Carl Friedrich Gauss : diforc'h etre ar stummoù

'''Johann Carl Friedrich Gauss (Gauß)''' (ganet d'an [[30 Ebrel|30 a viz Ebrel]] [[1777]] - marvet d'an [[23 C'hwevrer|23 a viz C'hwevrer]] [[1855]]) a oa ur matematikour, ur steredoniour hag ur fizikour alaman. Degaset en deus kalz d'an tri danvez-se, ken ampart ma oa. Lesanvet e oa "Priñs ar matematikoù", hiriv an deiz ez eo gwelet c'hoazh 'vel unan eus brasañ matematikourien bet war hor planedenn.

 

Un araokadenn vras a reas Gauss e [[1796]] pa roas perzhioù kazi holl [[poligonoù reizh]] savabl gant ar reolenn hag ar c'helc'hier hepken ([[Teorem Gauss-Wantzel]]), en doare-se e klokaas al labour kroget gant matematikourien gresian an henamzer. Ken lorc'hus e oa Gauss o welet an disoc'h ma c'houlennas e vefe garanet ur poligon reizh [[17]] kostez dezhañ war e vaen bez.

 

 

An hini kentañ e voe o prouiñ en un doare splann teorem diazez an algebr. E gwirionez e produas peder frouenn disheñvel a grenn eus an teorem-se a-hed e vuhez, ha sklaeraat a reas kalzig meno an [[niveroù kompleksel]]. Degas a reas ivez kalzig a sklerijenn da [[deorienn an niveroù]] gant e levr ''Disquisitiones arithmeticae'', embannet e [[1801]]. El levr-se e oa ur pennad fraezh diwar an aritmetik ar [[c'hoñgruañsoù]] ha prouenn gentañ diwar lezenn [[resiprokelelezh karrezadek]] (kwadratek).

E [[1818]] e krogas Carl Friedrich Gauss ur studiadenn zouaroniel eus stad Hannover, al labour-se a gasas anezhañ diwezhatoc'h da zispakañ "an dispakadurioù reizh" evit diskrivañ ar fazioù muzuliañ hag a oa talvoudus evit ar [[geometriezh diferañsiel]]. E d/''theorema egregrium'' a roas tu da sevel ur perzh pouezus d'a meno a grommenn.

 

 

E [[1831]], o kenlabourat gant [[Wilhelm Weber]], ez ejont war-raok e [[magnetegezh]]. O labour a voe orin [[lezennoù Kirchhoff]] e tredan ha kas a reas da grouidigezh an telegraf kentañ. Gauss eo ivez a voe saver div diwar peder [[kevatalenn Maxwell]], un deorienn ledan eus an [[elektromagnetegezh]]. Lezenn Gauss diwar ar parkoù tredanek a lavar e krou ur c'harg elektrek ur park tredanek enep. E lezenn diwar ar parkoù magnetek enep a lavar ez eo kevatal o sammad da 0, da lavaret eo n'ez eus unpolegezh ebet e magnetegezh. Al linennoù park a zo serr dre ret neuze.

[[bs:Carl Friedrich Gauss]]

[[ca:Carl Friedrich Gauß]]

[[cs:Carl Friedrich Gauss]]

[[cy:Carl Friedrich Gauss]]