Numidia : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 1:
[[File:Numidia 220 BC-es.svg| thumb|280px|Kartenn eus Numidia war-dro 220 kent J.-K. a ziskouez rouantelezhioù Sifaks ha Gaia (tad [[Masinissa]])]]
 
'''Numidia''' a oa ur rouantelezh savet gant [[Berbered]] [[AfrikaMassinissa]] en [[Henamzer]], war-drohag a badas etre [[-202|202 kent JK]] ha 46 kent J.-K.
Edo e reter Aljeria a vremañ, stok ouzh rouantelezh [[Maoritania (Henamzer) |Maoritania]] (Maroko hiziv ha kornôg Aljeria) er c'hornôg, ha [[proviñs roman]] [[Africa (proviñs roman)|Africa]] ([[Tunizia]] hiziv) er reter, ar [[Mor Kreizdouar]] en norzh, hag ar [[Sahara]] er su. Annezet e oa gant [[Berbered]]. Sellet e vez outañ evel ar c'hentañ Stad eus istor Aljeria.
 
EnDa emgentañ astenne aoa ur rouantelezh emren ha raeda c'houde e hanternozteuas [[Aljeria]]da hizivvezañ haga unbep darneil eusbeing [[Tunizia]]ur habroviñs roman hag ur Stad [[Maroko]]sujet. Cirta ([[Constantine]] en amzer an drevadenn c'hall) e oa ar gêrbenngêr-benn hag eno e voe kavet bez ar roue [[Massinissa]].
 
Numidia he deus bet meur a roue. Ar re vrudetañ a zo [[Gaia]], [[Massinissa]], Mikipsa, [[Jugurta]], [[Juba Iañ Numidia|Juba Iañ]], [[Juba II]] ha [[Ptolemaios Mauretania|Ptolemaios]]. Berbered chomidik pe kantreer, an Numided a oa rannet e meuriadoù disheñvel. Re reter Numidia a raed ''Massylii'' anezhe (eus Mis Iles, Iles a oa tad-kozh-iou Massinissa) ha re ar c'hornôg a veze anvet Massaesiles.
Pa voe aloubet gant ar Romaned e teuas da vout ur broviñs roman.
 
 
 
 
== Istor==
[[restr:GM Massinissa.png|thumb|right|Ar roue [[Massinissa]], saver rouantelezh Numidia]]
 
en III{{e}} kantved kent J.-K. e oa rannet Afrika an Norzh e teir Stad poblet gant Berbered : hini ar [[Maoured]], hini [[Maoritania (Henamzer)|Maoritania]] a oa etre ar [[Meurvor atlantel]] hag ar [[Moulouia|stêr Mulucha]], hini ar ''[[Masaesyli]]'' er c'hreiz, eus ar stêr Mulucha betek ar stêr [[Rhummel|Amsaga]], renet gant ar roue [[Sifaks]] hag erziwezh, e reter [[Kartada]], rouantelezh ar ''[[Massyli]]'', etre ar stêr Ampsaga (Oued-el-Kebir) ha tiriadoù Kartada.
 
En em gannañ a reas ar ''Masaesyli'' hag ar ''Massylii'' e [[-203|203 kent J.-K.]] en [[Emgann ar c'hompezennoù bras]]) e diwezh an [[Eil brezel punek]]. Goude se e tegasas [[Massinissa]], penn ar ''Massyli'', e skoazell da drec'h [[Republik Roma]] war Gartada. Massinissa a zeuas a-benn neuze da unvaniñ Numidia a rene neuze holl an douaroù etre ar stêr Moulouia er c'hornôg ha [[Cyrenaica]] er reter. Dont a reas a-benn da viret emrenerezh e rouantelezh o tennañ e vad gant finesa eus an eneberezh etre Roma ha Kartada. Massinissa a lakas e penn pep proviñvs ur gouarnour hag e penn pep meuriad un « Amokrane » (ar penn meuriad). Eguzul, dek den ennañ, a eilas anezhañ gant efedusted en e bolitikerezh hag en e velestradur. E-touez an dek kuzulier e oa tri eus e vibien : [[Mikipsa]] a rae war-dro aferioù zo en e lec'h, Gulussa, karget da ren an armeoù ha Mastanabal e karg eus teñzor ar roue. Krouiñ a reas pezhioù moneiz ma weled e benn. Mervel a reas Massinissa e [[-148|148 kent J.-K.]].