Mas : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Addbot (kaozeal | degasadennoù)
D Bot: Migrating 110 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q11423 (translate me)
Yun (kaozeal | degasadennoù)
adlakaat ar ger mas
Linenn 1:
AnAr '''tolzmas''' zo ur [[mentennkementad|ventennc'hementad]] [[fizik]]el zezverkusdezverkus eus ar c'hementad danvez zo en ur c’horf<ref>A-wezhioù e reer gant ar ger "mastolz".</ref>. Ur perzh diazez eus an danvez eo anar tolzmas hag anadiñ a ra dre [[diemluskted|ziemluskted]] ar c'horfoù hag o etreober [[gravitadur]]el.
E reizhiadsistem etrebroadel unanennoù ar fizik (S.I.) ez eo ar [[kilogrammkilogram|c’hilogrammc’hilogram]] hag a dalvez da unanenn dolzvas ha neket ar grammgram (g). Implijet e vez ivez an [[tonenn (tolzmas)|donenn]] zo par da 1000 kg hag an [[unanenn tolzvas atomek]].
 
== TolzMas ha kementad danvez ==
 
Ne vez ket muzuliet ar c'hementad danvez gant anar tolzmas !
 
[[Unanenn diazez eus ar reizhiad etrebroadel|Reizhiad etrebroadel an unanennoù]] a laka ur c'hemm diazez etre ar c'hementad danvez, muzuliet e [[Mol (unanenn)|moloùmol]], hag anar tolzmas, muzuliet e [[kilogrammkilogram]].
 
Setu amañ ur skouer. Tri mol [[heliom]] 4 zo enne an hevelep niver rik a [[proton|brotonbrotonoù]], a [[neutron]] hag a [[elektron]], da lavarout eo ar memes kementad danvez rik hag ur mol [[karbon]] 12, eleze 6 mol protonprotonoù, 6 mol neutronneutronoù ha 6 mol elektronelektronoù. Met tolzmas ur mol karbon 12 a dalvez 12 grammgram dres (Dre dermenadur [[niver Avogadro]]) tra ma talvez tolzmas an tri mol heliom 4 kement ha 3 x 4,0026<ref>[http://br.wikipedia.org/wiki/Taolenn_beriodek_an_elfenno%C3%B9 Taolenn beriodek an elfennoù.] a ro unur [[tolzmas atomek]] relativel 4.,002603250 evit an [[izotop]] <sup>4</sup>He.</ref> = 12,0078 grammgram. Kementadoù danvez heñvel-rik a c'hall eta kaout tolzoùmasoù disheñvel.
 
Er skouer uheloc'h e c'haller displegañ ar c'hemm ener tolzmas gant an diforc'h etre [[ereadennoù derc'hanel|energiezhoù ereañ derc'hanel]] an [[heliom]] hag ar [[Karbon|c'harbon]].
 
 
== TolzMas ha pouez ==
 
Arabat eo kemmeskañ anar tolzmas hag ar [[pouez]], gant hemañ ziwezhañ evezh muzuliet an etreober etre anar tolzmas hag ar park gravitadur (Un [[nerzh (Fizik)|nerzh]] eo ar pouez).
 
Dont a ra ar mesk a vez etre anar tolzmas hag ar pouez eus ar fed ez eo bet implijet pell an hevelep ger "[[kilogrammkilogram]]" evit envel unanennoù muzuliañ an daou gementad fizikel-se zo disheñvel -bras o natur. O [[kevatalenn|c'hevatalennoù]] da bep hini, M ha ML/T², en diskouez splann.
ReizhiadSistem etrebroadel an unanennoù (SI) en deus reizhet ar meskaj-se peogwir e vez muzuliet an unanenn nerzh, hag an unanenn-pouez ivez eta, e [[newton (unanenn)|newtonoùnewton]] (N).
 
<!--
Linenn 82:
 
<!--Rummadoù-->
<!--Etrewiki-->
 
[[Rummad:Fizik]]
Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/wiki/Mas »