Konfusius : diforc'h etre ar stummoù

:Dre e emzalc'h hag e gendivizoù e lakae pouez war onestiz an dud hag ar gouarnamant, ha reizhded an darempredoù kevredigezhel. An talvoudegezhioù-se a c'hounezas tachenn war prederouriezhioù all evel al [[Lezennouriezh (prederouriezh sinaat)|Lezennouriezh]] sinaat ha kelennadurezh an [[Daoegezh]] gant [[Lao Zi]].

 

 

== An andonioù ==

Teir andon bennañ zo :

:Den ne oar piv a grogas da gendastum an danvez-se, er c'hantved kentañ goude marv Konfusius hep mar. E heulierien fealañ eo, a greder, a voe mennet da dreuzkas gouiziegezh un den na felle ket dezho e vije disoñjet.

* '''Bloazdanevelloù Nevezamzerioù ha Diskar-amzerioù dugelezh Lu'''

:Ar ''Bloazdanevelloù'' eo o deus roet an anv ''Marevezh an Nevezamzerioù hag an Diskar-amzerioù'' d'an hanter kentañ eus ren ar remziad Zhou eus ar Reter, da lavaret eo ar bloavezhioù 770–476 KJK.

* '''Displeg Zuo''' (''Zuo zhuan'')

:Un heuliad danevelloùigoù a ya da sevel ar skrid-se, a heuilh rik red an amzer hep bezañ urzhiet dre zodennoù. Dre ''Displeg Zuo'' e tesker lignez sevenadurel Konfusius, hag alese diazez e brederouriezh – perak e ranke un dug, hervezañ, bezañ gouiziek war ar barzoniezh hengounel kent bezañ gouest da ren en un doare reizh.<ref> CHIN Annping, ''op. cit.'', pp. 23-25.</ref>

 

 

=== Goude e varv ===

A-douez meur a lesanv e c'haller kinnig amañ ar re baotañ :

 

Diret eo ar gealarouez 夫 ''fu'' er Sinaeg a-vremañ ; aliesoc'h neuze e vez Konfusius anvet '''Kong Zi''' (孔子).

 

== E vuhez ==

<ref>CHIN Annping, ''op. cit.''</ref><ref>LÉVI Jean, ''Confucius'', Albin Michel, "Spiritualités vivantes", Paris, 2003 (stumm-chakod).</ref>

En diskar-amzer 551 KJK, d'an 28 a viz Gwengolo hervez an hengoun, e c'hanas Zheng Zai ur mab a voe anvet '''Kong Qiû''', en abeg d'ar run (Qiû e sinaeg) ma oa-hi aet da bediñ kent gwilioudiñ. Edo Sina e dibenn ar predad a vez anvet ''Nevezamzerioù ha Diskar-amzerioù'' gant Sinaiz (gwelit uheloc'h).

 

N'eus ket tu neuze da sevel buhezskrid Konfusius en un doare resis, met diwar labour istorourien a glaskas lakaat e lavarennoù da glotañ ouzh Bloazdanevelloù dugelezh Lu <ref>''La Chronique de la principauté de Lòu'', troet gant Séraphin Couvreur, Cathasia, "Les Humanités d'Extrême-Orient", Paris, 1951, teir levrenn.</ref> e c'haller reiñ un tamm amzeroni.<ref>LÉVI Jean, ''op. cit.'', pp. 319-321.</ref>

 

== Soñjoù Konfusius ==

N'eus skrid ebet diwar zorn Konfusius e-unan. Dre fazi e voe lakaet da aozer ''Bloazdanevelloù an Nevezamzerioù hag an Diskar-amzerioù'', pa oa ar c'hendastumer anezho hepken, pe embanner ''Klaselour al Lidoù'', anezho daou levr eus ar [[Pevar Levr ha Pemp Klaselour|Pemp Klaselour]] sinaat.

 

Daoust da belloc'h eget daou vilvedad skolbrederouriezh ez eo diaes c'hoazh gouzout ez-resis petra e oa danvez orinel kentelioù Konfusius.

