Brezel Yen : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Boulc'het ar c'hempenn |
liammoù diabarzh |
||
Linenn 1:
[[Restr:World map worlds first second third.GIF|thumb|360px|Ar bed rannet e div lodenn : ar C'hornôg'' (glas), ar ''Broioù komunour'' (ruz) hag an [[Trede bed]] (gwer)]]
[[Restr:cold war europe military alliances map fr.png|thumb|right|250px|An emglevioù e-keñver lu pe arme]]
'''Brezel Yen''' zo bet graet eus ur prantad bec’h padus, adalek fin ar [[bloavezhioù 1950]] betek dibenn ar [[bloavezhioù 1990]], ma veze kevezerezh etre [[Stadoù Unanet Amerika]] ([[SUA]])
[[Kornôg Europa]] ha [[Japan]] e oa ar broioù kevredet gant SUA. An darn vrasañ eus ar re a oa kevredet gant an Unvaniezh Soviedel a oa [[Reter Europa]] ha [[Republik Pobl Sina]] (a-raok an torr etre an URSS ha Sina).<br />
E-pad ar prantad-se e voe kevezerezh war tachenn ar brezelioù bihan, ar c’hevrediñ nerzhioù [[lu|milourel]], an [[ideologiezh]], hag ar c’hrouiñ ha produiñ [[arm]]où a bep seurt ha dreist-holl an
Hervez [[Bernard Baruch]], anezhañ un den-stad en SUA brudet gant ar c'hazetenner [[Walter Lippmann]], e talvez an droienn ''Ar Brezel Yen'' ur prantad bec'h bras etre SUA hag [[Unvaniezh ar Republikoù Sokialour ha Soviedel]] pe [[URSS]] etre [[1947]] ha [[1991]], hag int bet kevredet e-pad an [[Eil Brezel Bed]]. Hervez [[Raymond Aron]] e oa ur "brezel bevennet" pe ur "peoc'h brezelek" en ur bed daoubolel ma klaske an daou du chom hep tagañ an eil egile. Anavezet eo an dro-lavar "peoc'h dibosupl, brezel diasur".
Un toullad emgannoù, adalek [[brezel Korea]], [[brezel
== Abeg an anv ==
Linenn 25:
Evit arc'hantañ ar brezel, ar galloudoù europat o deus ranket gwerzhañ o stokoù aour d'ar Stadoù-Unanet. Evel-se, ar sistem moneizel nevez ne oa mui diazezet nemetken war an aour a oa gant ar bankoù kreiz, met ivez war an dollar US, ''as good as gold'' ("kenkoulz hag aour"), gant un dalvoudegezh gwarantet gant [[Mirad kevreadel ar Stadoù-Unanet]], kement ha galloud ekonomikel ar vro.
E miz Even 1947, e-kerzh ur brezegenn distaget e [[Skol-veur Harvard]], ar [[sekretour-Stad ar Stadoù-Unanet|sekretour-Stad]] [[George Marshall (jeneral)|George Marshall]] a roas da Europa "ur sikour breurel" a-benn mont a-enep "an naon, an dispi hag ar reuz" a rene. Ar [[steuñv Marshall]] pe "steuñv adsavadeg Europa" ({{en}} ''European Recovery Program'') a voe kinniget da Europa a-bezh, broioù ar reter hag [[URSS]] en o zouez. Daou ziviz a oa memestra : ar sikour stadunanat a vefe meret gant ensavadurioù europat hag ar gouarnamant kevredadel stadunanat en defe ar gwir da sellet ouzh an dasparzh. [[
Er fin, c'hwezek bro, gant donedigezh [[Alamagn ar
Eus 1948 betek [[1952]], muioc'h eget trizek milmilion a zollaroù US, 5/6 evel roadoù, 1/6 evel amprestoù, a voe roet gant ar Stadoù-Unanet. Ar sikour-mañ evit an adsavidigezh a oa savet gant ul lodenn arc'hantel (skoaziadennoù hag amprestoù) hag unan all e danvezioù ha kenderc'hadoù liesseurt (boued, traktourien, ostilhoù...).
Linenn 48:
==== An abegoù kentañ : ar blegenn goude ar brezel ====
[[
* O vountañ davet ar c'hornôg harzhoù an URSS dre stagañ ar [[broioù baltek]] hag ul lodenn eus [[Polonia]], pa 'z eo douaroù Alamagn lec'hiet e reter an [[Oder]] hag eus [[Neisse]] [[Görlirz]] lakaet dindan melestradurezh Polonia (kenrann divizet e-pad [[kendiviz Potsdam]]) ;
* O rediañ gouarnamatoù pro-soviedel e broioù Europa ar c'hreiz hag Europa ar reter okupet gant an arme ruz (war-bouezh [[Aostria]]), broioù a vo diwezhatoc'h "[[demokratelezh poblek|demokratelezhioù poblek]]". [[Taol Prag]] e Tchekoslovakia, unan eus demokratelezhioù gwirion Europa a-raok ar brezel e Europa ar reter, a voe ur skouer splann evit ar c'hornôg eus ar politikerezh-mañ hag e vo gwelet evel un arouez eus ar c'hoant bezañ mestr gant an URSS.
| |||