Krater Chicxulub : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Xqbot (kaozeal | degasadennoù) D Bot : es:Cráter de Chicxulub a zo ur pennad vat; Kemm dister |
|||
Linenn 1:
[[
'''Krater Chicxulub''' (/ˈtʃiːkʃəluːb/) zo ur [[krater|c'hrater]] a oa krouet gant ur [[meteoritenn|veteoritenn]] dezhi tost 10 kilometr treuzkiz a skoas an [[Douar]] war-dro 65 milion vloaz zo, da lâret eo da vare [[kretase|diwezh ar c'hretase]]. Merkañ a ra an darvoud-se fin an [[Eil hoalad]] hag ivez unan eus ar ''steuzidegezhioù meur'' o deus skoet an Douar. Treuzkiz ar c'hrater, dezhañ 180 kilometr, a ziskouez pegen kreñv e oa an darzhadenn heñvel ouzh "meur a viliard gwezh hini [[Hiroshima|bombezenn Hiroshima]]<ref> [http://www.futura-sciences.com/fr/news/t/paleontologie/d/extinction-des-dinosaures-un-asteroide-en-serait-bien-la-cause_22922/ "Extinction des dinosaures : un astéroïde en serait bien la cause"], ''Futura Sciences'', 9 mars 2010</ref>.
== Ar stokadenn ==
Un [[asteroidenn]] pe ur [[steredenn-lostek]] dezhi un dek kilometr bennak [[treuzkiz]] a vije kouezet war an Douar, ar pezh a vije bet heuliet gant ur gwallreuz bras. Embannet e oa an damkaniezh-se gant [[Walter Alvarez]] hag e genseurted e 1980. Alvarez ''et al.'' a lavaras e oa bet ur c'hresk trumm eus live an [[iridium]] dre ar bed e gouelezennoù eus mare ar steuzidigezh, hag e oa ur brouenn eus ar stokadenn.<ref>Alvarezeta l80</ref> Stoket e vije bet an Douar gant ur c'horf dezhañ war-dro 5 pe 15 kilometr led e-kichen ledenez [[Yucatán]], hag en dije krouet [[krater Chicxulub]], dezhañ
Daoust ma n'haller ket divinout tizh steuzidigezh an dinosaored a-drugarez d'ar [[karrekaenn|c'
E miz gwengolo 2007, klaskerien amerikan renet gant William Bottke eus ar [[Southwest Research Institute]] e Boulder e [[Kolorado]], ha skiantourien [[Tchekoslovakia|dchek]] a implijas drevezadennoù dre urzhiataer da c'houzout eus pelec'h e teue an asteroidenn en doa krouet krater Chicxulub. Jedet o deus gant 90% gwirheñvelder e oa bet darc'haouet un asteroidenn ramz anvet [[Baptistina]], dezhi tro 160 km treuzkiz, e kelc'htro e gourizad asteroidennoù zo etre [[Meurzh (planedenn)|Meurzh]] ha [[Yaou (planedenn)|Yaou]], gant un asteroidenn bihanoc'h ha dizanv dezhi 55 km treuzkiz war-dro 160 milion vloaz zo. Drailhet e oa Baptistina gant ar stokadenn, ha krouet e oa ur strollad asteroidennoù anvet tiegezh Baptistina. Hervez ar jedadennoù, lod eus an drailhennoù a oa kaset e kelc'htroioù a dreuze hent an Douar.unan anezhea oa an maen-kurun 10 km led a skoas ledenez [[Yucatan]]
Un displegadenn damheñvel met a sav dael diwarni a lavar e vije kouezhet ur bern stered-lostek abalamour d'ar steredenn [[Nemesis (steredenn)|Nemesis]] o treuziñ [[koumoulennad Oort]]. Unan pe muioc'h eus ar stered-lostek-se en dije skoet ouzh an Douar d'ar memes mare tamm-pe-damm. Evel e kaz stokadenn un asteroidenn hepken e vije bet heuliet gant gwrezverkoù o kouezhañ trumm, hag heuliet gant ur prantad yen.<ref name="Koeberl"/>
Linenn 14:
Koulskoude ar studiadennoù renet diwar-benn ar c'hrater a ro da soñjal e vefe bet kleuzet 300 000 vloaz a-raok ma c'hoarvezfe an enkadenn veur.
== Notennoù ==
<references />
=== Liammoù diavaez ===
* [http://www.didiersvt.com/ts/html/75.html Sciences de la Vie et de la Terre] Pajenn gouestlet da veteoritenn Chicxulub.
* [http://www.cite-sciences.fr/francais/ala_cite/science_actualites/sitesactu/question_actu.php?id_article=3163&langue=fr Science actualités] An damkaniezhioù diwezhañ diwar-benn an doare ma'z eas an dinosaored da get.
Linenn 23:
* [http://www.astrosurf.com/macombes/ltb2006-chap12.htm La mort des dinosaures] Pajenn gouestlet da grater Chicxulub ha d'e zilerc'hioù.
{{Link GA|es}}
▲[[rummad:Douaroniezh Mec'hiko]]
▲[[rummad:Paleontologiezh]]
▲[[rummad:Yucatán]]
|