Kenrouedad : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
Adwel. |
||
Linenn 1:
{| class="infobox"
'''Internet''' zo ur rouedad [[urzhiataerezh|urzhiataerel]] bedel. Diazezet eo war daou [[protokol|brotokol]] kehentiñ, TCP (''Transmission control protocol'') hag IP (''[[Internet protocol]]'') lakaet asambles dindan an anv [[TCP-IP]]. Implijet e vez evit dispakañ meur a servij war [[skramm]] evel al lizhiri elektronek ("posteloù" e brezhoneg) hag ar [[World Wide Web]]. Troet eo bet an anv <q> Internet </q> gant ar ger ''kenrouedad'' ivez .▼
|-
| [[Restr:Bob Kahn.jpg|200px]]<br><center>Bob Kahn</center><hr>
|-
| [[Restr:J. C. R. Licklider.jpg|200px]]<br><center>J. C. R. Licklider</center><hr>
|-
| [[Restr:Ivan Sutherland at CHM.jpg|200px]]<br><center>Ivan Sutherland</center><hr>
|-
| [[Restr:Douglas Engelbart in 2008.jpg|200px]]<br><center>Douglas Engelbart</center><hr>
|-
| [[Restr:SteveCrockerJI1.jpg|200px]]<br><center>Steve Crocker</center><hr>
|-
| [[Restr:Ray Tomlinson.jpg|200px]]<br><center>Ray Tomlinson</center><hr>
|-
| [[Restr:M. Louis POUZIN 2013.jpg|200px]]<br><center>Louis Pouzin</center><hr>
|-
| [[Restr:Vint Cerf - 2010.jpg|200px]]<br><center>Vint Cerf</center><hr>
|-
| [[Restr:Sir Tim Berners-Lee.jpg|200px]]<br><center>Sir Tim Berners-Lee</center><hr>
|-
| [[Restr:Marc Andreessen.jpg|200px]]<br><center>Marc Andreessen</center>
|-
|}
▲'''Internet''' zo ur rouedad [[urzhiataerezh|urzhiataerel]] bedel. Diazezet eo war daou [[
Evit ma vo luget an holl ardivinkoù a zo war ar rouedad ez eus bet savet ur reizhiad chomlec'hioù gant [[sifroù arabek]], a anver "chomlec'h IP". Pep ardivink e vez roet dezhañ ur chomlec'h IP neuze, a zo un heuliad sifroù
== Orin an termen ==
Krediñ a ra da veur a zen n'eo Internet nemet ar reizhiad
Ar Web (''ar Gwiad''
E miz Here [[1972]] e voe meneget an termen <q> Internet </q> gant Robert Elliot "Bob" Kahn (* [[1938]]) e-kerzh ur c'hendiviz e [[Washington D.C.]]. Ar c'haoz oa war an ''internetting'', da lavaret eo sevel liammoù etre ar rouedadoù (''net'' = rouedad).<!--<ref>{{en}} [http://www.v7ndotcomelursrebmem-summitmedia.com/ V7ndotcom Elursrebmem]</ref>--Dead link 2016-03-01-->
D'ar mare-se, meur a anv a veze roet d'ar reizhiad nevez : ''
== Istor ==
* Pennad dre ar munud : [[Istor ar Genrouedad]].
An notennoù a oa bet skrivet e miz Gouere [[1962]] gant Joseph Carl Robnett Licklider ([[1915]]-[[1990]]), eus ''Massachusetts Institute of Technology'' (MIT) eo an testennoù koshañ zo anezho. Licklider a zeskrive enno an etregweredoù sokial a c'hallje bezañ gant ur rouedad urzhiataerioù. Rankout a rae aesaat ar c'hehentiñ etre klaskerien an ''Defense Advanced Research Projects Agency'' (DARPA) dreist-holl.<br>
E
Gant Leonard Kleinrock (* [[1934]]) eus an MIT e oa bet embannet an destenn deorikel gentañ diwar-benn ar c'hehentiñ dre bakadoù e [[1961]], hag e {{1964]] ez embannas al levr kentañ diwar-benn an dodenn-se.
