|
[[Restr:Manguier portant des mangues bien mures.jpg|right|250px|thumb|Mangez azv en ur wezenn]]
[[Restr:Mangos in market.jpg|right|250px|thumb|Mangez er marc'had]]
Ar '''mangez''' a zoeo frouezh ar gwez mangez (''Mangifera indica'', familh[[kerentiad]] ''Anacardiaceae''), hag a zo gwez bras hag a gresk ez-naturel e koadeier [[India]] ha [[Birmania]]. Azeulet e vez ar '''gwez'''-se gant an [[hindouegezh|hindoued]]. Diwar stumm ar frouezh e teu ivez an tres anvet kachmir“kachmir”. Dont a ra an anv eus ar [[malayalameg]] ''manga'', kemeret ivez gant ar [[portugaleg]] ''manga''.
Dont a ra an anv eus ar [[Malayalam]] ''manga'', kemeret ivez gant ar [[portugaleg]] ''manga''.
== Taolennadur ==
Ar mangez a zo frouezh bouedek, hag a bouez etre 300 g ha 2 gilo.
Frouezh askornek int ivez, ha chom a ra ar vouedenn peg ouzh ar maen, hag a zo ledan ha plat. Ront, hirgelc'hiek pe lonezheglounezhek e c'hall bezañ, hag ar plusk a c'hall bezañ melen, glas pe ruz. Diblusket e vez ar mangez, peogwir ne c'haller ket debriñ ar plusk anezho.
Ar vouedenn a zo melen-teñval, sukret hag eouliek, gant ur blaz etre hini ar [[pechez]] ha hini ar bleuñvioùbleuñv. Neudennek e c'hall bezañ a-wechoù, dreist-holl ma'zpa eovez re azv.
Debret e vez evel frouezh, pe evele stumm kaotigell pe c'hoazh evele stumm lipig ([[chutney]]). A-fet yec'hed int frouezh hag a zegas ar pep retañ dre zevezhbemdez evit a sell ouzh ar vitamin C, ar B-karoten hag ar gwiennoù. Ar chug a implijer ivez evit aozañ chugoù-frouezh.
== Istor ==
Hervez testennoù zo en dije [[Bouddha]] resevet ulur verje ennañ gwez mangez gantdigant ur [[serc'h]] anvet [[Ambapali]]. Ar pal a oa lakaat Bouddha da brederiañ ha da c'hounit e damm bara war un dro. Skignet e voe neuze ar mangez war un dro gant ar [[boudaegezh|vouddaegezh]]. [[MalaisiaMalezia]] a voe tizhet e-tro ar 5vet kantved kent JC. Ar beajour ha pirc'hirin sinaat [[Xuanzang]] en dije degaset ar mangez da [[Sina]] goude ur veaj en [[IndiaIndez]]. Gant an [[Arabed]] e voe skignet er [[Reter-Nesañ]] hag en [[Afrika]].
[[Restr:Hedgehog_mangoes.JPG|thumb|250px|Ur vangezenn droc'het]]
E [[1328]] e voe meneget evit ar wech kentañ gant [[Jordanus Catalani]] (anvet ivez ''Jourdain de Séverac''), eskop e Columbum ([[Kerala]]). E lodenn gentañ ar 15vet kantved e voe taolennet evit ar wech kentañ gant ar beajour [[Nicolò de' Conti]]. Taolenniñ a reas ar mangez dindan an anv ''amba'' (diwar ar [[sañskriteg]] ''amram''). Gant Portugaliz e voe degaset da [[Suamerika]] : e [[Brazil]] da gentañ, harhag er broioù all da heul. Gounezet e vezevez mangez e [[Florida]] adalekabaoe [[1833]], gant Henry Perine, hag e [[California]] er bloavezhioù 1880.
Hiziv an deiz e vez gounezet mangez en holl vroioù trovanel. Kantadoù a seurtoù a zo, un nebeud anezho a vez gwerzhet.
|[[Nigeria]] ||730 000
|}
Er bed a-bezh e vez produet war-dro 26,3 milion tonna donennadoù (sifroù [[2004]]). Ar 6vet frouezh produet ar muiañ eo. En holl e vez gounezet mangez e 89 bro disheñvel er bed. Abaoe un nebeud bloavezhioù ez eo aet ar produiñ mangez war gresk, hag a galz, a-drugarez da vroioù evel [[Sina]] (eil bro broduour). Ar broioù ma tebrer mangez enno abaoe kantvedoù o deus lakaet o froduerezh da greskiñ ivez, evel en [[India]], daoust ma vez debret er vro al lod brasañ eus ar pezh a vez produet er vro.
Abaoe un nebeud bloavezhioù ez eo aet ar produiñ mangez war gresk, hag a galz, a-drugarez da vroioù evel [[Sina]] (eil bro broduour). Ar broioù ma tebrer mangez enno abaoe kantvedoù o deus lakaet o froduerezh da greskiñ ivez, evel en [[India]], daoust ma vez debret er vro lod brasañ ar pezh a vez produet er vro.
| colspan="4" align="center" bgcolor=#FF4000 | [[halioù meinel]] & [[oligoelfenn]]
|-----
| [[PotassiomPotasiom]] : etre 145 ha 150 mg
| [[Fosfor]] : etre 22 ha 25 mg
| [[Kalsiom]] : etre 20 ha 22 mg
|-----
| [[trenkenn zruz peurintret]] : g
| [[acidetrenkenn graszruz mono-insaturé|mono-insaturés]] : g
| [[acidetrenkenn graszruz poly-insaturé|poly-insaturés]] : g
| [[kolesterol]] : mg
|}
| 