Alamaneg : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Llydawr (kaozeal | degasadennoù)
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Llydawr (kaozeal | degasadennoù)
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 17:
|lizherennoù=DEU, GER
}}
An '''alamaneg''' (pe ''Deutsch'' er yezh-se) a zo ur yezh eus strollad [[yezhoù germanek ar c'hornôg]], ere familh indez-europekar [[yezhoù indezeuropek]]. Ar yezh implijetañ en [[Unaniezh Europa]] an hini eo.
 
== Istor ==
 
=== Kentañ kemmadurioù-kensonennoù ===
Gant ar c'hentañ kemmadurioù-kensonennoù (''erste germanische Lautverschiebung'') e-tro ar V{{vet}} kantved kent J.-K. e komañse ar yezh jermanekc'hermanek boutinvoutin a-ziwar ur rannyezh indez-europek. Gant ar c'hemmadurioù-mañ e vez displeget an diforc'hioù a zo etre ar yezhoù jermanekgermanek (Alamaneg hag all) hag ar yezhoù indez-europekindezeuropek all. Evit eeunaat an traoù zoe moienc'haller dakinnig ginniganezho er mod-mañ:
* k → h : ''casa'' e [[latin]] — ''Haus'' en alamaneg, ''house'' e [[saozneg]]
* p → f : ''pater'' e latin — ''father'' e saozneg, ''Vater'' en alamaneg
Linenn 50:
* iu → eu : ''liute'' — ''Leute'' (tud) ; ''hiute'' — ''heute'' (hidiv)
 
Er c'hontrol eus Stadoù war an harzoù eo chomet ar c'hornadoù-bro jermanekgermanek lodennet (''Kleinstaaterei'') anezhe a-hed ar Grennamzer tout kazimant, ar pezh a lako diforc'h diorroadur ar rannyezhoù a zo diforc'h-rik ha, gwech a ve, dibosupl da gompren evit daou zen é kaozeal eus kornajoù-bro disheñvel. Kaset eo bet peurunvaniñ an holl rannyezhoù gant ar varzhed hag o ''Mittelhochdeutsche'' poetik war-dro an XIII{{vet}} kantved, nawazh n'eo ket bet levezonet yehz an dud gant an dra-se, peogwir ne ouie an taol bras eus an dud na lenn na skrivañ. Hag ar mod-se zo bet e-pad pell un troc'h etre ar c'hornadoù-bro jermanek, div vro pe kornad-bro yezh :
* en norzh, ha dreist-holl e treuziad an Hanse ma oa an alamaneg izel ul [[yezh vehikular|langaj vehikular]] eus mor an norzh da beket ar mor baltik.
* er Su e vize savet gant tud gouiek ha lennek, a-dammig-da-dammig, abaoe ar XIV{{vet}} kantved ur yezh komprenet gant an holl dud a rae gant rannyezhoù all, ar pezh a zeuas da vezañ an alamaneg standard (''Hochdeutsch''). An dra zo da verzout ivez eo n'eus ket bet choazet ur yezh kêr-benn evel vize graet gant ar Stadoù all maez ar vro.
 
== Levezon an adkempenn ==
E [[1521]] eo bet laket gant Martin Luther an [[Testamant Nevez]] en alamaneg standard a oa war ar stern, hag e [[1534]] an [[Testamant Kozh]]. Na bezañ ne voe ket Luther an henihini kentañ o sevel ar yezh standard-mañ etre an holl gornadoù-bro - war ar stern abaoe ar XIV{{vet}} kantved - e servijo an adkempenn-mañ da lakaat an alamaneg standard er melestradur hag ar skolioù, ha memes e norzh Alamagn eo bet kemeret.
 
Met beket diveroù an XIX{{vet}} kantved e chomas an Hochdeutsch ur yezh skrivet gwall alies. En norzh dreist-holl e vizeveze desket ar yezh standard-mañse da yezh estren.
 
Met beket diveroù an XIX{{vet}} kantved e chomas an Hochdeutsch ur yezh skrivet gwall alies. En norzh dreist-holl e vize desket ar yezh standard-mañ da yezh estren.
== [[Yezh ar sinoù]] ==
* Ar re vouzar a ra gant [[Yezh ar Sinoù Alamanek]].
Linenn 72 ⟶ 73:
[[Rummad:Yezhoù Belgia]]
[[Rummad:Yezhoù Danmark]]
[[Rummad:Yezhoù Frañs]]
[[Rummad:Yezhoù Italia]]
[[Rummad:Yezhoù Luksembourg]]
[[Rummad:Yezhoù Polonia]]
[[Rummad:Yezhoù Rusia]]
[[Rummad:Yezhoù Suis]]
[[Rummad:Yezhoù ar Republik Tchek]]
[[Rummad:Yezhoù Unaniezh Europa]]