 

Er ''C'hendivizoù'' (VII.1) en em ginnig Konfusius evel un "treuzkaser na ijinas netra". Pouezañ kreñv a ra war talvoudegezh ar "studioù", hag ar gealarouez sinaek evit "studi" pe "deskadur" a gaver e digoradur ar skrid. Dre-se e vez sellet outañ e Sina evel ouzh ar "Mestr Meur".

 

Daou dra a bouez a verzer dre lenn aketus ar ''C'hendivizoù'' : pell diouzh mennozh Konfusius e oa sevel un damkanad klok eus ar vuhez hag ar gevredigezh pe reoliañ al lidoù ; ne glaske ket kaout diskibled ha bezañ mestr war o soñjoù – deskidi an hini eo a glaske, hag er c'hontrol e c'houlenne diganto soñjal drezo o-unan, bezañ bepred o studiañ ar bed a oa tro-dro dezho dre ferenn ar skridoù kozh, keñveriañ kudennoù o bed gant darvoudoù politikel kozh, sonjoù ar bobl hag an uhelidi en amzer dremenet evel miret e barzhonegoù ar ''Shi Jing'' ("Klaselour ar Barzhonegoù"), ha diorren o spered-burutellañ : "Ur c'horn eus ar ouel a savan-me – mar ne c'hall ket ar studier sevel an tri re all, ne adlavaran ket ar gentel", emezañ.<ref>''Kendivizoù'', VII.8</ref>

=== Kefridi an Neñv ===

Pal Konfusius e oa adsevel ar Gefridi-se a roe galloud hag efedusted d'an impalaerien vertuzus, dre dreuzkas furnez an diagentidi hen.

 

Peogwir e oa Konfusius mennet da zasorc'h urzh ar gevredigezh kozh a-benn reizhañ sioù e hini e voe lakaet da virour meur, met pa seller a-dost ouzh e ginnigoù e verzer e rae gant ensavadurioù ha lidoù kozh e-sell da reiñ lañs d'ur politikerezh nevez a oa e hini-eñ : adsevel ur Stad unvan, renet gant uhelidi a vije e karg dre o zalvoudegezh kentoc'h eget dre o lignez, hag a labourje evit ar bobl. Hevelep renerien a dreuzkasje o vertuzioù d'ar bobl e-lec'h mont dezho dre lezenn ha dre heg : ur skouer e vijent d'o fobl.<ref>''Kendivizoù'', II.1</ref>

=== E zoare da gelenn ===

Setu amañ ur skouer eus an doare :

 

Setu amañ dres unan eus kentelioù donañ Konfusius : lakaat talvoudegezh an emzalc'h skouerius dreist hini ar reolennoù hag al lezennoù. Gwelloc'h e oa dezhañ un den desket, dereat ha spiswel eget unan a anaveze al lezennoù.

 

E gentel vrudetañ eo ''Buhezegezh ar C'heneskemm'', pe ar ''Reolenn Aour'', lakaet er stumm-nac'h hag anvet ar ''Reolenn Arc'hant'' alies :

 

Da beurbatrom e talvez Konfusius e Sina, n'eo ket da zoue pe da reol difetis hag hollvedel. Dre se e vez lakaet gant meur a zispleger Reterat pe Gornogat da ziazezer un doare denelouriezh sinaat.

Goude marv ar Mestr e kendalc'has e zeskarded da gelenn da studierien a voe diwezhatoc'h uhelidi e meur a c'houarnamant e Sina. Evel-se e voe skignet mennozhioù Konfusius dre Sina a-bezh evit ar wezh kentañ.

 

* Meng Zi a ziogelas ez eo madelezhus ha dereat an dud pa vezont ganet ; ar gevredigezh eo a gemmje ar vuhezegezh-se, alese emzalc'hioù dizereat. Dre adkavout ar spered kollet hepken e c'haller dont da vezañ un den reizh en-dro.

Gant an amzer e teuas o labour, kevret gant ar ''C'hendivizoù'' ha skridoù-diazez all, da vezañ ar pezh a anver [[Konfusianegezh]] er C'hornôg, anezhi ur gelennadurezh a voe dibabet da brederouriezh ar Stad dindan ren ar remziad Han kentañ (Qian Han, 207 KJK–25 GJK).

