Mithridates Eupator : diforc'h etre ar stummoù

'''Mithridates VI''' pe '''Mithridates Eupator''' (da lâret eo an hini en deus un tad nobl) pe '''Mithridates Veur''' (''Megas'') a ao ganet war-dro 132 a-raok J.-K. ha mervel a reas e 63 a-raok J.-K.. Roue [[Pontos (bro)|rouantelezh Pontos]] hag [[Armenia|Armenia-Vihanañ]] e oa, e norzh [[Anatolia]] ([[Turkia]] hiziv), eus 120 a-raok J.-K. da 63 a-raok J.-K. Brudet eo Mithridates evel unan eus enebourien dañjerusañ [[Republik Roma]] hag evel unan eus ar re a reas ar muiañ berzh. Brezeliañ a reas a-enep tri eus brasañ jeneraled eus diwezh Republik Roma e-pad [[Brezelioù Mithridates]]: [[Lucius Cornelius Silla]], [[Lucullus]] ha [[Pompeius]]. Mab e oa da Vithridates V Evergetos, roue [[Pontos]], a oa bet kevredad [[Henroma|Roma]] e-pad [[brezelioù Kartada|trede brezel Kartada]].

Orin an anv "Mithridates" zo latin. ''Mithradates'' (Μιθραδάτης) an hini a oa skrivet war enskrivadurioù ha pezhioù moneiz ar roue, eus an [[Henberseg|henberseg]] ''Mithradatha'', "donezon eus [[Mithra]]".

Mithridates a oa bet ganet war-dro [[-132|132 a-raok J.-K.]] e [[Sinop (kêr)|Sinope]]. Muntret e voe e dad, moarvat war urzhioù e vamm, [[Laodike VI]], war-dro [[-120|120 a-raok J.-K.]]. Heuliet e voe ar marv-se gant ur c'hevezherez kriz en-dro d'ar roue yaouank en doa aon evit e vuhez hag a repuas er chase hag er studi (Komzkomz a rae, a-hervez, 22 pe 25 yezh). Reiñ a ra c'hoant an aergelccaergelc'h-sedezhañse dezhañ da anavout en un doare peurvat ar [[binimoù]] hag an enepkontammoù a veze implijjet end'ar un doare peurvatmare-se ha da zont da vezañ dic'hloazus ouzh o efed. Hervez ar vojenn e vefe deuet a-benn da vezañ dic'hloazus dre forzh kemer polifrennoùkementadoù kontamm bihan en un doare ingal.

Kemer a reas ar galloud e [[-111|111 a-raok J.-K.]] o lakaat e vamm hag e vreur [[Mithridate VII|Mithridate C'hrestos]] (''an hini olevet'') e prizon. Aloubiñ a reas [[Bosforos Kimmeria]] e [[-107|107 a-raok J.-K.]] ha didronañ roue [[Kappadokia]], [[Ariobarzane Iañ (Kappadokia)|Ariobarzane]], e [[-94|94 a-raok J.-K.]] gant harp [[Tigranes II (Armenia)|Tigranes II]], roue [[Armenia]]. Goude se e rannrannas [[Paflagonia]] gant [[Nikomedes IV]] ''Philopator'', roue [[Bithynia|Bitinia]] e [[-94|94 a-raok J.-K.]] a-raok argas hemañ ha kemer e rouantelezh e [[-88|88 a-raok J.-K.]].

Ar [[Henroma|Romaned]] a lakaas [[Ariobarzane IerIañ de(Kappadokia)|Ariobarzane CappadoceIañ]] [[Kappadokia]] war e dron en-dro e -92. Tarzhañ a reas ar brezel neuze ([[brezelioù Mithridates|kentañ brezel Mithridates]]). E [[-88|88 kent J.-K.]], goude bezañ kemeret BithyniaBitinia, Mithridates ae antreas Mithridates e keoded [[Efezos]] ha sevel a reas holl C'hresianed Azia a-enep ar Romaned. Urzh a roas da lazhañ ar Romaned a veve en [[Azia-Vihanañ]], hag e vije bet war-dro 80000 den lazhet. Goude se e tremenas e Bro-C'hres ma voe degemeret e letanant Arc'helaos evel un dieubaer.

