù binviji maen. Ar maen, ar [[kailhastr|c'hailhastr]] peurgetket, a veze aozet da sevel binviji troc'huslemm hag [[arm]]où. An anv « Oadvezh ar maen » zo erru un tamm dispredet hiviziken hag e kaver gwell ober gant prantadoù resisoc'h evel : [[Henoadvezh ar Maen]], [[Krennnoadvezh ar Maen]] pe [[Nevezoadvezh ar Maen]].
 
Cheñch a ra bevennoù kronologek an oadvezh hervez ar vro zo kaoz anezhañanezhi ha diouzh an arouezioù-barn a implijer.
Lavaret a reer peurliesañ avat e krogas ar prantad-se war-dro 2,5 milion a vloavezhioù pa gomañsas an ''[[Hominidae]]'' da sevel benvegoù maen.
Daoust ma c'haller komz eus un oadvezh ar maen hollek a dalvezfe evit an denelezh a-bezh, strolladoù zo n'o deus biskoazh dizoloet teknikoù da labourat ar metal ha chom a rejont eta en ''Oadvezh ar maen'' keidkeit ha ma ne'n em gavjont ket gant ur sevenadur a oa muioc'h diorroet e deknologiezh.
 
Heuliet e oa ar prantad-se gant [[Oadvezh an arem]], pa grogas ar benvegoù [[arem]] da vezañ boutin, etre 8000 ha 4500 vloaz zo.
Linenn 18:
== Sevenadur==
=== Binviji ===
Implijet e veze binviji maen graet eusgant un niver a vein. Da skouer, [[kailhastr]] ha mein all a veze stummet (pe diskolpet) d'o implijout evel benvegoù troc'huslemm pe [[arm]]où, e-skoaz [[basalt|maen-bazalt]] ha [[krag|maen-krag]] a veze implijet da sevel mein-malañ. [[Prenn]], [[askorn]], [[kregin|kregat]], kerniel (kirvi dreist-holl) ha danvezioù all a veze implijet stank ivez. E-pad al lodenn nevesañ eus ar prantad, [[gouelezenn]]où (evel ar [[kleiz|c'hleiz]]) a veze implijet da sevel [[priaj]]. Loc'hañ a reas al labour-douar ha doñvaet e oa loened zo.
 
Spesadoù zo estroc'h evit ar [[Primat]]ed zo gouest d'ober gant benvegoù, evel ar [[ki-dour mor|dourgon mor]], a dorr kregat [[ourmel]]. Ar [[primat]]ed a c'hell ober gant binviji ha memes sevel un nebeud. Brasoc'h eo ar gouestoni-se e-touez an ''Hominoidae'' hag an dud, met an dud hepken , ha dre vras an ''Hominina'', a zepant diouzh ar benvegoù da vevañ ha da chom bev.<ref>{{harvnb|Barham|Mitchell|2008|p=74}}</ref> Ar perzhioù emzalc'h ha korfadurezh ret da sevel benvegoù, kavet e-touez an ''Hominina'' hepken, zo ar biz-meud ledanoc'h hag ar barregezh da zerc'hel un dra bennakgant an dorn e doareoù disheñvel.<ref>{{harvnb|Barham|Mitchell|2008|p=108}}</ref>
 
=== Boued hag evaj ===
Dont a rae boued chaseourien-dastumerien Oadvezh ar maen eus ar plant hag al loened gouez dastumet en o endro. Beveziñ a raent kig hag organoù, en o zouez an [[avu]], al [[lounezh]]i hag an [[empenn]]. Debret e veze legumaj ha greun pell a-raok [[Dispac'h Oadvezh ar maen|dispac'h al labour-douar]], evel ma'z eo anat diouzh ar c'havadennoù arkeobotanek er gwiskadoù [[mousterian]] eus [[KebaraGroc'h CaveKebara]], en [[Israel]].<ref name="doi10.1016/j.jas.2004.11.006">{{cite journal |author=Efraim Lev | coauthors=Mordechai E. Kislev; Ofer Bar-Yosef |title=Mousterian vegetal food in Kebara Cave, Mt. Carmel |journal=Journal of Archaeological Science |volume=32 |issue=3 |pages=475–484 |month=March | year=2005 |doi=10.1016/j.jas.2004.11.006 |ref=harv}}</ref> Prouennoù kavet nevez zo a ziskouez e veze fardet ha debret edaj gouez gant an dud ken abred ha 23 000 vloaz zo en [[Henoadvezh koshañ ar maen]].<ref name="pmid15295598">{{cite journal |author=Dolores R. Piperno | coauthors=Ehud Weiss; Irene Holst; Dani Nadel |title=Processing of wild cereal grains in the Upper Palaeolithic revealed by starch grain analysis |journal=Nature |volume=430 |issue=7000 |pages=670–3 | date=August 5, 2004 |pmid=15295598 |doi=10.1038/nature02734 |url=http://anthropology.si.edu/archaeobio/Ohalo%20II%20Nature.pdf |ref=harv}}</ref>
 
<!--