Istor : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
Advoulc'hañ. |
||
Linenn 1:
{{
[[File:Gyzis 006 (Ηistoria).jpeg|thumb|250px|<center>''Historia'', an '''Istor'''<br />[[Nikolaos Gyzis]] ([[1842]]-[[1901]])<br /><small>Eoullivadur war banell, [[1892]]</small></center>]]
'''Istoer''' : (''estoaer'' e 1464 hag ''histoer'' e 1633)▼
Studiañ, liammañ ha kompren an darvoudoù a zo c'hoarvezet hag an traoù a zo bet graet gant [[Mab-Den]] eo an '''Istor''' (gant ur bennlizherenn).<br />
pe '''istor''' : (''estoar'' e 1464 hag ''hystor'' e deroù ar {{XVIvet kantved}})▼
N'eus ket anezhañ ur [[skiant]]-rik e doare ar [[jedoniezh]] pe ar [[bevoniezh|vevoniezh]] da skouer, rak ken bras eo perzh an istorour evel den hag e berzh evel skiantour pa vez o studiañ an Istor.
==
Diwar Ἱστορίαι e teuas ar ger [[gallek]] ''histoire'', a zo testeniekaet e [[1360]].<br />
Pevar stumm brezhonek a zeuas dre ar galleg :
▲
Eus ar gerioù-se e voe deveret ''hystorier'' e deroù ar {{XVIvet kantved}} gant ar ster "saver istorioù" ; ''historian'' e [[1632]] evit ''istorour'' ; ''istorel'' hag ''istorour'' e [[1927]] ; ''istorvez'' (evit ''istorwezh''), ''[[ragistor]]'' ha ''ragistorour''e [[1931]] ; ''ragistorel'' hag ''istorelezh'' e [[1992]].<ref>Albert Deshayes, ''Dictionnaire étymologique du breton'', Le Chasse-marée, Daouarnenez, 2003 {{ISBN|978-2-9142-0825-1}}</ref><br />
Labour an istorourien eo sevel Istor ar ger ''Istor'' goude bezañ e studiet.
== Redioù an istorourien ==
▲Studiañ, liammañ ha kompren an darvoudoù pe an traoù a zo bet graet eo an '''Istor'''. Ar ger-se a deu eus ((Ἱστορίαι [''Historiai''] e [[gresianeg|gregaj]]) gant [[Herodotos]], met [[Thoukudides]] eo an hini en deus lakaet an doareoù spis kentañ da dalvezout, a-fet liammañ an danvezioù difer kenetreze peurgetket.
Petra zo talvoudus da vezañ studiet en Istor ? Penaos e studiañ ? Dre peseurt doare embann ar studiadennoù ? Setu amañ un nebeud goulennoù a zo ret sevel da bep istorour gantañ e-unan a-raok kregiñ gant ar studiañ.<br />
Pa glask an den bezañ ur skiantour war an Istor ez eo ret dezhañ chom hep derc'hel soñj eus piv eo-eñ, eus peseurt doare soñjal eo ar reol en e vro, eus e gredennoù, hag all. Adal ma c'hall en ober emañ war an hent da vezañ un istorour.<br />
Meur a zoare zo da sevel Istor Mab-Den, ken kemplezhek m'eo e oberoù – rak kontadenn heuliadoù oberoù Mab-Den eo e Istor, goude pep tra.<br />
▲Evit klask bezañ ur [[Skiant|skiantour]] war an istor, ret eo chom hep derc'hel soñj eus piv omp, peseurt doare soñjal a zo an norm en hor bro, peseurt relijion a gredomp enni, …. Adal ma vez tu d'en ober ez omp war an hent da vezañ un istorour. Goude kement-mañ ret eo derc'hel soñj ez eo an istorour ur gwir [[Romant|romantour]] : evit displegañ ur [[brezel]] chom a raio darvoudoù dianav d'an istorour o studiañ hiziv an deiz, ret eo neuze dezhañ klask petra a vije ar gwirañ evit stankañ an toulloù en e "gontadenn".
Tachennoù ledan pe ledanoc'h zo bet termenet neuze, pep unan anezho o wiskañ war ar re all.
=== Dre an amzer ===
[[File:Cuneiform script2.jpg|thumb|<center>Unan eus skridoù koshañ<br />'''Istor''' Mab-Den, ''c.'' 2040 kent J.-K.</center>]]
Unan eus an doareoù da gontañ Istor Mab-Den eo kemer skor war an [[amzer]] a dremenas adalek ma voe eus an dud betek hiziv an deiz. Dre gendiviz ez eo bet merket deroù Istor Mab-Den adalek an testenioù [[skrivañ|skrivet]] kentañ ; ar [[ragistor]] eo neuze ar pezh a zo c'hoarvezet en amzerioù kent.<br />
Evel m'eo bet rannet Istor an [[Douar (planedenn)|Douar]] gant an [[Douaroniezh|douaroniourien]] e ranner Istor Mab-Den dre amzervezhioù a vez bonnet gant darvoudoù meur, an [[Henamzer]], ar [[Krennamzer|Grennamzer]], an [[Azginivelezh]] o vezañ lod anezho en Istor [[Europa]], pe [[Marevezh an Nevezamzerioù ha Diskar-amzerioù]] ha [[Marevezh ar Stadoù Brezelour]] en hini [[Sina]].
Petra bennak ma'z eus ur [[spesad]] hepken eus Mab-Den e c'heller rannañ Istor an dud etre al lec'hioù o deus annezet war an Douar a-feur ma'z ae an horolaj war-raok. P'emaoc'h o lenn kement-mañ ez eus un den a zo sklêrijennet e zremm gant skleur [[skramm]] un [[urzhiataer]] pa'z eus, en hevelep koulz, un den all sklêrijennet gant an tantadig en deus graet en ur [[janglenn]] evel ma rae e hendadoù en [[Neolitik|Nevezoadvezh ar Maen]].<br />
Diforc'hañ a c'heller neuze etre Istor Europa hag Istor [[Afrika]], [[Amerika]], [[Azia]], [[Okeania]], p'he deus pep poblad o chom eno heuliet he flanedenn.
=== Dre ar sevenadurioù ===
Disheñvel diouzh hini [[Japan|Japaniz]] eo Istor [[sevenadur]] an [[Amerindianed]] ; dre sevenadur pep poblad ez eo bet stummet hec'h Istor, ha gant he sevenadur ez eo bet stummet Istor pep poblad.
=== Dre an darvoudoù ===
Lod istorourien o deus dibabet ensellout darvoudoù an Istor evit e sevel. Ar [[brezel|brezelioù]] hag o heuliadoù.<br />
Darvoudoù naturel, evel ar [[kren-douar|c'henoù-douar]] pe [[menez-tan|menezioù-tan] o tarzhañ o deus degaset kemmo bras en Istor lod pobladoù.
=== Dre geñverioù all ===
▲= An istor dre al lec'hioù =
Istor an [[dilhad]], an [[arm|armoù]], an [[ti|tiez]] hag all a c'haller sevel, hag evel-just e vezont levezonet gant denesadurioù all.
== Notennoù ==
{{Daveoù}}
{{Patrom:Porched}}
▲== Istor an Europ ==
[[Rummad:Istor]]
[[Rummad:Skiantoù an Den]]
| |||