Metan : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D Removing Link GA template (handled by wikidata) |
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
||
Linenn 1:
{| class="infobox" style="font-size:90%;"
Ar [[molekulenn|volekulenn]]-se he deus un [[atom]] [[karbon]] (C) ha 4 atom [[hidrogen]] (H).▼
[[Restr:Methane-2D-stereo.svg|130px]]▼
Ar metan eo kompozenn bennañ ar [[gaz naturel]]. Bez' eo ivez kompozenn bennañ ar [[biogaz]] deuet eus [[goadur]] materioù organek loen pe strud en diank [[oksigen]]. Savet eo gant [[bakteri]]où [[metanogenek]] a vev e meteier anaerobiotek eleze hep oksigen.▼
Ar metan eo ivez an hidrokarbon klasel nemetañ a c'heller kaout dre un argerzh biologel naturel. Gaz naturel dreist-holl, ha dre se gaz fosilek, a vez implijet, met diorroet e vez implij ar metan adnevezapl, a vez graet [[biogaz]] anezhañ ivez : Sveden, Alamagn, Danmark, Viêt Nam, Kambodja, Sina, India...▼
Dilaosket e vez ar metan ent naturel en takadoù gleborek nebeut oksigenek evel ar [[geun]]ioù hag an douaroù beuz. En em furmiñ a ra ivez e-barzh stomok ar bronneged hag ez eo gaz pennañ ar brammoù hag al loufoù.▼
Kementadoù bras a vetan a vez paket e deun ar meurvorioù dindan stumm hidratoù metan. Met da ziwall zo : karbon ar metan fosilek, n'eo ket ken karbon 14 (<sup>14</sup>C) e-giz ma vez peurvuiañ, met e [[izotop]] : ar c'harbon 12 (<sup>12</sup>C) (diwar an dezintegradur izotopek c'hoarvezet e-pad degadoù a viliadoù a vloavezhioù). Ma teu an hin da dommañ kalz e c'hellfe ar <sup>12</sup>C bezañ dilaosket fonnus, ar pezh a zegasfe kudennoù ekologel niverus ouzhpenn. A-gevret gant ar <sup>12</sup>C e vefe memes tra gant ar CO<sub>2</sub> fosilek paket kementadoù brasoc'h anezhañ c'hoazh e deun ar meurvorioù dindan stumm holenoù (bikabonatoù dreist-holl).▼
== Un nebeud perzhioù ==▼
|-
{{Infobox/Titl|Metan • CH<sub>4</sub>|ffdead|talbenn kimiezh|000}}
|-
| colspan="2" | <hr>
|-
| '''[[Niverenn EINECS]]''' ||200-812-7
|-
| '''[[Niverenn CAS]]''' ||74-82-8
|-
| '''Kod''' || R50
|-
| colspan="2" | <hr>
| [[Formulenn diorroet plaen]] ||<pre>▼
|- align="center"
<pre>
H
|
H-C-H
|
H
</pre> |- bgcolor="#ffdead"
|-
| '''[[Mas molekulel]]''' || 16,043 [[Unanenn mas atomek|u]]▼
▲!colspan=2 bgcolor=#ffdead |'''Perzhioù Fizikel'''
|-
| '''[[Temperadur teuziñ]]''' || 90,55 [[Kelvin|K]] <small>(-182,6 °C)</small>
▲| [[Mas molekulel]] || 16,043 [[Unanenn mas atomek|u]]
|-
| '''[[Temperadur
|-
| '''[[
|-
|
|-
| [[Mas volumek]]<br />(da -164 °C) || 415 kg/m³
|}
▲Ar '''metan ''' (CH<sub>4</sub>) zCH<sub>4</sub>) o un [[hidrokarbon]] eus rumm an [[alkan]]où. Ar [[molekulenn|volekulenn]]-se he deus un [[atom]] [[karbon]] (C) ha 4 atom [[hidrogen]] (H).
▲Ar metan eo
* Er [[kondisionoù reizh a demperadur hag a wask|c'hondisionoù reizh a demperadur hag a wask]] ez eo ur [[gaz]] skañvoc'h eget an [[aer]], diliv ha dic'hwezh. Dourennekaat a ra da -161,4 °C ha solutaat da -182,6 °C.▼
▲Ar metan eo ivez an hidrokarbon klasel nemetañ a c'heller kaout dre un argerzh biologel naturel. Gaz naturel dreist-holl, ha dre se gaz fosilek, a vez implijet, met diorroet e vez implij ar metan adnevezapl, a vez graet [[biogaz]] anezhañ ivez : Sveden, Alamagn, Danmark, Viêt Nam, Kambodja, Sina, India...
▲Dilaosket e vez ar metan ent naturel en takadoù gleborek nebeut oksigenek evel ar [[geun]]ioù hag an douaroù beuz. En em furmiñ a ra ivez e-barzh stomok ar bronneged hag ez eo gaz pennañ ar brammoù hag al loufoù.
▲Kementadoù bras a vetan a vez paket e deun ar meurvorioù dindan stumm hidratoù metan. Met da ziwall zo : karbon ar metan fosilek, n'eo ket ken karbon 14 (<sup>14</sup>C) e-giz ma vez peurvuiañ, met e [[izotop]] : ar c'harbon 12 (<sup>12</sup>C) (diwar an dezintegradur izotopek c'hoarvezet e-pad degadoù a viliadoù a vloavezhioù). Ma teu an hin da dommañ kalz e c'hellfe ar <sup>12</sup>C bezañ dilaosket fonnus, ar pezh a zegasfe kudennoù ekologel niverus ouzhpenn. A-gevret gant ar <sup>12</sup>C e vefe memes tra gant ar CO<sub>2</sub> fosilek paket kementadoù brasoc'h anezhañ c'hoazh e deun ar meurvorioù dindan stumm holenoù (bikabonatoù dreist-holl).
▲== Un nebeud perzhioù ==
▲* Er [[kondisionoù reizh a demperadur hag a wask|c'hondisionoù reizh a demperadur hag a wask]] ez eo ur [[gaz]] skañvoc'h eget an [[aer]], diliv ha dic'hwezh. Dourennekaat a ra da -161,4 °C ha solutaat da -182,6 °C.
* Douester ar metan dourennek a zo 0,415 da -164 °C.
* E zisolvablentez en dour a zo 0,4 ml evit 100 ml dour d'an temperadur a 20 °C, an disolvablentez-se en alkool a zo 47 ml d'ar memes temperadur ha 104 ml da 10 °C en eter evit ar memes volum a 100 ml atav.
* Un danvez loskant eo ar metan. Entanañ a ra da 667 °C en bezañs oksigen. Skrivet e vez reaktadur loskidigezh ar metan evel-henn :
<div style="text-align:center;">'''CH<sub>4</sub> + 2O<sub>2</sub> → CO<sub>2</sub> + 2H<sub>2</sub>O'''<br>metan '''+''' [[dioksigen]] '''→''' [[dioksidenn garbon]] '''+''' [[dour]]</
▲<center>CH<sub>4</sub> + 2O<sub>2</sub> → CO<sub>2</sub> + 2H<sub>2</sub>O</center>
* 1 m³ metan da 15 °C ([[gaz naturel]]) a zilaosk 9,89 kWh (35,6 [[joul|MJ]]) a energiezh.
* Treuzdouget e vez ar metan (evit gwir, ar gaz naturel, a zo ouzhpenn 90% a vetan ennañ) gant [[metanlestr|metanlistri]] pa vez dezhañ un temperadur a -162 °C hag ur gwask tost ouzh ar [[gwask atmosferek]].
[[Rummad:Alkan]]
| |||