Wikipedia

Hafniom : diforc'h etre ar stummoù

Merdeiñ etreoberiat en istor
← Kemm kentKemm nevesoc'h →
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
GweletWikitestenn
MerlIwBot (kaozeal | degasadennoù)
64 739 c'hemm
D Robot ouzhpennet: ckb:ھافنیۆم
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 92:
|}
 
Un [[elfenn gimiek]] eo an '''hafniom''', ; '''Hf''' eo e [[arouez kimiek]], '''72''' e [[niver atomek]] ha '''178,49''' e [[mas atomek|dolz atomek]].<br />
Ur [[metal ardreuzat]] eo.
 
Ne gaver ket hafniom e-unan en natur, eus ar [[kailh|c'hailhoù]] ma kaver [[zirkoniom]] e vez tennet : etre 1% ha 3% a hafniom zo er c'hailhoù-se. Dre vras ez eo an hafniom un adkenderc'had eus greanterezh ar zirkonium, pa ranker e dennañ kent implijout Zr er [[kreizenn nukleel|c'hreizennoù nukleel]].<ref>[http://www.webelements.com/hafnium/geology.html ''Webelements'']</ref><br />
 
== Istor ==
[[Dmitriy Mendeleyev]] en devoa embannet e [[1869]] e vije en natur ur metal ardreuzat pounneroc'h eget [[titaniom]] ha [[zirkoniom]], hogen dre ma krede dezhañ e oa an elfennoù renket dre o zolz atomek e lakaas al [[lantanom]] (<sub>57</sub>La) dindan ar zirkoniom er [[strollad eus an daolenn beriodek|strollad]] 3 (tolz atomek Zi : 91,224 ; La : 138,9 ; Hf : 178,5).<br />
E [[1914]] e prouas ar [[fizik]]our [[Bro-Saoz|saoz]] Henry Moseley ez eo lec'h unpep elfenn en daolenn liammet ouzh ehe niver atomek ; termeniñ a reas niver al [[lantanid]]où (15 elfenn, eus <sub>57</sub>La betek <sub>71</sub>[[Lutesiom|Lu]]), ha diskouez a reas e chome an elfennoù 43, 61, 72 ha 75 o niver atomek da gavout.<ref>Diwezhatoc'h e vo dizoloet <sub>43</sub>[[Tektnetiom|Tc]] ([[1937]]), <sub>61</sub>[[Prometiom|Pm]] ([[1945]]), ha <sub>75</sub>[[Roeniom|Re]] ([[1925]]).</ref><br />
E [[1911]] ez embannas ar [[Kimiezh|c'himiour]] [[Bro-C'hall|gall]] Georges Urbain bezañ dizoloet ar ''celtium'', a lakaas e-touez al lantanidoù<ref>[http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3105c/f141.table ''Annales de chimie et de physique'']</ref>, hogen diarbennnet e voe goude un hir a rendael etre kimiourien ha fizikourien.
 
E [[1923]] e voe un emglev etrezo : par d'ar zirkoniom e tleje an elfenn 72 bezañ, hervez enklaskoù [[NilsNiels Bohr]] war an [[atom]]où, re Henry Moseley war ar [[skalfadsellerezh]] dre [[skinoù X]], hag arguzennoù ar c'himiour Friedrich Adolf Paneth.<br />
Sevel e vouezh adarre a reas Georges Urbain e [[1922]], ar pezh a atizas ar fizikour [[Izelvroioù|izelvroat]] Dirk Koster hag ar c'himiour [[Hungaria|hungarat]] György Hevesy da glask an elfenn 72 e kailhoù zirkoniom, m'he c'havjont e [[1923]] e [[Kopenhagen]]. Anv [[latin]] Kopenhagen, ''Hafnia'', a voe roet d'an elfenn neuze, en enor da NilsNiels Bohr, a oa bet ganet eno.
== Perzhioù ==
Ur metal liv an [[Argant|arc'hant]] eo an hafniom <sub>72</sub>Hf ; tost da re ar zirkoniom <sub>40</sub>Zr eo e berzhioù.<br />
Linenn 118 ⟶ 119:
Ret eo strivañ evit dispartiañ an hafniom diouzh ar zirkoniom kent implijout Zr er c'hreizennoù nukleel, setu ne voe ket kenderc'het Hf glan a-raok diwezh an degad [[1950]], ha ken heñvel eo Hf ouzh Zr ma vez aesoc'h arverañ an eil er greanterezh. Un nebeud traoù a reer gant hafniom evelato.
* Greanterezh nukleel
:Da fardañ barrennoù-reoliañ evit an [[Kreizenn nukleel|dazgwerederioù]] nukleel e ya ar pep brasañ eus ar c'hementadoù Hf a vez kenderc'het. Perzh ar barrennoù-se eo reoliañ feur [[skiriañskiriadur derc'hanel]] an [[uraniom]] hag ar [[plutoniom]], hag izotopoù Hf a implijer rak gouest int da lonkañ lies [[neutron]]où ([[Kadmiomkadmiom]] ha [[bor]] a vez arveret ivez).
* [[Metalouriezh]]
:E kendeuzadoù [[titaniom]] <sub>22</sub>Ti, [[houarn]] <sub>26</sub>Fe, [[niobiom]] <sub>41</sub>Nb, [[tantalom]] <sub>73</sub>Ta a-douez metaloù all e lakaer hafniom a-benn gwellaat o harz ouzh an oksidadur.
Linenn 130 ⟶ 131:
 
