Etimologiezh : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Linenn 1:
{{LabourAChom}}
An '''etimologiezh''', pe ar '''c'herdarzhadurezh''', eo studi istor ar [[ger]]ioù, da lavaret eo o ereadur adal o stumm hag o arveruzaj a-vremañ betek ar stad koshañ anezho a c'haller testeniekaat.
 
==Orin ar gerioù==
Ar ger '''etimologiezh''' a zeu eus al [[latin]] ''etymologia'', [[ger kevrennek|ger kompozet]] savet diwar ar [[Henc'hresianeg|henc'hresianekgregach kozh]] ''étumos'' (ἔτυμος) « gwir » ha ''-logia'' (-λογια) (tennet eus ''lógos'' « prezeg, poell »), dre ar [[galleg]] ''étymologie''.
Dont a ra ar ger '''gerdarzhadurezh''', a zo ''ger'' + ''tarzh'' + ''-adurezh'', [[drevezadenn (yezhoniezh)|drevezadenn]] eus ar ger [[kembraek]] ''geirdarddiad''.<br />
Ar ger '''etimologiezh''' a zeu eus al [[latin]] ''etymologia'', [[ger kevrennek]] savet diwar ar [[Henc'hresianeg|henc'hresianek]] ''étumos'' (ἔτυμος) « gwir » ha ''-logia'' (-λογια) (tennet eus ''lógos'' « prezeg, poell »), dre ar [[galleg]] ''étymologie''.
 
== ArAn gerdarzhetimon ==
Stumm orin ar ger eo aran gerdarzhetimon, a vez kemmet goude un emdroadur en e zistagadur peurliesañ, hag un emdroadur en e stersinifiañs alies-mat, dreist-holl pa vez estren orin ar ger. Alies a-walc'h e vez kavet aran gerdarzhetimon er yezh vammenn.<br />
Un trede doare eo an nevezc'heriañneologiezh, da lavaret eo ar goveliañ gerioù nevez en ur yezh evit bastañ da ezhommoù nevez : un nevezc'herneologism eo ar brezhoneg ''poellgomz'' {{daveoù a vank}}, a zo bet goveliet evit treiñ ar ger [[saoznek]] ''smartphone'' ; diwar gwriziennoù estren e vez nevezc'herietkrouet neologismoù, evel er galleg ''téléphone'' (gregach ''têle'' "pell" + ''phônê'' "mouezh, son"), pe diwar gwriziennoù a zo er yezh dija, evel ''pellgomz'' (''pell'' + ''komz'').
 
Ar [[fonetik]], a bledra gant ar sonioù, hag ar [[semantik]], a bledra gant ar stersinifiañs, eo an daou hent a heulier evit kavout gerdarzhetimon ar ger-mañ-ger.<br />
Gant ar skridoù koshañ e vez skoret an enklaskoù, ha gant an enrolladennoù ivez abaoe ma'z eur bet gouest da enrollañ sonioù.
 
===Emdroadur ar sonioù===
A-viskoazh ez eus tremenet gerioù eus un eil yezh d'eben, ha techet eo ar yezhoù da azasaatglotañ kement ger a zegemeront ouzh o doare dibar da zistagañ ar [[vogalenn]]où hag ar [[kensonenn|c'hensosennoù]].<br />
Da skouer, al [[latin]] ''petra'' "maen" a roas an anv-badez ''Pêr'' e brezhoneg. Ne c'halle ket ''Petra'' chom evel ma oa en abeg d'ar ger brezhoneg "petra" ; diwar levezon ar stumm [[gallek]] ''Pierre'' /pjɛr/ e teuas "Pêr", hag en abeg da [[Taol-mouezh|daol-mouezh]] kreñv ar brezhoneg ne c'halled ket distagañ /''''pi'''ɛr/ e-lec'h /pjɛr/ ; ''Pezr'' eo bet ar stumm brezhonek koshañ neuze, dre steudiadur /i/ ha dre emdroadur an /t/ latin e /z/ hervez lezennoùboazioù distagadur ar brezhoneg, kent bezañ ''Pêr'' /pɛ:r/, an tired-kognek o verkañ dre skrid ar /z/ a zo aet da get, koulz hag astenn ar vogalenn /e/ en abeg d'ar steuziadur-se end-eeun.<ref>An hevelep emdroadur a weler gant /s/ e galleg : ''maistre'' > ''maître'' /mɛtʀ/, ''mesme'' > ''même'' /mɛm/, ''teste'' > ''tête'' /tɛt/, an /s/ o treiñ da vut bewech, pa veze distaget gwechall.</ref><br />
Ur skouer all zo gant ar ger gallek ''jamais'', /ʒamɛ/, a zo troet da "james" /'ʒãməs/ e brezhoneg : pouezet ez eus bet war ar silabenn gentañ, hag astennet ar vogalenn, hervez boazioù ar brezhoneg.
 
===Emdroadur ar sterioùsinifiañsoù===
Boutin d'ar galleg ''éventuellement'' ha d'ar saozneg ''eventually'' eo ar ger latin ''eventus'' "degouezh" hogenmes disheñvel eo ar sterioùsinifiañsoù hervez ar yezh : kement ha "diouzh an degouezh" e talvez ''éventuellement'', pa dalv ''eventually'' kement hag "en diwezh".<br />
 
==Notennoù==
Linenn 27 ⟶ 26:
* [[Doublenn]]
* [[Gwrizienn (yezhoniezh)]]
* [[Soniadoniezh istorel|Fonologiezh istorel]]
 
[[Rummad:Etimologiezh]]