Karaez-Plougêr : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Freskaat ha klokaat
Linenn 24:
| lec'hienn web = http://www.ville-carhaix.com
}}
'''Karaez''', ent-hir '''Karaez-Plougêr''', a zo ur gumun eus [[Breizh]], pennlec'h [[kanton Karaez]], ha [[kêr-benn]] [[Poc'hêr]] e [[Kerne]]. Er bloaz 1956 e voe kendeuzet Karaez gant [[Plougêr]]. Un [[enklozadur]] e oa Kêr-Garaez en homañ. E [[Penn-ar-Bed]] emañ, gennet etre tri departamant abaoe an [[dispac'h gall]]: Penn-ar-Bed, [[Mor-Bihan]] hag [[Aodoù-an-Arvor]], ar pezh zo bet drastus evit hec'h [[armerzh]].
[[skeudenn:Karaez2.gif|left|220px]]
{{clr|left}}
E [[Penn-ar-Bed]] emañ, gennet etre tri departamant abaoe an [[dispac'h gall]]: Penn-ar-Bed, [[Mor-Bihan]] hag [[Aodoù-an-Arvor]], ar pezh zo bet drastus evit hec'h [[armerzh]].
== Ardamezioù ==
{| class="wikitable"
Linenn 39 ⟶ 38:
=== [[Henamzer]] ===
* [[Vorgium]] eo anv latin ar geoded c'halian, kêr-benn an [[Osismied]], a zo deut da vout Karaez.
* Kentañ roudoù tud eno a zo eus ar {{IVe kantved kentkt JK}}. Meneget eo e [[Taolenn Peutinger]]. Edo e-kreiz ur rouedad hentoù, galian da gentañ, roman goude, e stumm ur steredenn. Da skouer e kase an hentoù-se d'[[ar Pouldu]] dre [[Lannejenn]] ha [[Kemperle]], da v-Blabia ([[Porzh-Loeiz]] bremañ) dre [[Henbont]] ha da [[Rieg]] dre [[Skaer]] ha [[Banaleg]]<ref>[[Henri Guiriec]], ''La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé'', e ti an aozer, 1939, (e [[galleg]]), pajennoù 16 ha 17</ref>.
=== XVII{{vet}} kantved ===
* [[Emsavadeg ar Bonedoù ruz]]: trubuilhoù a voe e kêr d'ar [[6 Gouere|6]] ha d'ar [[7 Gouere|7 a viz Gouere]] [[1675]] <ref> [[Yvon Garlan]] ha [[Claude Nières]], ''Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges'', Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e [[galleg]]), pajennoù 113, 119 ha 120 </ref>; d'ar 6 e vo preizhet ha lakaet en arigrap ti Claude Sauvan, fermour an dleoù, an Aotrou aaotrou Châteaufort gant ur yoc'h a dud: 150 gwaz ha 42 vaouez a voe tamallet oute bet kemeret perzh en trubuilhoù, lazhet ur mevel, laeret gwin-ardant, argant, pezhioù-arrebeuri, paperioù, ha kendalc'het e voe d'ar 7 daoust d'ar gouarnour, an Aotrouaotrou a GerlouedKerloued, bout deut war al lec'h <ref> [[Jean Lemoine]], ''Documents inédits relatifs à la Révolte du Papier timbré en Basse Bretagne en 1675'', Bulletin de la Société archéologique du Finistère, 1896, pajennoù 126 ha 127 </ref>.
=== [[Dispac'h Gall]] ===
* Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Karaez da benn ur [[bann]] <ref> J. B. Duverger, ''Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat'', Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105 </ref>.
=== XX{{vet}}XXvet kantved}} ===
<gallery>
KaraezMonumantarrevarv02.jpg ‎
KaraezMonumantarrevarv01.jpg ‎
</gallery>
* Brezelioù <ref> Monumant ar re varv </ref>:
** [[Brezel-bed kentañ]]: 145 gwaz eus Karaez ha 62 eus [[Plougêr]] a gollas o buhez abalamour d'ar brezel
** [[Eil Brezel-bed]]: mervel a reas 27 milour, 24 den all a va varvas, lazhet d'an Alamaned pe er c'hampoù-bac'h;
** [[Brezel Indez-Sina]]: seizh gwaz a varvas;
** [[Brezel Aljeria]]: pevar gwaz a varvas
** [[Liban]]: mervel a reas ur milour e 1983;
** [[Bosnia]]: ur milour a varvas e 1997.
 