== Daveennoù ==
* [http://portal.acs.org/portal/acs/corg/content ''American Chemical Society''] {{en}} <small>Liamm oberiant 25 DU 12</small>
* AN NOLLAEG Yann-Baol, ''Geriadur ar Gimiezh'', Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 [http://preder.net/index.php?lang=bz Preder]▼
* AN NOLLAEGNOALLEG Yann-Baol, ''Geriadur ar FizikGimiezh'', Preder, Plomelin, 20062008 ISBN 978-2-901383-6469-27 [http://preder.net/index.php?lang=bz Preder]
▲* AN NOLLAEGNOALLEG Yann-Baol, ''Geriadur ar GimiezhFizik'', Preder, Plomelin, 20082006 ISBN 978-2-901383-6964-7 [http://preder.net/index.php?lang=bz Preder]2
* ''Annales de chimie et de physique'', [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/cb343780820/date.r=.langFR Gallica / ''Bibliothèque nationale de France''] {{fr}} <small>Liamm oberiant 26 HER 12</small>
* ''Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report)'' [http://www.iupac.org/publications/pac/81/11/2131/ ''Pure an Applied Chemistry''] {{en}} <small>Liamm oberiant 26 HER 12</small>
Linenn 139 ⟶ 141:
* DEPOVERE Paul, ''La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers'', De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 {{fr}}
* EMSLEY John, ''Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements'', Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 {{en}}
* ''Geriadur brezhonekbrezhoneg'' An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
* ÉTIENNE Guy, ''Geriadur ar Stlenneg'', Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
* HOLDEN Norman, ''History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers'', New York, 2001 [http://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html ''Brookhaven National Laboratory] {{en}} <small>Liamm oberiant 26 HER 12</small>
* [http://www.iupac.org/publications/pac/ ''International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC)''] {{en}} <small>Liamm oberiant 26 HER 12</small>
* LIDE David R., ''CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition'', CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 {{en}}</ref>▼
* [http://www.iupacjinr.org/publications/pacru/default.asp?language=eng ''PureJoint andInstitute Appliedfor ChemistryNuclear Research (IUPACОИЯИ e Dubna)''] {{en}} <small>Liamm oberiant 2625 HERDU 122012</small>
▲* LIDE David R., ''CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition'', CRC Press, 2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 {{en}}</ref>
* [http://www.nndc.bnl.gov/ ''National Nuclear Data Center''] {{en}} <small>Liamm oberiant 09 KZU 12</small>
* [http://www.rsc.org/periodic-table/ ''Royal Society of Chemistry] {{en}} <small>Liamm oberiant 03 KZU 2012</small>
* STWERTKA Albert, ''A Guide to the Elements'', Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 {{en}}
* [http://www.webelements.com/ ''Webelements''] {{en}} <small>Liamm oberiant 26 HER 2012</small>
Linenn 151 ⟶ 156:
[[Rummad:Elfennoù kimiek]]
 
{{Liamm PuB|de}}
{{Liamm PuB|en}}
{{Liamm PuB|es}}
{{Liamm PuB|eu}}
{{Liamm PuB|nl}}
{{Liamm PuB|pt}}
 
<!-- etreWiki -->
Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/wiki/Hafniom »