Amzer (yezhadur) : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Kempenn |
|||
Linenn 1:
{{Amzerioù yezhadurel}}
Hervez reolennoù [[yezhadur]] pep yezh e vez implijet '''amzerioù''' da verkañ ar prantad ma c'hoarvez un ober bennak.
Alies e vez merket an amzerioù-se e stummoù ar [[verb]]où. Kement-se a c'hoarvez e [[brezhoneg]] hag er [[yezhoù indezeuropek]] hag e meur a yezh all, hag abalamour da se e reer
Setu amañ da skouer daou zoare da dreiñ ar bomm brezhonek « Mont a rin warc'hoazh » e [[saozneg]] :
* '''Amzer merket gant ar verb''' : ''I <u>will go</u> tomorrow'' (En [[amzer-da-zont|dazont kevrennek]] emañ ar verb ''to go'', "mont").
* '''Amzer nann-merket gant ar verb''' : ''I <u>am going</u> tomorrow'' (En amzer-vremañ e chom ar verb, an adverb ''tomorrow'' "warc'hoazh" a verk an dazont).
Yezhoù all evel ar [[rusianeg]] avat a ra kentoc'h gant [[arvez (yezhoniezh)|arvez]]où, pa c'hellont ober hep amzerioù nemet p'o devez ezhomm diouto pe pa vez ret dezho eztaoliñ.
Diaes e vez a-wechoù gouzout pet amzer yezhadurel a vez implijet gant ar yezh-mañ-'r-yezh, rak lod yezhoù a verk ivez en o verboù titouroù all hag a dennañ da wirionder ar frazennoù, h.a. Ne vez ket aezet atav ober an diforc'h ivez etre an amzerioù hag an [[arvez (yezhoniezh)|arvez]]où (Gw. pelloc'h).
E brezhoneg e vez graet an diforc'h etre stummoù arbennik ar verb ''bezañ/bout'' : ar boaz ''(vez)'', al lec'hiañ ''(emañ)'' hag ar stadoù all ''(zo/eo)'' ; ne c'heller ket displegañ pep unan eus ar stummoù-se e pep unan eus amzerioù ar verb avat. Hevelep stummoù arbennik n'eus ket anezho e verboù all ar yezh.
* ''vez'' : pa c'hoarvez un dra alies pe a wech da wech, ''e.g.'' « Yen e vez an amzer er goañv ».
* ''emañ'' : pa c'hoarvez un dra en ur prantad resis pe evit lec'hiañ un dra, ''e.g.'' « Emaoc'h o lenn ar pennad-mañ », « E Breizh emañ Naoned ».
* ''zo/eo'' : implijoù all, ''e.g.'' « C'hwi zo o lenn ar pennad-mañ », « Yen eo an amzer hiziv ».
Ne glot ket dre ret an doare ma vez implijet an amzer-mañ-'n-amzer etre an eil yezh hag eben. Da skouer :
* {{br}} Gwelet 'm boa anezhañ warlene (amzer peurdremenet)
* [[fr}} ''Je l'ai vu l'année dernière'' (amzer dremenet strizh)
* {en}} Did you ever go to Canada? (Stadoù-Unanet) / Have you ever been to Canada? (Breizh-Veur)
==Amzerioù kevrennek==
Meur a yezh, en o zouezh ar
N'eo ket amzerioù Implijet a c'hell bezañ meur a verb all evel verb sikour, da
* {{en}} ''will'' (amzer dazont), d.s. ''I will go'' ("mont a rin")
* {{pt}} '''ter''' (amzer dremenet), d.s. ''Tenho ido'' ("bet on bet")
Setu un nebeud skouerioù tennet diwar ar yezhoù indezeuropek gant ar verb ''mont''.
{| class="wikitable"
|- align="center"
| rowspan="2" | '''Amzerioù'''
| colspan="5" style="letter-spacing:0.5em;" | '''FAMILHOÙ ha YEZHOÙ'''
| rowspan="2" | '''Evezhiadennoù'''
|-
| <small>[[Yezhoù keltiek|Keltiek]]</small><hr>[[brezhoneg]]<br>''mont'' || <small>[[Yezhoù germanek|Germanek]]</small><hr>[[Saozneg]]<br>''to go'' || <small>[[Yezhoù romanek|Romanek]]</small><hr>[[Italianeg]]<br>''andare'' || <small>[[Yezhoù germanek|Germanek]]</small><hr>[[Svedeg]]<br>''att gå'' || <small>[[Yezhoù finnek-ougrek|Finnek_ougrek]]</small><hr>[[Finneg]]<br>''mennä''
|-
| '''Amzer vremañ eeun''' || ''ez an'' || ''I go'' || ''vado'' || ''jag går'' || ''menen'' || Implijet peurliesañ evit doare-disklêriañ an amzer a vremañ.
|-
| '''Amzer vremañ'''<br>(stumm war ober) || ''emaon o von'' || ''I am going'' || ''sto andando'' || ''Jag går.'' || ''Olen menossa.'' || ''Emañ'' eo ar stumm verb skoazell nemetañ a c'hell dont dirak stumm ar verb pennañ e brezhoneg, d.s. ''emaon o vont'' pe ''o vont emaon'' ; reizh eo ''debriñ a ran'' met direizh eo *''a ran debriñ''.