E [[1965]] ez arnodas
E [[1966]] e oa bet enfredet Roberts gant Taylor en DARFA evit empennañ an ARPANET. E [[1967]] ez embannas ar steuñv. Pa oa bet o kinnig an destenn-se e reas anaoudegezh gant daou strollad all a enklaskerien dizalc'h a laboure war an hevelep danvez : ur strollad eus an ''National Physical Laboratory'' (NPL) eus ar [[Rouantelezh-Unanet]] gant Donald Davies (* [[1924]]) ha Roger Scantlebury, hag egile eus ar RAND Corporation gant Paul
Etre 1962 ha 1965 e oa bet studiet an treuzkas dre bakadoù gant strollad ar RAND evit al lu amerikan. Ar pal a oa derc'hel ar c'hehentiñ e ken kaz ma vije taget ar vro (da skouer, gant bombezennoù nukleel), ar pezh a c'halled ober gant an treuzkas dre bakadoù en ur rouedad kreizennet. Un diorrodur dizalc'h eus an ARPANET e oa : daoust ma oa bet savet da zerc'hel ouzh un argadenn, ne oa ket bet empennet an ARPANET da aesaat ar c'hehentiñ etre enklaskerien. Ne oa ket bet lakaet danevell Paul Baran e pleustr ha buan-kenañ e oa bet ankoukanac'haet.
Er mare-se e oa kaset an traoù war-raok er ((British National Physical Laboratory'' gant skipailh Donald Davies : an ''NPL Network'', ar rouedad mailhet kentañ diazezet war an treuzkas ''datagrammes'' (roadennoù a-bakadoù), a oa arc'hwelek. Met n'eo ket bet skrivet istor ar Genroudad gant [[Europa[Europiz]] : an ARPANET e voe deroù ofisiel ar Genrouedad hiviziken.
E miz Eost [[1968]] e asantas an DARFA arc'hantaouiñ diorren dafar routa pakadoù an ARPANET. E miz Kerzu e voe fiziet an diorroadur-se en unan eus strolladoù an embregerezh Bolt, Beranek
E miz Gwengolo [[1969]] e stalias BBN an aveadur kentañ en ''UCLA''<ref>''University of California in Los Angeles''</ref> ma laboure Kleinrock. Eil skoulm ar rouedad a voe staliet
Gant an ''Network Working Group'' (NWG), renet gant Stephen D. "Steve" Crocker (* [[1944]]), e voe echuet ar protokol kehentiñ a bost da bost anvet ''NCP'' (''Network Control Program'') e miz Kerzu [[1970]]. Degemeret e voe ar protokol-se etre [[1971]] ha [[1972]] gant an daou lec'hiad kevreet ouzh an ARPANET. Evel-se o doa gallet implijerien ar rouedad diorren an arloadoù.
E 1972 e voe sevenet gant Raymond Samuel "Ray" Tomlinson (* [[1941]]) an arload pennañ kentañ : ar postelerezh. E miz Here 1972 ez aozas Kahn an abadenn diskouez vras kentañ war an APARNET en ''International Computer Communication Conference'' (ICCC). An abadenn diskouez foran kentañ e oa bet.
Diwar an ARPANET e oa bet krouet meizad ar Genrouedad. Ar mennozh a oa reiñ tro da gevreañ rouedadoù a bep seurt an eil re ouzh ar re all : an ARPANET, kehentiñ gant loarelloù, kehentiñ dre skinoù. Deuet e oa ar mennozh-se gant Kahn e 1972, dindan an anv ''Internetting''. Gant
E-keit-se e oad o sevel ur raktres, awenet gant APARNET, dindan renerezh Louis Pouzin (* [[1931]]) e [[Bro-c'hall]] : <q> Kykládes </q> e oa anv ar raktres-se ; perzhioù niverus TCP/IP zo bet diorroet abretoc'h evit Kykládes. Lavaret o deus Pouzin ha Kahn e oa bet awenet TCP/IP gant ar raktres Kykládes.
