Biolin : diforc'h etre ar stummoù

{{LabourAChom}}

 

Ar '''violin''' eo ar bihanañ [[benveg-seniñ]] eus [[binvioù dre gerdin|kerentiad ar c'herdin]] hag an hini en deus ar [[skeulenn]] skiltrañ. C'hoarvezout a ra peurvuiañ ur violin eus 71 elfenn e koad ([[pin-kroaz]], [[skav-gwrac'h]], [[beuz]], [[ebena]]...) peget pe gronnet an eil ouzh egile. Seniñ a reer anezhi gant ur [[gwareg (sonerezh)|wareg]] (nemet evit ar [[pizzicato]]).

 

== Ar benveg ==

 

Ur violin a zo ouzh e ober ur [[kef-dasson|c'hef-dasson]], un troad en astenn dezhañ, un [[touchenn|douchenn]] war e c'horre hag ur [[rodell]] en e benn. Stegnet a-us d'ar c'hef, war ur pontig, peder c'hordenn, dalc'het war-bouez ul lostenn e traoñ ar c'hef ha dre [[stegnell (sonerezh)|stegnelloù]] eus tu ar penn. Un dezverk eus korf ar violin eo ar stumm anezhañ hervez tres un [[eurier-traezh]], hag ar bolzek m'eo an taol hag ar strad. Tres an eurier-traezh zo ennañ daou gostez krec'h, daou gostez traoñ, ha daou gostez krouizet stumm ur 'C' dezho en "dargreiz", a ro lec'h evit ar [[gwareg (sonerezh)|wareg]].

| publisher=Cozio.com}}.

</ref>.

 

Al [[luderezh|luderien]] vrudetañ etre diwezh ar {{XVIvet_}} kantved hag an {{XVIIIvet_}} kantved a gaver en o zouez :

 

=== Biolin Savart ===

[[Félix Savart]] a lakaas en e reizh en {{XIXvet_}} kantved ur violin stumm un tristurieg d'he c'hef dasson, gant brenkoù eeun. Reizhabeg stumm ar c'hef a oa mont dreist ar skoilh a veze eus stumm bolzek an daol a-fet emastenn ar son, tra ma stumm ar brenkoù da bal dezhañ strishaat ar gorread kollet a-rez gant an digoroù-se dre-benn d'o stumm doare un ƒ, a sav d'un drederenn gouez d'e vrasjedadennoù. Kavout a rae da d-Tolbecque e tenn ar violin-se d'ur « gozh megin gegin » tra ken, ha « siwazh, evit a sell ar son, ne oa ket deuet gwelloc'h emichañs »<ref>[[Référence:L'Art du luthier (Auguste Tolbecque)#1999|Tolbecque]], chap. À propos de la structure des voûtes, p. 195-196</ref>. Miret e vez ur skouerenn anezhi e [[Skol Liesijinerezh (Bro-C'hall)|Skol Liesijinerezh]] [[Palaiseau]].<ref>Notenn : ur luc'hskeudenn tennet eus dastumadenn ar skol a c'heller gwelet [http://www.patrimoine.polytechnique.fr/instruments/acoustique/image/violondesavart.jpg amañ]</ref>

 

=== Biolin Chanot ===

Ar violin kinniget gant François Chanot e [[1819]], ma chome tostoc'h eus stumm hollek ar benveg, a oa ivez disheñvel-mat eus ar patrom. An daol hag ar strad n'o doa korn ebet a-rez gant ar c'hrouizadurioù, ar brenkoù a oa anezho [[faout]]où digemm o led a heulie bevennoù an daol, eilpennet e oa ar penn evit lakaat aesoc'h en he flas an eil kordenn, hag ar c'herdin a veze staget neket ouzh al lostenn met war-eeun ouzh an daol. Diframmañ an daol a oa disoc'h ar c'hraf diwezhañ-mañ, ha goude barnadennoù meuleudius-kenañ a-zivout ar sonusted, keñveriet gant hini ur Stradivarius, hag a-zivout ar priz (kant skoed), ne voe ket degemeret ar benveg a-vras.<ref>[[Référence:L'Art du luthier (Auguste Tolbecque)#1999|Tolbecque]], chap. À propos de la structure des voûtes, p. 196-197</ref>

