|
[[File:Il Sodoma. Marriage of Alexander and Roxana. detail. Villa Farnesina, Rome. fresco 3.jpg |thumb|right|250px|''Eured Alesant ha Roxana'', livet gant [[Il Sodoma]], murlivadur er [[Villa_Farnesina]], e [[Roma]], war-dro 1517.]]
[[Image:Alexander The Greate and Roxane by Rotari 1756.jpg |thumb|right|250px|''[[Alesant Veur]] ha Roxana'', livet gant [[Pietro Antonio Rotari]] (1756).]]
'''Roxana''', pe (Ῥωξάνη / ''Rôxánê'' e [[henc'hresianeg|gregach]], eus an [[henberseg]] ''Roshanak'' pe ''Roshaniâ'' « an hini skedus » pe « steredennig»), (ganet war-dro [[-345|345]]- – marvet e [[-310|310 kent JK ]]), a oa [[pried]] kentañ [[Alesant Veur]].
==He buhez==
Merc'h e oa Roxana d'ar [[satrap]] [[Oxyartes]], eus [[Balkh]], a zo ur gêr eus hanternoz [[Afganistan]] hiriv, neuze e [[Baktria]], ur vro en [[Impalaeriezh Pers]] . <br />
En [[-327|327]] e oa 16 vloaz pa voe tapet gant soudarded Alesant a oa oc'h aloubiñ [[Sogdiana]], ma oa repuet pried Oxyartes hag e verc'hed. Lavarout a raeas tud Makedonia, ouzh he gwelout, n'o devoa ket gwelet plac'h ken brav evelti en Azia, abaoe [[Stateira]], gwreg ar roue [[Darios III]], marvet ur pemp bloaz kent (war-dro [[-332|332]]). Ken kaer e e voe kavet gant Alesant ma fellas dezhañ dimeziñ dezhi, hag a reas hervez al liderezh [[pers]]. <br />
Pa voe klevet ar c'heloù gant an tad Oxiartes ez eas da godianañ. Sogdiana a oa ar satrapiezh diwezhañ e Pers o kouezhañ etre daouarn roue Makedonia. Un doare da ober ar peoc'h etre roue Makedonia ha satraped Baktria e voe an eured eta. Daoust da se, hervez ar skridoù kozh, e vage Alesant karantez ouzh e bried yaouank.
E [[-326|326]] ez eas Roxana gantañ da aloubiñ [[Indez]] .<br />
==Goude marv Alesant==
Mervel a reas Alesant e [[Babilona]], e [[-323|323]], pevar bloaz goude e eured. Dougerez e oa Roxana avat ha genel a eure ur mab [[dalif]], [[Alesant IV Makedonia ]], pe [[Alesant Aigos]].<br />
Tapet e voe Roxana hag he mab e-barzh an itrikoù ha gwidreoù a steue an [[diadoked]] pa p'edo Impalaeriezh Makedonia Alesant o kouezhañ en he foull goude marv ar roue.<br />
Er memes bloaz, gant ar jeneral [[Perdikas]], e teuas a-benn da lazhañ [[Stateira (pried Alesant Veur)|Stateira]], merc'h d'ar roue [[Darius III]] hag eil pried Alesant, evit lakaat he mab da vezañ anavezet evel hêr d'ar roue hag anvet [[Alesant_IV_MakedoniaAlesant IV Makedonia]]. <br />
Lazhañ a reas ivez pe [[Drypteis]] (Pl. Alex. 77.4), c'hoar Stateira, pe [[Parysatis II]], trede pried Alesant.<br />
Emglev a reas neuze gant ar rouanez-mamm [[Olympias]] a-enep [[Fulup III Makedonia ]] (pe Fulup III Arrhidée) hag [[Euridike (pried Fulup III)|Euridike]]. Goude e klaskas gwarez [[Polyperchon]], a oa deuet da gemer lec'h [[Antipater (jeneral)|Antipater]] e penn [[Rouantelezh Makedonia]].<br />
Gant he mab ez eas da repuiñ da gêr [[Pydna]] pan erruas [[Kassandros Makedonia]], mab Antipater, e penn un arme. Goude ma voe kemeret kêr ha lazhet [[Olympias]] en [[-317|317]], e voe kraouiet Roxana en [[Amphipolis]]. <br />
==He marv==
Gant Kassandros e voe lakaet d'ar marv war un dro gant he mab en [[-310|310]].
[[Skeudenn:Sodomar - Marriage of Alexander and Roxana - c. 1517.jpg| thumb|800|centre|Taolenn [[Il Sodoma]] en he fezh. ]] ▼<!--
Sembla que per tal de facilitar l'accés al tron de son futur fill, Roxana, una mica abans del naixement, i amb coneixement del regent Perdicas d'Orèstia, va enviar a l'altra esposa del seu marit, [[Barsina]] (Estàtira) i la seva germana [[Dripetis]] a Babilònia on foren assassinades (Pl. Alex. 77.4).