*[[1956]]: bodet e voe Karaez ha [[Plougêr]] en ur gumun hepken, anvet "Karaez-Plougêr".
 
===<small>Darvoudoù-sport a bep seurt</small>===
* [[6 a viz Gouere]] [[2011]] : 5{{vet}} tennad-hent [[Tro Bro-C'hall war varc'h-houarn 2011|Tro Bro-C'hall]] etre Karaez hag ar [[Kab Frehel|C'hab Frehel]] ; trec'h eo [[Mark Cavendish]] ([[Enez-Vanav]]).
 
== Gerdarzh ==
Dont a ra anv Karaez eus an anv: Caer Ahes{{Daveoù a vank}}. Kaer : lec'h kreñvet.
== Monumantoù ha traoù heverk ==
<gallery>
KaraezIlizkatolikPlougêr.jpg|Iliz katolik ''Sant Treveur'', parrez Karaez.
FR-29024 stpierreplouguer01.jpg|Iliz katolik ''Sant Pêr'', parrez Plougêr.
KaraezTiezkozh.jpg|Tiez kozh. ‎
KaraezTiarSenechal.jpg|Ti ar Senechal. ‎
FR-29024_locomotive01.jpg|Marc'h-du kozh, plasenn an Ti-gar
</gallery>
Linenn 97 ⟶ 91:
! Niver a soudarded
|-
|[[Skeudenn:Canadian Red Ensign 1921-1957.svg|24px]] [[Kanada]]
|1 ([[Royal Canadian Air Force|Aerluaerlu]])
|-
| '''Hollad'''
| '''1'''
|}
Mervel a reas d'an [[13 C'hwevrer|13 a viz C'hwevrer]] [[1943]] e-pad an [[Eil Brezel Bed]] <ref>[http://www.cwgc.org/search/cemetery_details.aspx?cemetery=2086405&mode=1 Commonwealth War Graves Commission]</ref>.
 
== Douaroniezh ==
Linenn 139 ⟶ 133:
 
== Brezhoneg ==
* E [[1921]], d'an 2 a viz Gwengolo, e voe votet un het gant kuzul-kêr Karaez evit goulenn ma vije kelennet ar brezhoneg er skolajoù hag el liseoù hag e vije posupl tremen un arnodenn vrezhonekbrezhoneg er vachelouriezh.
 
===Ya d'ar brezhoneg===
Linenn 149 ⟶ 143:
KaraezTi-Kêr.jpg ‎
</gallery>
* Unan eus ar c'humunioù e-penn a-raok evit lakaat ar brezhoneg war wel er vuhez foran eo Karaez abaoe ar [[bloavezhioù 1980]] da nebeutañ. Bet eo ar gumun gentañ o staliañ panelloù heñchañ divyezhek, pa oa maer [[Jean-Pierre Jeudy]]. Gant [[Kristian Troadeg]], maer abaoe [[2001]], ez eus bet graet ur c'hammed all war-raok ha votet ez eus bet un destenn politikerezh yezh a-unvouezh. Ur bodad trakêr a vod dileuridi eus [[Ofis Publik ar Brezhoneg]], kevredigezhioù brezhonek ar gumun hag hiniennoù kar-o-yezh zo bet savet dindan renerezh [[Visant Abaziou]] eilmaer brezhoneger e-karg eus ar sevenadur.
* E [[1999]] eo bet staliet sez [[Ofis ar Brezhoneg]], benveg [[politikerezh yezh]] [[Rannvro- Breizh]] e Karaez, gant ar Rannvro.
 
=== Deskadurezh ===
* Skolioù divyezhek a zo eno abaoe [[1985]].
* E Karaez eo bet staliet al [[lise Diwan Karaez|lise Diwan]] kentañ e [[Breizh]].
* E [[2011]] ez eus kaoz da serriñ an hentad vrezhonek en eil derez er skolioù Stad.
* E distro-skol [[2013]] e oa enskrivet er skol [[Diwan]] hag er c'hlasoù divyezhek 491 skoliad (24,8% eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)<ref> [http://www.opab-oplb.org/98-kelenn.htm Ofis Publik ar Brezhoneg] </ref>.
 
===Bugaligoù===
* Al liezdegemer "Galipette/Toutig penn" en deus sinet Live 1 karta Divskouarn.
* Al liezdegemer "La main dans la main" en deus sinet ul live tost da live 1 karta Divskouarn.
 