 

Nebeut goude marv Zhu Xi e teuas e vennozhioù da vezañ an doare reizh nevez da gompren kentelioù Konfusius. Betek an 19vet kantved e voe bras-kenañ e levezon war Sina, [[Korea]] ha [[Viêt Nam]]. War ziskar ez eas goude marv an impalaer diwezhañ e 1912 hag an dispac'h Sinaat.

 

=== A ziskibled da enebourien ===

E 1974 e voe Lin Biao, anezhañ ur politikour marv en drouklamm, kevret gant Konfusius evel trubard d'e vro.<ref>CHIN Annping, ''op. cit.'', pp. 32-34</ref>

=== Ag enebourien da vignoned ===

Muioc'h a dud a vez o weladenniñ al lec'hiennoù konfusian evel Qufu, ha renerien Sina a embann meuleudioù diwar-benn mennozhioù Konfusius. Keloù zo a sevel Ensavadurioù Konfusius en Afrika, Europa, Azia hag Amerika an Norzh hag ar Su a-benn kelenn sinaeg er bed a-bezh.<ref>CHIN Annping, ''op. cit.'', p. 35.</ref>

 

'''''7853 Konfusius''''' eo anv un [[asteroidenn]] bet dizoloet d'an 28 a viz Gwengolo 1973.

== Levezon e-maez Azia ==

=== Er bed kristen ===

Hep mar e voe prederourien europat [[Oadvezh an Anaoudegezh]] – an doueidi dreist-holl – dedennet-bras gant an troidigezhioù-se ma welent un doare da enframmañ ar vuhezegezh hervez Konfusius er sevenadur kornogel.<ref>PARKER John, ''Windows into China'', Trustees of the Public Library of the City of Boston, Boston, Massachussets, USA, 1978, ISBN 978-0-89073-050-4, p. 25.</ref><ref>HOBSON John M., ''The Eastern Origins of Western Civilization'', Cambridge University Press, Cambridge, UK, 2004, ISBN 978-0-521-54724-6, pp. 194-195.</ref>

=== Er bed muzulmat ===

E Qufu evel-just e teu kalz tud da weladenniñ bez Konfusius hag an azeuldioù a zo gouestlet d'ar Mestr daoust dezhañ. E Sina e kaver daou azeuldi all, hep kontañ un ugent bennak a zo e Taiwan. Unan zo e [[Tokyo|Tōkyō]] ivez.<br.>

Alies en Azia e kaver Konfusius en azeuldioù kazel-ha-kazel gant [[Siddhartha Gautama|Bouddha]] ha Lao-Zi.

== Notennoù ==

* ''Les Entretiens de Confucius'', troet gant Pierre Ryckmans, Gallimard, Paris, 1987, ISBN 978-2-07-030531-5

* DAN Yu, ''Le bonheur selon Confucius. Petit manuel de Sagesse Universelle'', troet diwar ar saozneg gant Philippe Delamare, Belfond, Paris, 2009, ISBN 978-2-7144-4541-4

* CONFUCIUS, ''Lun Yu, (The Analects of Confucius)'', troidigezh saoznek ha notennoù gant Simon Leys, W. W. Norton, New-York, New-York, USA, 1997, ISBN 0-393-04019-4

* CONFUCIUS : ''Analects – With Selections from Traditional Commentaries'', troidigezh saoznek gant E. Slingerland, Hackett Publishing, Indianapolis, Indiana, USA, 2003, ISBN 0-87220-635-1

* CREEL Herrlee Glessner, ''Confucius and the Chinese Way'', 1949 (adembannet gant Harper Torchbooks, The Cloister Library, TB 63, New-York, New-York, USA, 1960)

* CSIKSZENTMIHALYI M., ''Confucianism: An Overview'', en ''Encyclopedia of Religion'' (Vol. C, pp 1890–1905), MacMillan Reference, Detroit, Michigan, USA, 2005

::Konfusius zo unan eus tudennoù pennañ ar romant-se, a ro ur skeudenn denel hag hegarat-kenañ eus an den hag e amzer.<br./>

::Embannadur gallek : ''Création'', troet gant Brice Matthieussent, Galaade Éditions, Paris, 1983, ISBN 978-2-35176-034-5.

 

 

[[Rummad:Prederourien Sina]]