Roxana i el seu fill van acompanyar a Perdicas en la seva expedició a [[Egipte]]. Mort Perdicas va quedar sota custodia de [[Pitó (sàtrapa de Mèdia)|Pitó]] i [[Arrideu (diàdoc)|Arrideu]] ([[321 aC]]). El [[320 aC]] fou portada a [[Regne de Macedònia|Macedònia]] per [[Antípater (regent de Macedònia)|Antípater]].
El [[319 aC]] va morir Antípater i el govern i la regència van caure en mans de [[Polispercó]]. Roxana, temorosa del nou regent i sobretot d'Eurídice (la dona de Filip III Arrideu), es va escapar amb el seu fill cap a la cort d'[[Aecides d'Epir|Aecides]] rei de l' [[Regne de l'Epir|Epir]], on des ja feia temps vivia la mare d'Alexandre el gran, [[Olímpia d'Epir]], la qual va induir al rei Aecides d'Epir a aliar-se amb Polispercó i restaurar a Alexandre el [[317 aC]]. Filip i la seva dona Eurídice foren assassinats i Alexandre IV proclamat únic rei sota la tutela d'Olímpia.
Olímpia, sota pressió de [[Cassandre de Macedònia]], fou obligada a retirar-se a [[Pidna]] i Roxana i el jove rei la van acompanyar.
Quan Pidna fou conquerida, Olímpia fou executada per Cassandre ([[316 aC]]) i Roxana i Alexandre enviats a [[Amfípolis]] on es va prohibir que foren tractats com a personatges de la reialesa. Van romandre a la ciutat sota custodia de [[Glàucies (militar)|Glàucies]] fins a una data que varia segons la fonts entre el [[311 aC]] i el [[309 aC]], quan, després d'un tractat general de pau, foren executats per decisió de Cassandre.
-->
▲[[Skeudenn:Sodomar - Marriage of Alexander and Roxana - c. 1517.jpg| thumb|800|centre|Taolenn [[Il Sodoma]] en he fezh. ]]
==Oberennoù==
===Romantoù istorel===
* ''[[Alexander in Babylon]]'': romant alamanek gant [[Jakob Wassermann]] (1905).
Roxana a zo lakaet ivez da dudenn e meur a romant istorel saoznek:
*''The Romance of Alexander and Roxana'', gant [[Marshall Monroe Kirkman]], 1909, 2010, ISBN 978-1-16001995-8.
*''A Conspiracy of Women'' bygant [[Aubrey Menen]], 1965.
* ''[[Persian Boy]]'' bygant [[Mary Renault]], 1972, ISBN 0-394-48191-7. Renault a ra ''Roxane'' anezhi.
* ''[[Funeral Games (novel)|Funeral Games]]'' bygant [[Mary Renault]], 1981, ISBN 0-394-52068-8. Renault usesa the spellingra ''Roxane'' anezhi.
* ''Alexander: The Ends of the Earth'' by [[Valerio Massimo Manfredi]], 2002, ISBN 978-0-74343438-6.
* ''Roxana Romance'' by A. J. Cave, 2008, Hardcover ISBN 978-0-98020610-4, eBook ISBN 978-0-98020611-1.
===Livadurioù===
* ''Hochzeit des Alexander und der Roxane'': murlivadur gant [[Il Sodoma]] er [[Villa Farnesina]] en Roma (ca. 1516–17)
* ''Alexander krönt Roxane'' gant [[Pieter Paul Rubens]]: taolenn ine [[Wörlitzer Park|Schloss Wörlitz]]
* ''Alexander und Roxane'' von [[Pietro Antonio Rotari]]: taolenn e [[ Mirdi ar Peniti]] en [[Sankt Petersburg]] (1756)
===Sonerezh===
* ''Alessandro'': barrez gant [[Gasparo Angiolini]] ha [[Christoph Willibald Gluck]] (1764)
*''Alexandre et Roxane'', c'hoarigan gallek gant [[Wolfgang Amadeus Mozart]] e 1778.
===Filmoù===
*Er film ''Alexander'' sevenet gant [[Oliver Stone]] e 2004 .
==Liamm diavaez==
* [http://www.ancientlibrary.com/smith-bio/2996.html Roxana] hervez an ''Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology'' gant Charles Smith e 1867.
<!--
Roxana and her son were protected by Alexander's mother, [[Olympias]], in [[Macedonia (ancient kingdom)|Macedonia]], but her assassination in [[316 BC]] allowed [[Cassander]] to seek kingship. Since Alexander IV Aegus was the legitimate heir to the Alexandrian empire, Cassander ordered him and Roxana assassinated around [[310 BC]].
==See also==
* [[Balkh]]
* [[Alexander IV Aegus]]
==References==
{{Reflist}}
* {{Wikisource1911Enc Citation|Roxana}}
* [http://www.livius.org/ro-rz/roxane/roxane.htm Livius.org: Roxane] by Jona Lendering
* [http://www.ancientlibrary.com/wcd/Roxane%2C_daughter_of_Oxyartes Wiki Classical Dictionary: Roxane, daughter of Oxyartes]
-->
[[Rummad:Makedonia]]
| 