Teiresias : diforc'h etre ar stummoù

Liammet eo Tiresias gant [[Beotia]], ha gant savidigezh Tebai m'en dije tremenet ar pep brasañ eus e vuhez. [[Paosanias (douaroniour)|Paosanias]] en deus deskrivet al lec'hioù disheñvel a zalc'he ar soñj eus e vuhez en eil kantved goude J.-K.<ref>sellet ouzh al levrenn IX ''[http://www.mythorama.com/_mythes/indexfr.php?liste=pau Beotia]'', da skouer e 16, 1 ; 18, 4 ; 19, 3</ref>. Apollodoros<ref>[[Apollodoros]], [http://ugo.bratelli.free.fr/Apollodore/Livre2/ApollodoreLivreII.htm II], 61, 8-9</ref>, diouzh e du, a zanevell e oa goulennataet an diouganer gant [[Amfitrion]] abalamour da zizoleiñ an « toueller » en doa kousket gant e wreg e-keit ha ma oa e lec'h all, en ur gemer e neuz. Daou varzh bras, [[Pindaros]] ha [[Teokritos]], o deus meneget roll an urisinour Tiresias da vare ganedigezh ar gouron [[Herakles]].

Ar c'hentañ ''Nemeaenn'' savet gant Pindaros a oa aozet da veuliñ an hini a oa aet ar maout gantañ en ur redadeg kirri e [[c'hoarioù Nemea]] : keñveriet e oa e berzhioù mat hag e furnez daouzh hini Herakles. Danevell a ra an aozer e vuhez vurzhudus. Goude kurioù kentañ ar babig a voug an naeron kaset gant [[Hera]] fuloret, Amfitrion, leztad marvel [[Herakles]], souezhet ha nec'het gant e nerzh hag e galon divoas, a c'houlennata e amezeg illur Tiresias.

[[Teokritos]], en e 24vet24{{vet}} ''edilleia'', goude bezañ kontet kur kentañ an haroz yaouank, a veneg diougan e c'hlod da zont gant an urusinour Tiresias<ref>''[http://remacle.org/bloodwolf/poetes/falc/theocrite/oeuvre.htm#XXIV Idylle]'' XXIV, sellet peurgetket ouzh ar gwerzennoù 63-102, peurgetket</ref>.

Kavout a reeerreer e trajediennoù eus Henc'hres pennadoù all eus buhez Tiresias. An holl avat a zeu eus ar prantad m'en deus an diouganer ur roll ofiseilofisiel e keoded [[Tebai]]. Ar c'hentañ darvoud danevellet a gaver e [[trajedienn]] [[Euripides]] anvet ''[[Ar Bakanted]]''. Danvez ar pezh-c'hoari zo anezhañ diazezadur feuls azeulerezh [[Dionisos]] e Tebai. Tiresias zo unan eus ar re nemetañ a ya a-du gant an doue nevez<ref>GwerzennGwerzennoù 170-369 [http://remacle.org/bloodwolf/tragediens/euripide/bacchantes.htm]</ref>. Kontet eo an darvoud-se gant [[Nonnos Panopolis]] ivez en e ''Dionisiaka'' er V{{vet}} kantved goude J.-K.<ref>Kan XLV, v. 52-218</ref>.

Anv a zo eus Tiresias ivez eer pezh-c'hoari ''[[Oidipous roue]]'' savet gant [[Sofokles]]. Skoet eo bet Tebai gant ar vosenn, pevar rummad goude mare ''Ar Bakanted''. [[Kreon (Tebai)|Kreon ]], breur-kaer [[Oidipous]], a gas gantañ respont [[orakl]] [[Delfi]], a ziskuilh e ranker glanaat ar saotr degasettaolet war ar geoded gant muntr ar roue kozh [[Laios]]. Goulenn a ra Oidipous gant Tiresias diskuliañ ar muntrer. Nac'hañ a ra a-grenn an urusinour avata-grenn respont da c'houlennoù ar roue avat. Sevel a ra un tabut taer etrezo a lako anezhañ da ziskuliañ, en un doare dieeun, orin gwirion saotr Tebai hag ar gourdrouzoù bras a c'hallfe skeiñ gant Oidipous<ref>297-462 [http://remacle.org/bloodwolf/tragediens/sophocle/index.htm]</ref>.

Danevellet eo heuliad an istor-se er pezh anvet ''[[Ar Fenikianezed]]'' a oa savet gant Euripides. Ur wezh Oidipous kaset diwar e dron, e vibien [[Eteokles]] ha [[Polineikes]] a ziviz rannañ ar galloud etrezo, pep hini anezhe a reno war Tebai a bep eil e-pad bloaz. Mallozhet int bet gant Oidipous avat en deus gouestlet anezhe da lazhañ an eil egile, abalamour m'o doa bac'het anezhañ er palez. Tarzhañ a ra an diemglev etreze kerkent hag ar bloavezh kentañ : Eteokles, un tirant avide de pouvoir, a nac'h rentañ an tron d'e vreur. PolineikezPolineikes, gant skoazell [[Brezel ar seizh penn|ar seizh penn]], a laka seziz war e geoded dezhañ. Gounit a ray Tebaiiz ar brezel a-drugarez da ziouganoù Tiresias, a zisplego e ranker aberzhiñ mab Kreon, [[Menoikeus (Tebai)|Menoikeus ]] da gaout an trec'h<ref>''[[Ar Fenikianezed]]'' Gwerzennoù 834-959</ref>.