E [[1973]] e c'houlennas Kahn ouzh Vinton Gray "Vint" Cerf (* [[1943]]) – a vez lesanvet "tad an Internet" a-wechoù
Gant doare kentañ TCP ne c'halled kehentiñ nemet dre savelañ un amred galloudel. Mont a rae mat en-dro evit treuzkas restroù pe evit labourat a-bell met ne oa ket azasaet ouzh lod arloadoù evel ar pellgomz dre ar Genrouedad. TCP a voe disrannet neuze diouzh an IP, hag an UDP (''User Datagram Protocol'') kinniget evit an treuzkasadennoù hep savelañ un amred.
E dibenn ar [[bloavezhioù 1980]] e oa bet lakaet pemp kreizenn stlennelegezh dreistgalloudus gant an
E deroù ar bloavezhioù 1990 e c'haller lavaret e oa bet ganet ar Genrouedad a anavezomp hiziv : ar Web, un hollad pajennoù en [[HTML]] o veskañ skrid, liammoù, skeudennoù, a c'haller ennegañ dre un URL (''Uniform Resource Locator'')<ref>Un URL eo <q> <nowiki>https://br.wikipedia.org/wiki/Degemer</nowiki> </q>, ma kaver teir lodenn : an doare servije (http://), anv ar gwazer (br.wikipedia.org) ha lec'h an teul (wiki/Degemer).</ref> hag a c'haller diraez gant ar
E miz Genver [[1992]] e voe krouet an ''Internet Society'' (ISOC) gant ar pal brudañ ha kenurzhiañ an diorroadurioù war ar Genrouedad. Er bloavezh [[1993]] e voe krouet ar merdeer Web kentañ, a embrege ar skridoù hag ar skeudennoù : ''WorldWideWeb'' e oa e anv orin, kent bezañ adanvet ''Nexus'' evit abegoù anat. E-pad ar bloavezh-se e oa bet leuriet ur gompagnunezh gant an ''National Science Foundation'' (NSF) evit enrollañ an anvioù domani.
== Gouarn ==
Linenn 50 ⟶ 73:
Hervez dielfennadur ar strollad labour diwar-benn gouarn ar Genrouedad, « Gouarn ar Genrouedad » a dalvez kement ha danzen hag arloañ pennaennoù, gant ar Stadoù, ar genad prevez hag ar gevredigezh keodedel da-geñver o rolloù a-getep, reolennoù, reoladoù, argerzhoù kemer divizoù ha programmoù boutin evit oberiañ an emdroadur hag an implij eus ar Genrouedad.
Pouezus eo ar marilhoù metaroadennoù evit sevel reolennoù an diraez d'ar danvezioù web a implij an ''Uniform Resource Identifiers'' (a c'hall bezañ an URL a ziskwel war barrenn verdeiñ an urzhiataer personel).
Un nebeud aozadurioù zo karget da verañ ar Genrouedad, gant gwirioù-dreist dibar. Kenlabourat a reont evit danzen ar
* ''Internet Corporation for Assigned Names and Numbers'' (ICANN), dindan gouardoniezh Departamant
* ''Internet Engineering Task Force'' (IETF) a
* Internet Society (ISOC).
Gant ar pal derc'hel pe ledanaat neptuegezh ar rouedadoù, met ivez engouestlañ ar gengevratourien hollek a bep
* Kuzuliadeg ar bed war kevredigezh ar c'helaouiñ ;
* Forom ar
Merañ an danvezioù niverel zo ezhomm evit mont en-dro ar Genrouead, zo fiziet en ''Internet Assigned Numbers Authority'' (IANA), a zileuri dezverkañ ar bloc'hoù chomlec'hioù IP ha niverennoù ''Autonomous System'' d'ar marilhoù ar Genrouedad rannvroel.
