Hesonerezh vogalennek : diforc'h etre ar stummoù

Kavet e vez hesonerezh vogalennek e meurameur a yezh dre ar bed, da skouer : ar [[yezhoù altaek]] (d.s. ar [[japaneg]] hag ar [[koreaneg|c'horeaneg]]), meur a [[yezhoù turkek|yezh turkek]] (d.s. an [[turkeg]]), ar [[yezhoù mongolek]] (d.s. ar [[mongoleg]]), ar [[yezhoù finnek-ougrek]]( d.s. ar [[finneg]] hag an [[hungareg]]) hag ivez ar [[yezhoù akanek]], [[yezhoù bantouek]] 'zo, (d.s. al [[lingaleg]]), [[rannyezh|rannyezhoù]] [[katalaneg|katalanek]], [[yezhoù salichek]], [[yezhoù kousek]], [[yezhoù maidouek]], [[manchoueg|yezhoù manchouek]], [[yezhoù nilotek]], an [[sumereg]], an [[takelmeg]], an [[telougoueg]], ar [[yezhoù outiek]].

E meur a yezh, evel ar [[yezhoù altaek]] e talvez aran hesonerezh vogalennek da elgfennelfenn yezhadurel, keit ha ma c'hell talvezout da berzh distagañ hiniennel pe rannyezhel e yezhoù all zo evel ar brezhoneg.

E [[rannyezh|rannyezhoù]] [[brezhoneg|brezhonek]] 'zo, da skouer al [[Brezhoneg Leon|leoneg]], e kaver un doare hesonerezh vogalennek ma kemm vogalennoù [[Gwrizienn (yezhoniezh)|gwrizienn]] pe [[kelf (yezhoniezh)|kelf]] [[verb|verboù]] zo evit klotaat gant ar vogalennoù tematek an dibennoù, da skouer:

Dre ma tenn an hensonerezh da berzh ar c'hengerioù e c'hell an hesonerezh bezañ a-gleiz da zehoù, dre vras er yezhoù implijet gante [[Lostger|lostgerioù]] dreist-holl pe nemetken, pe a-zehoù da gleiz, dre vras er yezhoù implijet gante [[rakger|rakgerioù]] dreist-holl pe nemetken. Er yezhoù implijet gante koulz rakgerioù ha lostgerioù e kaver ivez hensonerezh a-gleiz da dehoùzehoù hag a-dehoùzehoù da gleiz.

Kemmañ ra mont-en-dro resis an hesonerezh vogalennek a yezh da yezh. E-touez ar perzhioù pennañ a c'hell bezañ kevezontlevezonet ganti emañ ar re-mañ:

E yezhoù zo e vez rumataetrummataet an holl vogalennoù hervez reolennoù an hensonerezh vogalennek, da skouer pa gaver ur vogalenn eus ar rummad X (lakaomp an holl [[vogalenn a-raok|vogalennoù a-raok]]: [i, y, e, ø, ɛ, œ, æ, a, ɶ]) e ranker implijout dibennoù enne vogalennoù eus an hevelep rummad pe un isrummad strishoc'h e diabarzh ar rummad-se (da skouer [i] pe [e] nemetken).

E meur a yezh gante hesonerezh vogalennek e kaver ivez vogalennoù neptu, da lâret eeo vogalennoù, peurliesañ [[vogalenn greiz|vogalennoù kreiz]], hag a c'hell bezañ implijet gante kengerioù hep derc'hel kont eueus reolennoù boas aran hesonerezh vogalennek.

=== ArAn hensonerezh vogalennek e finneg ===

Setu ur skouer tennet diwar ar [[finneg]] evit diskwel dre ar munud penaos ec'h a denen-dro aran hensonerezh vogalennek en ur yezh resis:

E finneg ez eus tri rummad vogalennoù : vogalennoù a-raok, vogalennoù neptu ha vogalennoù a-dreñv:

En darn vrasañ eus an dibennoù yezhadurel staget ouzh ar gwriziennoù emañ ur [[arc'hfonem]] vogalennek ma vez kavet A ha/pe U ha/pe O diouzh un tu pe Ä ha/pe Y ha/pe Ö diouzh an tu all e diabarzh ur [[ger]], da lâret eo e kaver vogalennoù eus an hevelep ruummad atav e diabarzh pep ger diazez. Pa stager kengerioù ouzh ur wrizienn e tibaber peppe vogalenn resis implijout hervez rumamdrummad ar vogalennoù implijet e diabarzh ar wrizienn-se, da skouer

=== ArAn hensonerezh vogalennek e turkeg ===