Teorem Pythagoras : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D Bot: Migrating 90 interwiki links, now provided by Wikidata on d:Q11518
D Bot : en:Pythagorean theorem a zo ur pennad vat; Kemm dister
Linenn 7:
Notenn : A-bouez-bras eo an termen « hirder » daoust ma vez lezet a-gostez peurliesañ. Kostezioù an tric'horn zo segmantoù, hag o hirderioù zo niveroù. Evit gwir ne c'heller jediñ nemet karrez an niveroù ha ne c'heller ket jediñ karrez ar segmantoù.
 
Koulskoude e vez tennet an termen « hirder » evit aesaat an deskiñ (an termenoù « hipotenuzenn » ha « kostez » a dalv neuze evit an hirderioù ivez).
 
[[Restr:Rtriangle.svg|center|200px]]
 
En un tric'horn ABC skouer e C ([AB] eo neuze an hipotenuzenn) gant AB = c, AC = b ha BC = a (sellet ouzh ar figurenn amañ a-us) e vo eta :
<center><math>BC^2 + AC^2 = AB^2</math> pe c'hoazh <math>a^2+b^2 = c^2</math>.</center>
 
Linenn 29:
 
== Istor ==
Kavout a reer roudoù eus perzh Pythagoras a ziskouez e oa anavezet abaoe an [[Henamzer]]. Ar [[kordenn trizek skoulm|gordenn trizek skoulm]] da skouer a veze implijet gant muzulierien douar [[Henegipt]]. Gant ar gordenn-se e c'heller muzuliañ hedoù, met ivez sevel ur c'horn skouer hep [[skouer (benveg)|skouer]] peogwir e ro tro an 13 skoulm (hag an 12 esaouenn) da sevel un tric'horn (3 - 4 - 5) e ventoù, hag a zo skouer. Kavout a reer taolennadur koshañ eus [[tripled pitgorisian|tripledoù pitgorisian]] war [[meurvaen|veurvein]] eus ar {{XXVvet kantved kt JK}} e [[Breizh-Veur]]. Roudoù eus tripledoù pitgorisian a gaver ivez war dablezennoù [[babilon]]ian (tablezenn Plimpton 322 en {{XVIIIvet kantved kt JK}}) a ziskouez e ouie ar vuzulierien douar ouzhpenn 1&nbsp;000 bloaz a-raok Pythagoras e oa eus an tripledoù pitagorisian. Met etre stadañ : « war a seblant e vez gwiriet ar perzh-se gant an holl dric'hornioù skouer » ha kadarnaat : « gwir eo e vez gwiriet ar perzh-se gant an holl dirc'hornioù skouer en ur plaen euklidian » e ranker gortoz meur a gantved.
 
[[Restr:Kapitolinischer Pythagoras.jpg|thumb|right|200px|[[Pythagoras]]]]
Pa ouezer ez eo rouez-kenañ prouennoù istorel buhez Pythagoras n'eo ket souezh ne c'hellfed ket bezañ sur ez vefe bet savet prouadenn an teorem gantañ. Emañ ar roudoù skrivet kentañ e-barzh ''Elfennoù'' [[Euklides]] (lavarenn XLVII) dindan ar stumm-mañ<ref name="Euklides">Elfennoù Euklides
* pennad [[Elfennoù Euklides]]
* {{fr}} [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k68013g teul en-linenn war lec'hienn ar BNF (Ressources Gallica)] Levr I : sizailhadur [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k68013g.image.f67.pagination lavarenn XXXV p. 62] ; parallelogram ha tric'horn dezho ar memes diaz : [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k68013g.image.f74.pagination lavarenn XLI p. 69] ; figurenn ar vilin avel : [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k68013g.image.f81.pagination lavarenn XLVII p. 76] ; resiprokenn : [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k68013g.image.f83.pagination lavarenn XLVIII p. 78] ; Livre VI : couper une ligne selon moyenne et extrême raison [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k68013g.image.f246.pagination lavarenn XXXI p. 241]</ref> :
<blockquote> « D'an tric'hornioù skouer, karrez ar c'hostez a souten ar c'horn skouer zo kevatal gant karrezioù an daou gostez all. »</blockquote>
 
Linenn 74:
[[Rummad:Istor ar matematik]]
[[Rummad:Matematik diazez]]
 
{{Link GA|en}}