== Gwir ==
<!--Broioù o strishaat ar moned war ar Genrouedad hervez ''Reporters sans frontières''.-->
Gwir ar Genrouedad a vod an holl reolennoù ar gwir a c'
N'eus ket a wir dibar d'ar Genrouedad met lakaet e vez ar gwir boutin da dalvezout kentoc'h. Lezennoù broadel zo, a vez lakaet da dalvezout gant ar broioù pa vez ezhomm da zerc'hel kont eus o dibardelezhioù -
Hervez Benjamin Bayart, difretour evit neptuegezh
Diaes eo lakaat ar gwir da dalvezout war ar Genrouedad evit daou abeg da nebeutañ
# Etrebroadel eo ar Genrouedad
# Diaes e vez anavezout an implijerien, gwarezet int gant ar Genrouedad, met an
Ar Genrouedad a laka an dud da sevel goulennoù diwar-benn ar gwir a denn d'ar berc'henniezh kerfredel (gwir aozer, gwir merkoù, h.a.), da wir ar c'hazetennoù hag an embannadurioù (torroù-lezenn, kujunennoù, gwallvrudañ, h.a.), gwir ar skeudennoù, met ivez d'ar gwir brudañ, ar gwir kenwerzhel abaoe diorroadur ar gwir kenwerzhel.
== Kevreadennoù evit an dud voutin ==
Evit monet war ar Genrouedad ez eus ezhomm da gaout un aveadur IP, hag ur c'hevreadur d'ur pourvezer monedoù. Evit an dra-se e vez implijet an
*
* ur ganol gehentiñ war-du ar pourvezoù monedoù : luc'hedañv, linenn bellgomz diloc'h (linenn analogel, xDSL), linenn bellgomz hezoug (4G, 3G+, 3G, Edge, GPRS, GSM/CSD), ar Genrouedad dre loarell, ar Wi-Fi (''Wireless Fidelity'') ;
*
* ur pourvezer moned war ar Genrouedad (''Internet Service Provider''/ISP, ''Fournisseur d'Accès Internet''/FAI).
▲* Ur reizhiad (meziant/dafar) {o}arval evit ar protokol reizhiad implijet (PPP, PPPoX, Ethernet, ATM, h.a.)
Meziantoù, a-hend-all, zo ezhomm evit korvoiñ ar Genrouedad hervez an implijoù a vez graet anezhi :
*
*
* ''World Wide Web'' : ur merdeer Web ;
*
==
Ar Genrouedad a ya en-dro hervez ur patrom dre wiskad, damheñvel ouzh ar patrom [[OSI]] (''Open System Interconnection''). An elfennoù a aparchant d'an hevelep gwiskadoù a implij ur
Ur
Pep
Setu amañ ar c'homenadoù pennañ.
* [[IP]]
* [[TCP]]
* [[HTTP]]
* [[HTTPS]] ''HyperText Transfer Protocol Secure''<ref><q> HTTP over SSL (''Secure Sockets Layer'') </q> ha <q> HTTP over TLS (''Transport Layer Security'') </q> a reer eus HTTPS ivez.</ref> zo evit merdeiñ er mod suraet.
* [[FTP]]
* [[SMTP]]
* [[POP]] ''Post Office Protocol'' ha [[POP3]]
* [[IMAP]]
* [[IRC]]
* [[NNTP]]
* [[SSL]]
* [[UDP]] ''User Datagram Protocol'' : gantañ
* [[DNS]]
* [[ICMP]]
Goude diviadur ar chomlec'hioù IPv4 e oa bet diorroet ar protokol IPv6. Hemañ en deus ur egorenn bras-divent a chomlec'hioù.
Daoust ma rank an treuzkas etre daou boent chom dizalc'h, ar routaerioù a rank gallout eskemmañ
== Kontrollerezh a-berzh ar Stadoù ==
Linenn 934 ⟶ 949:
== Pennadoù kar ==
* [[.bzh]]
== Notennoù ==
{{Daveoù}}
[[Rummad:Internet]]
|