Prusia : diforc'h etre ar stummoù

'''Prusia'''<ref>[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton-français'', Al Liamm, 1978, p.669.</ref>, pe '''Prus'''<ref>[[Roparz Hemon]], ''Nouveau dictionnaire breton-français'', Al Liamm, 1978, p.669.</ref>, (''Preußen'' en [[alamaneg]]; ''Prūsa'' e [[prusianeg]]), zo ur vro e reter Europa hag voe kalon ur [[rouantelezh]] pouezus en istor ar c'hevandir etre [[1701]] ha [[1918]]. Etre [[1918]] ha [[1947]] e voe ul lodenn eus [[Alamagn]]. Divodet eo bet gant [[Kevredidi an Eil Brezel-bed|ar Re Gevredet]] e 1947. Hiziv eo rannet etre meur a [[Land]], pe deuet da vezañ rannoù eus broioù amezek, evel [[Polonia]], [[Lituania]], [[Rusia]], (hag a-raok eus [[Belgia]], [[Danmark]])... Chom a ra anezhi ar c'houn eus ur stad soudardel, a lavare [[Mirabeau]] diwar he fenn : "Prusia n'eo ket ur Stad hag un arme dezhi, met un arme tapet ganti ur vroad".

 

# [[Rouantelezh Prusia]] (1701-1918)

# [[Stad dieub Prusia]] (1918-1947)

===A-raok ar varc'heien deutonek===

Prusia gozh a oa anezhi ur vro etre Pologn ha Rusia, deuet hec'h anv eus hini balted ar vro, a veze laret Borused anezho, da lavarout eo « hogos [[Rused]] ».

[[Galindia]] ha [[Sudovia]] a oa div eus an daouzek proviñs orin. meneget eo ar Sudovianed (pe Yotvingianed) e skridoù [[Ptolemeos]], a lavare edont o chom e koadoù bras er mervent d'ar stêr [[Niemen]].

 

 

Aloubet e voe trowardroioù kêrioù [[Białystok]] ha [[Suwalki]] (Pologn hiriv) evel re [[Grodno]] ([[Belarus]]) gant ar [[Slaved]].

=== Stad menec'h-marc'heien an Urzh Teutonek (1224 - 1525) ===

* ''Gwelout ar pennad [[Stad menec'h-marc'hegerien an Urzh Teutonek]]''

 

Prusia a oa da gentañ ur vro etre [[Pologn]] ha [[Rusia]]. Dont a ra ar ger eus anv ur bobl balt anvet [[Borused]]. Trevadennet e voe ar vro gant [[Urzh Teutonek|Marc'hegerien an Urzh Teutonek]]. Ha poblet e voe gant Alamaned.

=== Prusia roueel (1466 – 1772) ===

* ''Gwelout ar pennad [[Prusia roueel]]''

 

A-benn ar fin, gant [[feur-emglev Thorn]] sinet en [[1466]], e voe roet [[Pomerania ar Reter]] gant an [[Urzh Teutonek]] da [[Rouantelezh Pologn (1385–1569)|Rouantelezh Pologn]] a zeuio da vout '''Prusia roueel''' neuze hag a chomo e Pologn e-pad tri c'hantved.

=== Dugelezh Prusia (1525 – 1701) ===

* ''Gwelout ar pennad [[Dugelezh Prusia]]''

En 1525 ec'h eas [[Mestr Meur an Urzh Teutonek]], [[Albrecht Iañ von Brandenburg-Ansbach]], eus an [[Tiegezh Hohenzollern]], a-du gant al [[luterianegezh]], ma voe troet Prusia ar Reter, e dalc'h an Urzh, en un dugelezh a hêr da hêr dindan gwazoniezh [[Rouantelezh Pologn (1385–1569)|Rouantelezh Pologn]] da-geñver [[feur-emglev Krakow]] e 1525. Etre daouarn an [[Tiegezh Hohenzollern]] e chomas ar stad-se a-hed pevar c'hantved, betek 1918.

=== Brandenburg-Prusia (1618 – 1701) ===

* ''Gwelet ar pennad [[Brandenburg-Prusia]]''

=== Rouantelezh Prusia (1701-1918) ===

* ''Gwelet ar pennad [[Rouantelezh Prusia]]''

[[Restr:Carte Allemagne 1838.jpg|200px|right|thumb|Prusia e Kreizeuropa en 1838]]

[[Restr:Friedrich Zweite Alt AM.jpg|thumb|left|[[Frederig Veur]] (1712-1786)]]

=== Stad dieub Prusia (1918-1947) ===

* ''Gwelet ar pennad [[Stad dieub Prusia]]''

E dibenn an [[Eil Brezel-bed]] e tiviz ar galloudoù gounezet ar brezel ganto e vije disverket anv Prusia, pa gave dezho e oa kavell spered brezelour Alamagn; koulskoude e oa unan eus ar broioù alaman gounezet an diwezhañ d'an [[naziegezh]] hag e oa bet diskaret hec'h ensavadurioù dezhi hec'h-unan gant Hitler e 1933. D'ar [[25 a viz C'hwevrer]] 1947 e tivizont divodañ Stad Prusia ha skarzhañ kuit an Alamaned a vane evit lakaat [[Polonia|Poloniz]] ha [[URSS|Soviediz]] en o lec'h. Setu perak ne gaver ket an anv ''Prusia'' en anv hini ebet eus [[stadoù Alamagn]] a-vremañ, adunvanet abaoe 1990.

 

==Lennadurezh==