Kleder : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
+ Emgann Kergidu |
D Ouzhpennet titouroù etimologiezh / istor / levrlennadurezh. |
||
Linenn 23:
}}
'''Kleder''' zo ur barrez eus [[Bro-Leon]] hag ur gumun eus departamant [[Penn-ar-Bed]], e gwalarn [[Breizh]].
== Brezhoneg ==▼
== Etimologiezh ==
Hervez ar vojenn e teufe eus anv [[Sant Ke]], manac'h eus Iwerzhon deuet da Vreizh er V<sup>vet</sup> kantved, savet gantañ ur manati e Kleder. Sant-paeron ar barrez eo.
== Istor ==
=== [[Dispac'h Gall]] ===
=== [[Brezel-bed kentañ|Brezel-bed Kentañ]] ===
230 klederiad a varvas war an talbenn etre 1914 ha 1918 hervez [[monumant ar re varv]].
=== [[Eil Brezel-bed]] ===
Hervez monumant ar re varv, 41 soudard eus ar gumun a varvas war an talbenn. 17 klederiad a varvas evit abegoù all (bombezadegoù...).
Daou vugel, Jeanne hag Yves Béchu, 13 ha 9 vloaz, a voe lazhet d'an 30 a viz Du 1942 e Kreac'h Oalek gant ur soudard troet da sot<ref>http://ddata.over-blog.com/xxxyyy/1/86/48/73/ARCHIVES-CLEDER-INFOS/17-CLEDER-INFOS-07.2004.pdf</ref>.
==== Lazhadeg an 8 a viz Eost 1944 <ref>http://ddata.over-blog.com/xxxyyy/1/86/48/73/ARCHIVES-CLEDER-INFOS/17-CLEDER-INFOS-07.2004.pdf</ref> ====
E-kerzh an noz e voe dihunet annezidi ar bourk gant trouz ur golonenn kirri-tan. Un nebeud tud a yeas e-maez eus o zi, o soñjal e oa amerikaned : soudarded alaman e oa e gwirionez, o tont eus [[Kastell-Paol]] ha [[Trelaouenan]] hag o vont da [[Ploueskad|Bloueskad]]. Evit abegoù dianav e krogjont da dennañ war an tiez tro-dro. Un den a voe gloazet gant ur volotenn. Mont a rejont kuit war-dro 7e mintin.
Da 8e30 diouzh mintin en em stalias er bourk soudarded alaman all. Strolladoù soudarded all a blantas o reuz er maezioù tro-dro, en ur lakaat tan e atantoù hag en eostoù. Pemp gwaz a voe fuzuilhet ouzh ur c'hleuz e-kichen mont e-barzh ar bourk, war hent Ploueskad. Unan all a voe lazhet e Penn al Lann Kerizur. Soudarded alaman a yeas goude da Skol ar Baotred evit tapout c'hwec'h den : unan a voe lazhet diouzhtu, ar pemp all a voe kaset betek Ploueskad e-lec'h ma voent lezet da vont. E Kroaz-ar-Bandu e voe gwallet ur vaouez ha lazhet anezhi asambles gant he mab 15 vloaz. War-dro kreisteiz e voe tapet daou waz all a oa gloazet ha fuzuilhet anezho er bourk. Tennet e voe gant an alamaned war atantoù Kreac'h-Avel : lazhet e voe gant ur volotenn ur gwaz a oa deuet da lazhañ an tan a oa krog en tiez. Ur gwaz all eus Ploueskad a voe lazhet e-kichen bourk Kleder, goude ma vije bet tennet warnañ pa glaske lammat a-us d'ur c'hleuz evit kuzhat.
13 den a voe lazhet en deiz-se, 12 eus Kleder e-touez. Chom a ra amsklaer abegoù al lazhadeg : hervez medisin ar gumun, an aotrou Le Méhauté, a ouie an alamaneg, o dije lavaret ar soudarded alaman e vije bet tennet warno nepell diouzh Kleder. O vont war-zu Brest e oant, o kilañ dirak araokadennoù an arme amerikan. Dieubet e voe Kleder gant ar re-se un devezh goude, d'an 9 a viz Eost 1944, war-dro 3e goude lein.