== Kelaouiñ ==
<gallery>
Linenn 165 ⟶ 161:
</gallery>
* E Karaez emañ sez ar gazetenn c'hallek sizhuniek ''[[Poher-Hebdo]]''.
 
== Post ==
<gallery>
Linenn 190 ⟶ 187:
[[Restr:Carhaix 20 Mairie.jpg|thumb|left|An ti-kêr ha skritell divyezhek da-geñver un tennad eus an Dro-C'hall war varc'h-houarn (2011).]]
{{clr|left}}
 
== Tud ==
===<small>Tud bet ganet eno</small>===
* [[1743]] : [[Théophile-Malo Corret de La Tour d'Auvergne]], d'an 23 a viz Kerzu 1743.
* [[Vefa de Bellaing]], bet ganet Geneviève (Jenovefa e brezhoneg) Charbonnier de Sireuil, songarourez, emsaverez yezh ha sevenadur [[Breizh]] ha barzhez (''Soaz Kervahe'' hec'h anv-pluenn) [[19 a viz Gwengolo]] [[1909]].
* [[1909]] : [[Vefa de Bellaing]], songarourez, emsaverez yezh ha sevenadur Breizh ha barzhez
* [[Théophile-Malo Corret de La Tour d'Auvergne]], d'an 23 a viz Kerzu 1743.
 
=== <small>Tud douaret eno </small>===
<gallery>
KaraezBeredBezFrañsezJaffrennou-Taldir.JPG|Bez Taldir e bered ar gumun.
</gallery> ‎
* [[Frañsez Jaffrennou]]-Taldir.
Linenn 208 ⟶ 207:
* [[Restr:Flag of the Netherlands.svg|border|25px]] [[Rijnwoude]] en [[Izelvroioù]]
* [[Restr:Flag of Palestine.svg|border|25px]] [[El Arroub]] e [[Palestina]]
 
==Sport==
===<small>Darvoudoù-sport a bep seurt</small>===
* [[6 a viz Gouere]] [[2011]] : 5{{vet}} tennad-hent [[Tro Bro-C'hall war varc'h-houarn 2011|Tro Bro-C'hall]] etre Karaez hag ar [[Kab Frehel|C'hab Frehel]] ; trec'h eo [[Mark Cavendish]] ([[Enez-Vanav]]).
 
== Liammoù diavaez ==
{{Commonscat|Carhaix-Plouguer}}
* {{br}} [http://www.ville-carhaix.com/degemer_karaez Lec'hienn an ti-kêr]
* {{br}} [http://www.geobreizh.combzh/breizhgeobreizh/bre/keriou-fichenn.asp?insee_ville=29024 Karaez-Plougêr war lec'hienn Geobreizh]
* [http://www.ina.fr/fresques/ouest-en-memoire/video/Region00333/jeux-traditionnels-celtes L'Ouest en mémoire (Ina) - Daspun etrevroadel ar c'hoarioù keltedKelted e Karaez-PlouguerPlougêr 1990]
* [http://www.ina.fr/fresques/ouest-en-memoire/video/Region00363/le-festival-des-vieilles-charrues-a-carhaix L'Ouest en mémoire (Ina) - Gouel an ererErer kozhKozh 1995]
* [http://www.ina.fr/fresques/ouest-en-memoire/video/Region00279/l-esprit-centre-bretagne L'Ouest en mémoire (Ina) - Ar spered Kreiz Breizh 1998]
* [http://www.ina.fr/fresques/ouest-en-memoire/fiche-media/Region00363/le-festival-des-vieilles-charrues-a-carhaix.html (INA) 7 a viz Gouere 1995. Sellet d'ar 27 a viz Mezheven 2011, 7 a viz Gouere 1995. Sellet d'ar 27 a viz Mezheven 2011]
*{{fr}} [http://vorgium.pagesperso-orange.fr/accueil.htm Istor Vorgium]
 
== Dave ha notennoù ==
{{Daveoù}}
<references/>
 
[[Rummad:Kumunioù Penn-ar-Bed]]
[[Rummad:Karaez-Plougêr]]
[[Rummad:Kumunioù Penn-ar-Bed]]
[[Rummad:Kumunioù Kerne]]
[[Rummad:Emsavadeg ar Bonedoù ruz]]
[[Rummad:Pennlec'hioù bannoù Breizh]]
[[Rummad:Bezioù-brezel ar C'hommonwealth e Penn-ar-Bed]]
{{Commonscat|Carhaix-Plouguer}}