Hadean : diforc'h etre ar stummoù

An '''Hadean''' zoeo an [[eon (douarouriezh)|eon]] douaroniel hag a zo a-raok an [[Arkean]]. En em astenn a ra eus furmadur an [[Douar]] betek 3.800 milion a vloavezhioù zo, daoust ma c'hell kemm an amzeriadoù hervez an andonou. E anv a denn eus doue gresian an ifern : [[Hades]]. An douarour [[Preston Cloud]] eo a ijinas ar ger e [[1972]] da envel an amzer a-raok ar reier koshañ anavezet. An hevelep maread a anve W. B. Harland ''Priscoan''. E skridoù douaroneldouaroniel e larereer gant '''Pre-Archaean''', dreist-holl pe, e-pad un darn vras eus an XIX{{vetXIXvet}} hag an XX{{vetXXvet kantved}} kantved, angant '''Azoeg'''"azoeg".

* 4 550 milion bloaza vloavezhioù 'zo e krogas an nivlenn da deuziñ dindan levezon ur [[supernova]] dost, moarvat.

* Ar gwrezder e kreizenn an nivlenn a dizh ar poent ma krog reaksionoù termonukleel. Distignañ a reont un oberiantiz heoliek greñv a bado e-pad un milion bloaza vloavezhioù bennak. Kalz materi a zo strinket kuit eus ar steredenn didan furm daou flistroù a-serzh gant plaen an disk, stad an danvezioù Herbig Haro

* 4.500 milion bloaza vloavezhioù 'zo e krog digoc'hadur an Douar. Aezh achapet eus ar reier pe kaset kuit gant ar menezioù-tan a furmas atmosferenn gentañ. Eus CO2, CO, N2, H2 et HCl e oa kenaozet dreist holl. Er c'hontroll d'ar pezh a greder gwechall ne oa ket kalz dour enni hag ur mister a chom orin ar meurvorioù. Posupl eo e voe dougenet o dour gant ar stered lostek. Fonnus e oa ar CO2 hag un [[efed ti-gwer]] bras a walc'h da gempouezañ gwander an [[Heol]] (80% eus e sked a-vremañ) a c'hanas. Gwask a atmosferenn a oa war-dro 200 [[bar]] ha zigreskas he zemperatur dindan 350° e krogas da c'hlaviñ. Ar glav-se eo a furmas ar meuvorioù kentañ war-dro 4.300 milion bloazha vloavezhioù 'zo.

* 4.400 milion bloazha vloavezhioù 'zo en em furmas kreizenn an Douar hag e grestenenn gentañ. Eus [[bazalt]] e oa kenaozet, war a seblant, evel krestenenn ar meurvorioù a-vremañ. Bombzadegoù mein-kurun a lakaas ar grestenen-se da deuziñ meur a-wech, avat, hag un darn vras anezhi a voe skrapet kuit er stokad a c'hanas al Loar. Ar greizenn en em furmas pa yeas an Douar da vras a-walc'h evit m' e lakaio da deuziñ an elfennoù skinoberiant a endalc'he. Ar metaloù pounner, an houarn an hini fonnusañ, a sankas war-du ar greizenn tra ma flode ar materi skañvoc'h evel ar [[silikad]]où.

* 4.300 milion bloazha vloavezhioù 'zo e aotre furmdigezh ar meurvorioù loc'hadur [[teknonik ar plakennoù]]. Muioc'h plakennoù eget hizi e oa, war a greder, rak finoc'h e oa ar grestenenn ha tommoc'h ar greizenn. D'en em zisheñveliñzisheñveliout an eil ouzh an d'eben e krogas ar plakennoù kevandirel ha meurvorel. Dindan levezon an dour en dreuzfurmas un darn eus ar bazalt e [[greunit]]. Diloaiañ a reas goueledennoù war ar goueled, ar pezh a grouas reier skañvoc'h eget ar bazalt. Ar re mañ a stummo ar c'hevandir kentañ.

N'anvezer ket mat tre pegoulz e voe krouet ar meurvorioù kentañ met abred a-walc'h e voe, war a seblant. Zirkonoù Kanada ha Aostralia na c'hell bezañ bet furmet nemet en un endro douarel. Meurvorioù a oa neuze war an Douar 4.400 milion bloaza vloavezhioù 'zo met ne dalvez ket an dra-se e oant-int hirbadus. Meur a wech e aezhennas anezho stokadoù gant mein-kurun moarvat.