Mor Egea : diforc'h etre ar stummoù

'''Mor Egea''' (pe, '''Enezvor'''<ref>R. Hemon, ''Petit Dictionnaire pratique breton-français'', 1928, p. 146b.</ref> pe, '''Mor Enezek'''<ref>R. Hemon, ''Dictionnaire français-breton'', 1978, p. 402a.</ref>) zo ur [[mor]] enklozet etre daou [[kevandir|gevandir]], [[Europa]] hag [[Azia]], hag ar [[Mor Kreizdouar]]. <br>
En-dro dezhi emañ :

* Europa ha Bro-[[Hellaz]] er c[[Kornôg|C'hornôg]] ;

* Azia ha [[Turkia]] er reter[[Reter]] ;

* Enez [[Kreta]] er [[kreisteiz|c'hreisteizSu]], a ra an disparti etre Mor Egea hag ar [[Mor Kreizdouarel]]Kreizdouar.

Da [[Bro-C'hresGres|Vro-C'hres]] eo an [[enezeg]]où strewet e Mor Egea, war-bouez div enezenn abaoe [[1923]]. <br />

ArGres riblennoùeo douaronielan douaroù hag a zo pe hini Bro-C'hres er Su, eer [[Kornôg]]C'hornôg hag een [[Norzh]] p'eo [[ribl]]enn Reteremañ [[aod]]où kornôgel [[Turkia]] Kornôger Reter. Koulskoude, an [[harz]] [[Politikerezh|politikel]] etre Bro-C'hresGres ha [[Turkia]] a zo etre an inizi hag aod Turkia nemet evitwar-bouez div anezho.

Er [[Biz (roud-avel)|Biz]] e kaveremañ [[strizh-mor]] Çanakkale (an [[Dardanelloù]]), a gas da [[Mor Marmara|vor Marmara]] ha pelloc'h d'ar [[Mor Du]] dre [[strizh-mor]] ar [[Bosfor]]. Eus Kornôg da Reter ez eus etre 300 ha 400 km hag eus Norzh d'ar Su war-dro 600 km. Ur mor don eo pa n'eus kalz-kalzket gwall galz a [[plateiz kevandirel|blateiz kevandirel]]. An: 2 500 [[deunmetr|m]] aeo ziskennan betek 2 500 mdonder e Norzh Enez [[Karpathos]].

Hervez ar [[mojenn|vojenn]] en doa goulennet [[Egeos]], roue [[Aten]], digant e vab [[Theseüs]], ma vije lakaet [[gouel]]ioù gwenn ouzh e lestr ma teufeteuje en-dro goude bezañ trec'h war an [[Minotaor]]. E barr al levenez edo an dud e bourzh al lestr goude trec'h an haroz yaouank ha n'o doa ket soñj eus an dra-se ken. Setu perak en em daolas ar roue kozh er mor, gant ar glac'har, diwar tornaod ar c'hab [[Sounion]] pa welas ar gouelioù du.<br />

* ''Ege Denizi'' a vez graet anezhañ e [[turkeg]]. [[Skeudenn:Aegeansea.jpg|thumb|left|Mor Egea gwelet eus an oabl]]

* Αρхιπέλαγος ( ''Arc'hipelagos'') eo a veze lavaret gant tud Hellaz kozh, da lavaret eo ar "Mor pennañ", hervez o doare da welet.

* Er [[Krennamzer|Grennamzer]] e veze graet "''Arcipelago"'' eus ar mor-se gant tud [[Venezia]]. E [[1268]] e voe implijet en un emglev sinet etre Venezia hag an impalaer [[Mikael VIII Paleolog]], un anv a rae anv war un dro eusdave d'ar mor hag eusha d'an inizi.

* Ar gerioù [[henc'hresianeg|gregachhenc'hresianek]] hag [[italianeg|italianek]] o deus roet ar ger [[gallek]] ''"archipel"'', met deuet eo ar ger-se da dalvezout ''"strollad inizienezeg"'' dre vras.

* Adalek an {{XIXvet kantved}} hepken eo e krogerkroged da gomz eus ''"Mor Egea''".

* '''Mor Egaios''' a gaver en ul levr-skol embannet gant TES<ref>Istor Geografiezh, TES, 2001, p. 59.</ref>.

Abaoe ouzhpenn 4 000 bloaz e oa ur mor gresian pa voe kemmet an traoù gant [[feur-emglev Lausanne]] e [[1922]]. Roet e voe an aod reter da Durkia, ar pezh a redias an dud da zivroañ, dre ma oa gant ar C'hresianed e oa ar muiañ niver en darn vrasañ eus an inizi.

Seul aesoc'h e oa d'an Henc'hresianed merdeiñ eno ma oa meneziek an aodoù, niverus an inizi, tostik an eil enezenn diouzh eben ha ma ne veze ket kollet gwel eus an douar hogos gwech ebet. Aesoc'h a se ivez gwareziñ al listri diouzh ar gwallamzer pe an enebourien.

Bez' ez eo ar mor-se unan eus kavelloù ar [[morveli|vorveli]] kentañ anavezet en istor, hini [[Aten]] er V{{Vvet kantvedvet}} kantved kent JK, war-lerc'h da [[Hellaz]]izHellaziz bout trec'h war an [[Impalaeriezh an Ac'haemenided|Impalaeriezh ar Bersed]] (gwelet : [[Brezelioù medek]]).

Pa voe aloubet Hellaz gant [[henromaHenroma|Roma]] (war-dro [[-167|167 kent JK]]) e voe aodoù ar mor er memes bro : an [[Impalaeriezh roman]], hag en [[Impalaeriezh Bizantion]] goude, betek donedigezh an Durked.

Rannet e voe an aodoù etre Hellaziz, Turked, hag ar Stadoù latin (Venezia dreist-holl) ken na voe kemeret Enez Rodez gant an Durked e [[1522]], hag aloubet [[Kreta]] er {{XVIIvet kantved}} (Kandia e [[1669]], Spinalonga e [[1718]]).

E [[1830]] e voe diframmet he dizalc'hted gant Gres digant an [[Impalaeriezh otoman]]. Klasket he deus Bro-C'hresGres bodañ en-dro dezhi an holl zouaroù poblet gant Hellaziz.