Trec'h eo Tebai war ar sezizerien met daou vab Oidipous a lazh an eil egile. Kreon a zeu da vezañ roue ar geoded hag a ziviz neuze e vo beziet Eteokles en un doare lidek, met difenn a ra avat interiñ an « treitour » Polineikes, hervez an urzhioù roet gant Eteokles a-rokraok mervel. [[Antigone (Tebai)|Antigone]], harozez ar pezh-c'hoari gant Sofokles er memes anv, a dal ouzh an difenn dre zoujañs ouzh an enorioù sakr a ranker da rentañ d'ar re varv

ha goleiñ a ra ar c'helan a zouar en ur seveniñ al lidoù-kañv. Tiresias a glask lakaat Kreon da zoujañ ouzh lezennoù divrall an doueed. Koulskoude e sav buan droug en tirant rak ar pezh zo diskuliet gant Tiresias. Klask a ra an diouganer lakaat Kreon da zistreiñ d'ar skiant vat ha diskouez a ra dezhañ ar pezh a c'hourdrouz anezhañ. Kreon avat a respont gant kunujennoù. Mont a ra an urusinour kuit neuze en ur ziouganañ ar c'hastizoù a zeuio a-berzh an doueed<ref>''[http://remacle.org/bloodwolf/tragediens/sophocle/index.htm Antigone]'', Gwerzennoù 988-1098</ref>.

Holl ar skrivagnerien zo a-du da lâret e varvas an diouganer pa oa kemeret Tebai gant an [[Epigoned]], mibien ar [[Brezel ar seizh penn|seizh penn]] o doa kemeret perzh e kentañ seziz ar geoded. Hervez ar [[Pseudo-Apollodoros]]<ref>''Bibliothèque'', III, 84</ref> ene dijavije tec'het an urusinour er-maez eus ar geoded gant an Debaiiz a oa chomet bev, hag e oa chomet a-sav gante e-tal ar stivell [[Tilfoussa]]. Aet e vefe an den kozh da anaon eno abalamour m'en doa evet dour yen eus ar stivell. Paosanias<ref>IX, 33, 1</ref> a ziskêrzisklêr e oa serret an urusinour hag e verc'h [[Manto (Tebi)|Manto]], hag a oa chomet e diabarzh ar geoded, gant Argianed a zivizas kas anezhe da [[Delfi|Zelfi]], d'o c'hensakriñ da Apollon. Abalamour ma oa re oadet evit ober ar veaj-se e vaijevije marvet Tiresias e-kichen stivell [[Tilfoussa]]. Un arroudenn eus ar ''Melampodiezh'' savet gant ar [[Pseudo-Hesiodos]] a ro ar bedenn ziwezhañ a vievije bet distaget gant an urusinour da Zeus. Anv a ra peurgetket eus e ouiziezh hag eus e vuhez a-hed seizh remziad, ar pezh a gadarna an donezon lakaet war gont Athena gant Kallimac'hos Kirene.

Ar pezh en deus skrivet Kallimac'hos en deus desket dimp en doa resevet Tiresias ar galloud dreistnaturel da viret e spered goude e varv. Abalamour da se ez eo lakaet da zont en-dro eus rouantelezh ar re varv gant [[Odisseüs]], en ''[[Odisseia]]'', rak e ziougan eoa oa an doare nemetañ, evit mab [[Laertes]], da c'hoût penaos distreiñ d'ar gêr. Diouzh alioù [[Kirke]] e kas Odisseüs da benn an [[evad-kinnig|evadoù-kinnig]] hag an aberzhioù ret da vont e darempred gant anaon ar re varv. Gwad an anevaled aberzhet a verzhver er foz a laka anaon ar re varv da zont eueus an ifernioù da evañ anezhañ. Ret eo da Ene Tiresias evañ da gentañ rak mod all e vefe re niverus an anaon ha ne chomfec'hallfe ket Odisseüs selaou e manngomzoù. Kirke a ra anv anezhañ evel « an dall n'en deus kollet mann eus e spered »<ref>''Odisseia'', X, 492</ref>, e-skoaz an eneoù all zo sellet oute evel « pennoù dinerzh ar re varv »<ref>''Odisseia'', XI, 29</ref>. Tiresias zo deskrivet « o terc'hel gantañ en e zorn ur vazh aour »<ref>''Odisseia'', XI, 90</ref>, evel un arouez eus ar galloud en deus.