 

=== Biolin Stroh ===

<!-- [[Image:Violon de jazz a pavillon.JPG|thumb|75px|Biolin Stroh]] -->

[[Augustus Stroh]] a empentas hag a breouas e 1899 ur violin hep taol, deskrivet evel-henn<ref>''Sciences-Art-Nature'', [[Référence:L'Art du luthier (Auguste Tolbecque)#1999|Tolbecque]], chap. À propos de la structure des voûtes, p. 201</ref> :

<blockquote>«&nbsp;Lec'hiet eo ar pontig e seurt da dreuskas ar froumadennoù skañvañ d'ul loc'h ; emañ al loc'h e-unan e kenere gant ul lienenn aluminiom, distag. Lodenn bennañ ar violin eo al lienenn-se ; hi an hini eo a ro d'ar son an nerzh ret ; staget eo war-bouez div gib kaoutchoug ouzh framm ar violin. E-kichen al lienenn e tigor ur drompilh vetal a dalvez da greñvat ar sonioù.&nbsp;»</blockquote>

 

=== Biolinoù tredan ===

E diwezh ar bloavezhioù [[1930]] ez eus bet lakaet en o reizh biolinoù klevet-ha-tredan dezho ur c'hef kleuz gant luderien evel Victor Pfeil, Oskar Vierling, George Eisenberg, Benjamin Miessner, George Beauchamp, Hugo Benioff hand Fredray Kislingbury. Ar re gentañ d'e implijout a oa sonerien [[jazz]] pe diseurtaj. Diwezhatoc'h ez eus bet empentet biolinoù tredan hepken, memes doare hag ar [[gitar tredan]] e gorf fetis ijinet e 1942. Implijet eo bet e doare jazz gant [[Jean-Luc Ponty]] peurgetket, hag e doare diseurtaj gant ar ganerez [[Catherine Lara]] ha gant ar jubennourez yaouank [[Vanessa-Mae]].

 

E tro ar bloavezhioù 1990, ez eus bet lakaat e reizh biolinoù gant [[gwiennoù karbon]] dezho ur splet dreist : o friz izel a-walc'h. Ne servijont an aliesañ ken evel biolinoù studi. Ma 'z int bet dibabet gant sonerien zo evit sonadegoù abalamour d'o ferzhioù a nerzh, a sklaerded hag a meizusted, ez eus kavet dezho goude hir embreg ez int ennoeüs, gant ar « plaen » m'eo ar son, heñvel bepred forzh peseurt arliv a vo lakaet en embreg, hep eztaolusted.<ref>Laboratoire d'acoustique musicale, [[Université Pierre-et-Marie-Curie]], Rapport quadriennal d'activité années 2000-2003, p. 34 du [http://www.lam.jussieu.fr/src/Productions/RapAct/RaptLAM2004.pdf danevell furmad pdf].</ref> Aes-tre eo anavezout ar biolinoù-se dre-benn d'o zaol zu a gaver warni ur [[karrezennadur|c'harezennadur]] teñval munut.

 

E 2002 e kinnig ar c'hevredad [[Yamaha]] e rummad Silent ma kaver en e ser biolinoù a reer didrouz anezho (hesonoc'h evit gwir) dre ma fazi ur [[kef-dasson|c'hef-dasson]] dezho. Pourvezet eo an amplaat a-drugarez d'ur reizhiad elektronek kontet ennañ ur ragamplaer. Kemer a reont nebeutoc'h a lec'h a-dreuz hag a-led a-drugarez da waregennoù lem-laka. Kement-mañ a zo splannoc'h evit a sell [[gourbiolin]]où ar rummad, a c'hall diskenn o led betek 10cm goude bezañ bet divarc'het ent darnel. Sevel a ra priz biolinoù ar rummad-se da 760 € mui pe vui.<ref>''Science et Vie'', n°1046, p. 133, miz Du 2004</ref>

 

-->

<!-- Etrewiki -->

 

[[Rummad:Binvioù-seniñ]]

[[Rummad:Binvioù-seniñ dre gerdin]]

 

[[af:Viool]]

[[uk:Скрипка]]

[[ur:بیلا]]

[[vi:Vĩ cầm]]

[[war:Biyolin]]