Gorrekaet e oa kilstourm ar RomaedRomaned gant ar stourm kriz a rene etre [[Marius (Konsul)|Marius]] ha [[Lucius Cornelius Sulla|Silla]]. A-benn ar fin e oa kaset hemañ ziwezhañ a-enep Mithridates ha kemer a reas [[Aten]], goude ur seziz hir, e [[-86|86 kent J.-K.]], a-raok trec'hiñ Arc'helaos en [[Emgann C'haironeia (-86 kent J.-K.)|C'haironeia ]] (86 kent J.-K.) ha goude en [[Emgann Orc'homenos|Orc'homenos]] ([[-85|85 kent J.-K.]]). Mithridates a sinas neuze [[peoccpeoc'h Dardanos]] (85 kent J.-K.) a redie anezhañ da zilezel e aloubadegoù hag e listri brezel met a anaveze anezhañ e penn e rouantelezh ha leze anezhañ frank d'ober ar pezh a felle dezhañ er [[Mor Du|Mor du]]. Ne dermas ket a-hend-alall da argas ar Romaned pa glaskeglaskas ar re-se en em gemer ouzh ar broioù a oa dindan e levezon ([[brezelioù Mithridates|Eil brezel Mithridates]]), evel [[Murena]], ul letenantletanant da Silla e [[-82|82 kent J.-K.]]. Koulskoude, war-bouez an dra-se, e chomas peoc'hus an darempredoù etre [[-85|85 kent J.-K.]] ha [[-74|74 kent J.-K.]].

E [[-74|74 kent J.-K.]] avat e varvas roue [[Bithynia|Bitinia]] [[NiKomedes IV]] ha lezel a reas e rouantelezh d'ar Romaned dre hêrezh. Mithridates a welwele bezañs ar romaned stok ouzh e harzoù evel ur gourdrouz ha disklêriañ a rareas ar brezel dezhe gant skoazell [[Tigranes II (Armenia)|Tigranes II]] ([[brezelioù Mithridates|Trede brezel Mithridates]]). Trec'hiñ a ra ar [[Konsul|c'honsul]] [[Marcus Aurelius Cotta|Cotta]] e [[C'halkedon]] ha lakaat seziz war [[Kizikos|Gizikos]] pa oa argaset eus Bitinia e-kichen Pontos gant un ergerzhadeg renet gant [[Lucullus]] ([[-72|72 kent J.-K.]]-[[-71|71 kent J.-K.]]). Faezhet e oa en [[Emgann Granikos (-70)|Granikos]], en [[Emgann Kizikos (-70)|Kizikos]], hag en [[Emgann Lemnos (-70)|Lemnos]]. Mont a reas MithridateMithridates dindan dec'h neuze betek [[Armenia]]. E-pad ur pennad e oavoe dic'houest an eil tu pe egile da vezañ gemer an tu-kreñv mes Lucullus a voe trec'h adarre e [[-69|69 kent J.-K.]] ha kemer a reas [[Tigranakert]]. A-drugarez da emsavadeg al [[lejion]]où roman a-enep o rener, e teuas Mithridates a-benn da gemer adarre [[Pontos|Rouantelezh Pontos]]. Faezhet e voe da vat gant [[Pompeius]] e [[-66|66 kent J.-K.]] e-kichen ar sêrstêr [[Eufratez]] ha tec'het a reas da [[Krimea|Grimea]] ene keoded [[Kerch|Pantikapaion]].

Mithridates a rankas neuze talañ ouzh un emsavadeg renet gant e vab henañ, [[Farnakes II|Farnakes]], ha mervel a reas e 63. Hervez lod e vije bet kontellet gant ur brezelour kelt en e servij. Hervez tud all en dije klasket mervel diwar kontamm met evel m'en doa graet peadra da vezañ dic'hloazus gant ar c'hontammoù e c'houlennasdigantrankas goulenn digant unan eus e goprsoudardedc'hoprsoudarded [[galated|galatat]] lazhañ anezhañ. Beziet e voe e Sinope, e geoded c'henidik.

Keñveriet e vez alies ouzh [[Hannibal Barca|Hannibal]] abalamour d'e gasoni evitouzh Roma. C'hwitañ a reas avat en e esae da ziskar aotrouniezh ar Romaned en Azia hag e Bro-C'hres, abalamour ma oa barrekoc'h ha kreñvoc'h o arme hag abalamour da galite o jeneraled evel [[Silla]], [[Lucullus]] pe [[Pompeius]].