Hadean : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 6:
An Hadean zo an [[eon]] douaroniel zo a-raok an [[Arkean]]. En astenn a ra eus furmadur an [[Douar]] betek 3800 milion bloavezh'zo, daoust ma c'hell kemm an amzeriadoù hervez an andonou. E anv a denn eus doue gresian an ifern : [[Hades]]. An douarour [[Preston Cloud]] eo a ijinas ar ger e [[1972]] da envel an amzer a-raok ar reier koshañ anavezet. An hevelep maread a anve W. B. Harland "Priscoan". E skridoù douaronel e lare '''Pre-Archaean''', dreist-holl pe, e-pad un darn vras eus ar XIX{{vet}} hag an XX{{vet}} kantved, an '''Azoeg'''.
 
==Reier HadeekHadean==
 
E-pad an dek-vloaziadoùdekvloaziadoù diwezhañ eus an XX{{vet}} kantved e kavas an douarourien un nebeut reier furmet en Hadean. EusE [[Groenland]], gwalarn [[Kanada]] ha kornôg [[Aostralia]] e teuontemaint. Ar furmidigezhioù roc'hek koshañ a endalc'hzo gouleledennoùanezho eusgouelezennoù, dezhe 3.800 milion bloaz'zoa vloavezhioù e Groenland (ar [[Gouriz a vein glaz eus Isua]]).[[kristal]]ennoù [[zirkon]] kavet e gouledennogouelezennoù KanadaBro-Ganada ar c'hornôg hag e rannvro ar [[Jack Hills]] een Aostralia a zo kalz koshoc'h. Ar zirkon koshañ a voe furmetfurmas 4.400 bloaz'a vloavezhioù zo, un amzeriadmare tost tre ouzh hini furmidigezh an Douar.
 
[[Bandennadoù houarnek]] a endalc'h goueledennoùgouelezennoù Groenland ha karbon organik a gavjod enno, war a seblant, ar pezh a zamveneg e oa buhez dija war an Douar d'an amzer-hont. Ar fosil koshañ a zo yaouankoc'h ag un nebeut milionoù bloavezh. En Aostralia e voe bet kavet.
 
E-pad an Hadean e c'hoarvezas ar [[reuziad ar vombezadeg vras|vombezadeg vras]].
 
==DarvodoùDarvoudoù pennañ==
 
E-pad an Hadean eneo eme furmas an Douar.
 
===Furmidigezh an Douar===
 
Treuzfurmadur an nivlenn gentiggentidik en ur c'hoskoriad klok a endalc'h ar maread-se
 
*4 550 milion bloaz'zo e krogkrogas an nivlenn da fontañdeuziñ dindan levezon ur [[supernova]] dost, moarvat.
*Dre stad "Boullig Bok"" e tremen aran fontadegdeuzadeg. Furm un disk ur volzenn en e greiz a gemer an nivlenn; Enni emañ darn vrasañ mastolz an nivlenn orin. Eus [[hidrojenhidrogen]] eo kenaozet dreist holl.
*Ar gwrezder e kreizenn an nivlenn a dizh ar poent ma krog reaksionoù termonukleel. Distignañ a reont un oberiantiz heoliek greñv a bado e-pad un milion bloaz bennak. Kalz materi a zo strinket kuit eus ar steredenn didan furm daou flistroù a-serzh gant plaen an disk, stad an danvezioù Herbig Haro
*An elfennadoù skañv a zo c'hwezhet pell eus an [[Heol]]. Disrannet eo [[koskoriad an Heol]] etre un darn ziabarzh, pinvidik en elfennadoù pounner evel an [[houarn]] hag un darn ziavaez a vir an holl elfennadoù skañv.