=== Goude an Eil Brezel-bed ===
E '''Kleder''' e oa bet savet kentañ staj [[Kamp Etrekeltiek Ar Vrezhonegerion]] adalek an [[3 a viz Eost]] [[1948]].
== Monumantoù ha traoù heverk ==
[[Image:Cleder-panorama.jpg|center|600px|Un draezhenn anvet e galleg ''Les Amiets'']]
* Traezhenn an Amied, hini
* Traezhenn Tevenn Meur.
* Traezhenn Kerfichen.
* Tumulus [[Oadvezh an arem|Oadvezh an Harem]] en Hellen (2000 - 1500 k.J.K.).
* Maen-bonn Kerider, [[Oadvezh an Houarn]].
* Maner Troñjoli, XV{{vet}} kantved, rummet Monumant Istorel <ref>http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/merimee_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=REF&VALUE_1=PA00089876</ref>.
* Maner Kervengi, XIII{{vet}} kantved, enskrivet evel Monumant Istorel <ref>http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/merimee_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=REF&VALUE_1=PA00089875</ref>.
* Kastell Kergounadeac'h ([[1620]]), enskrivet evel Monumant Istorel <ref>http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/merimee_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=REF&VALUE_1=PA00089873</ref>.
== Douaroniezh ==
Linenn 66 ⟶ 86:
}}
== Tud brudet ==
===<small>Tud bet ganet eno</small>===
*
* [[Visant Fave]] (1902-1997), bet eileskob [[Kemper]], skrivagner brezhonek.
* [[Visant Seite]] (1908-1993), ganet en Ogelloù, frer, skrivet gantañ hentennoù brezhoneg, ur geriadur ha levrioù.
* Louis Le Duff (1946-), krouer ar strollad Le Duff (Brioche Dorée, Del Arte, Bridor, Le Fournil de Pierre, La Madeleine...).
==== Tud stag o anv ouzh ar c'humun ====
* Ar c'hont Émile de Kermenguy ([[Kastell-Paol]] 1810 - [[Pariz]] 1893), perc'henn war maner Kervengi, kannad unpennelour [[Penn-ar-Bed]] eus 1871 betek 1893, bet maer [[Kastell-Paol]] adalek 1848, anavezet evit bezañ dilezet e garg kuzulier-meur d'an 2 a viz Kerzu 1851 evit sevel a-enep taol Stad [[Napoléon III]].
▲== Brezhoneg ==
* Klasoù divyezhek prevez abaoe [[1991]] (Skol Sant-Jozef).
* Klasoù divyezhek publik (Skol publik Per-Jakez Helias).
* En distro-skol 2014 e oa skoliataet 106 bugel en hentennoù divyezhek : 34 er c'hlasoù divyezhek publik, 72 er c'hlasoù divyezhek prevez.<ref>http://www.fr.opab-oplb.org/include/viewFile.php?idtf=2011&path=c3%2F2011_797_Les-chiffres-de-la-rentree-scolaire-de-l-enseignement-bilingue-en-2014.pdf</ref>
== Gevelliñ ==
Linenn 77 ⟶ 107:
== Liammoù diavaez ==
*{{fr}} [http://
*{{fr}} [http://www.cleder-tourisme.com/ Ofis an douristelezh]
*{{br}} [http://www.geobreizh.com/breizh/bre/keriou-fichenn.asp?insee_ville=29030 Kleder war Geobreizh]
== Levrlennadurezh ==
* {{Br}} Visant SEITE, ''Ar marh reiz, E Bro-Leon gwechall'', Ar Skol Dre Lizer, 1985, 342 p.
* {{Fr}} René CARDALIAGUET, ''Cléder : prêtres et paysans sous la Révolution'', Du Courrier, 1939, 137 <abbr>p.</abbr>
* {{Fr}} Annick FLEITOUR, ''Le petit train Rosporden-Plouescat'' , Editions Ressac, 2001
* {{Fr}} François MOAL, ''Cléder une terre en Léon'', Plomée, 1999, 381 <abbr>p.</abbr>
* {{Fr}} René MONFORT, ''Cléder, gens de mer et de terre'', 2001
== Dave ha notennoù==
| |||