|-
| '''Amzer dremenet strizh'''<br>'''kevrennek''' || ''aet e oan'' || ''I went'' || ''Andai'' || ''jag gick'' || ''menin'' || Stank-tre eo seurt amzerioù kevrennek evit merkañ amzerioù tremenet e yezhoù ar bed, dreist-holl ar re indez-europek. Yezhoù evel ar brezhoneg a ra an diforc'h etre meur a zoare amzer dremenet : ''debriñ a ris'' (''bez' e tebris'') ; ''debriñ am eus graet'' (''debret em eus'') ; ''debriñ a raen'' (''bez' e tebren'') ; ''o tebriñ e oan (''o tebriñ edon'').
|-
| '''Amzer dazont eeun''' || ''ez in'' || — || ''andrò'' || ''Jag ska gå'' || ''Menen'' || E lod yezhoù evel ar [[kembraek|c'hembraeg]] e c'hell klotaat stummoù an amzer dazont strizh gant stummoù an amzer vremañ strizh. Ar saozneg a ra an diforc'h etre oberoù bet prederiet en a-raok hag ar re graet en dazont hep raktres kent ebet : ''I am going to do it'' ("Emaon o vont d'en ober" ; divizet em boa dija e rafen an dra-mañ en dazont) ; ''I will do it'' ("En ober a rin" ; ober a rin en dazont, met n'em boa ket soñjet en ober a-raok lavaret ar frazenn-mañ).
|-
| '''Amzer dremenet'''<br>(stumm war ober) || ''edon o vont'' || ''I was going'' || ''andavo'' || ''olin menossa'' || — || Ne vez ket implijet ar stumm arbennik ''edo'' e pep lec'h ; ar stumm ''oa'' a vez implijet el lec'hioù all.
|-
| '''Amzer dremenet strizh''' || ''ez is'' (bet on)'' || — || ''sono andato'' || ''jag har gått'' || ''olen mennyt'' || Echu eo an ober gant ar stumm verb-mañ, ha n'emañ ket o kenderc'hel en amzer vremañ.
|-
| '''Amzer beurdremenet || ''aet e oan'' || ''I had gone'' || ''ero andato'' || ''eag hade gått'' || ''olin mennyt'' || O verkañ un ober a c'hoarvezas a-raok un ober all en amzer dremenet.
|-
| '''Amzer dazont<br>peurdremenet''' || ''aet e vin bet'' || ''I will have gone'' || ''sarò andato'' || ''jag kommer att ha gått'' || — || Ral a-walc'h eo seurt amzerioù e brezhoneg. Stank-tre e vezont implijet e yezhoù all evel ar [[saozneg]] avat.
|}
==Amzer, doare, tu hag arvez==
== Renkadur an amzerioù ==
Bez' e c'heller renkañ an amzerioù evel-mañ dre vras :
:*'''absolutivel''' : merkañ a ra an amzer e-keñver an mare m'emeur o komz (d.l.e. "bremañ"). Da skouer : ''Em c'hoazez emaon'' a denn d'an amzer a-vremañ.
:*'''relativel''' : merkañ a ra an amzer e-keñver ur mare disheñvel diouzh an hini m'emeur o komz, d.s "En ur bourmen e kêr e welas ur c'hi bihan". Amañ e tenn amzer ''gwelet'' da hini ''pourmen'' met ne vez ket resisaet peseurt liamm amzer a zo etre an daou verb-se.
:*'''absolutivel-relativel''' : merkañ a ra an amzer e-keñver un dra all liammet en un doare ameeun gant an amzer m'emeur o komz, d.s ''P'edo o pourmen e kêr e welas ur c'hi bihan''. Amañ, amzer ''gwelet'' a denn da hini ''pourmen'' ha resis eo al liamm-amzer a zo etre an daou verb-se.
Ouzhpenn merkañ an diforc'h etre amzer dremenet / amzer vremañ / amzer da zont, meur a yezh a verk ivez (pe a c'hell merkañ) pegen tost pe bell emañ an oberoù-se diouzh an amzer vremañ pe duiouzh un amzer all :
:*'''amzerioù hodiernek''' : an amzerioù hodiernek a denn da traoù a c'hoarvez e-kerzh an deiz m'emeur o komz (''hiziv''), d.s. an amzer hodiernek dremenet a denn da draoù bet graet abretoc'h hiziv (d.l.e. ''feteiz''). An amzer dazont goude-hodiernek a denn da draoù a c'hoarvezo diwezhatoc'h, hep resisaat pegoulz, hag an amzer dremenet rak-hodiernek a denn da draoù a zo c'hoarvezet a-raok hiziv hep resisaat pegoulz.
:*'''amzerioù hesternek''' : seurt amzerioù a denn d'an traoù c'hoarvezet en derc'hent (d.l.e. ''dec'h''). Bez' ez eus amzerioù tremenet rak-hesternek hag a denn da draoù c'hoarvezet a-raok dec'h keit ha ma tenn an amzer dremenet hesternek da draoù c'hoarvezet en derc'hent hep resisaat pegoulz.
Lod yezhoù a ziforc'h etre amzer dremenet / amzer vremañ / amzer da zont diouzh un tu, hag amzerioù arbennik all hag a verk amzer nann-dremenet / amzer nann-vremañ / amzer nann-da zont.
[[Rummad:Yezhoniezh]]
|