Jules Gros : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
yezh |
|||
Linenn 6:
===Yezh e galon===
E-touesk an nav eskopti breizhat ez eo Treger, hep mar, ar vro nemeti
Ganet eo Jul Marcel ar Gros e Pariz d'an 2 a viz C'Hwevrer 1890. Er gêrbenn eo, ez eo aet e dud da glask labour, evel darn vrasañ ar Vretoned. E dad, François, a laboure e-giz dreser eurieroù e-ti un horolajer. E vamm, Françoise Allain, a oa keginerez en un ostaleri e-pad ar goañv ha gwrierez evit un stal vras e-pad an hañv. O-daou beuzet gant o labour e voe start dezhe mirout gante ar poupig, hag a voe lezet dindan warez ar vamm-gozh, Michela an Allan (1833-1921), o chom en Tredrez, en Bro-Dreger. Ganti eo e voe desavet ar paotrig a Jul Gros betek e 7 vloaz.
Linenn 12:
Anavezet ha plijet e veze Michela er barroz a-bezh. Prest e veze-hi da reiñ un taol-sikour d'an neb a c'houle dalc'hmat, hag hi paour-du. Barrek e oa gant he dorn, en ur fardañ bara pe kement meuz all, kement ha gant he fenn, o kontañ istorioù pe o tibunañ gwerzioù ha kanouennoù ar vro e-kerzh ar beilhadegoù. Pedet e veze alies-mat evit ober war-dro euredoù, badeziantoù pe lidoù a bep seurt. Goude ar brezel bras e voe pedet peurliesañ evit lavarout ar pedennoù d'ar familhoù. En ur seveniñ ur pirc'hirinaj, ez ae d'ober tro ar vro da bediñ en holl lec'hioù sakr. Degas a rae en-dro ganti an dour burzhudus, goulennet gant an dud, da lakaat ar c'hañv e-pleustr. Bep gwener, pa veze-hi oc'h ober tro ar menajoù da sikour ma oa ezhomm, e veze roet dezhi gwech-ha-gwech all un tamm boued da vagañ he Jul bihan. Mont a rae ivez d'ar park da labourat evel ar baotred : dav e oa dezhi labourat start a-benn treuzvevañ, ha reiñ ur vuhez dous a-walc'h d'e vabig. Mod all, e-pad ar goañv, e neze ar gloan pe al lin da aozañ dilhad da vezañ gwerzhet goude. E-keit-se e tibune an eil war-lerc'h egile kanoù poblek, gwerzioù ha sonioù, ar re a veze eztaolet ganti e-pad ar beilhadegoù e-ti an amezeien. En he c'hichen e vane Jul dalc'hmat. Ne oa ket klemmganoù hir Markiz ar Guerrand, Yann ar paotrig mat, Santez-Jenovefa pe c'hoazh hini Roue Brest hag ar Briñsez he bronn aour evit echuiñ. Daoust ma veze alies Jul marv gant ar skuizhder e stourme evit selaou c'hoazh ur wech an tonioù hag an istorioù-se ken brav ma oant.
===Dizoloadenn al Lizhiri breizhat===
Linenn 24:
D'ar mare-se eo e adkavas ur mignon kozh dezhañ, bet anavezet e Lokmikael-an-Traezh, anvet André Bouget, mekanikour kirri-tan, entanet gant ar yezhoù eveltañ. Bep sul ez aent da vale o-daou asambles en ur gaozeal brezhoneg ha saozneg, un doare evite da virout ur c'hempouez etre strivoù korfel ha speredel. Koulskoude, ne oant ket, nag unan nag egile, divoneerien daonet. Deskiñ a reas André e kinnige an embregerezh Unic, e Londrez, postoù-labour hag-eñ nijet kuit ken buan all en-tu all d'ar mor Breizh. Jul, o vezañ berr war an arc'hant, a reas kement-all met goude un maread amzer hir a-walc'h hepken. Goude bezañ bet esperniet trawalc'h a arc'hant e kejas gant e gomper en-dro e miz Gouere 1908. A-drugarez d'e skiant-prenet war ar yezhoù e kavas ul labour en embregerezh La Personne, hag, evel en Pariz, e talc'has da vont gant hent ar studioù evel e vignon André : goude e zevezh-labour e heulie kentelioù alamaneg ha kastilhaneg, met ivez kembraeg hag iwerzhoneg kaset da benn gant ar barzh Goronwy Owen ; deskiñ a reas ar stenografiezh hag ar c'hizellañ gant staen.
Aze eo e tarempredas gant ar c'hembread Ithel Morgan hag a zeuas buan-tre da vezañ ur mignon bras dezhañ. Gantañ eo e eskemmas e-pad pell e kembraeg. Ithel a zeskas ouzhpenn-se dezhañ, un toullad gerioù tzigan. Gant e c'hoant da peurglokaat e anaoudegezh war ar bed keltiek, e sevenas gant e gamalad André, ur veaj hep penn na revr betek Bro-Gembre. Sabatuet kement ha frommet e voe an dud o klevet an daou baotr yaouank o komz fraezh yezh o bro. E Bro-Saoz e oa c'hoazh pa resevas ul lizher a-berzh Eugène Le Clerc d'e gelaouiñ ec'h arruio e vreur, an abad Louis Le Clerc, e Londrez un nebeud devezhioù goude. Degemer a reas Jul ar visi-se da gejañ gant ur breizhad desket gant joa. En em adkavout a reas evel-henn e-kreizig kreiz un dousad brezhonegerien o koaniañ. An dezrevellad a zo bet embannet e-barzh ''Ma beaj e Londrez'' gant [[Louis Le Clerc]] a ziskouez mat pegen mennet e oa an
Ne oa ket daoust da-se an daou lampon evit chom en Londrez : e dibenn ar bloavezh 1909, ez eas kuit André da
D'ar mare-se eo e krogas da notenniñ war garnedoù bihan ul lodenn eus sonioù ha gwerzioù kanet gant e vamm-gozh. D'ar c'hentañ a viz Here 1911 e voe enrollet ar soudard Jul e Belford e-giz troadeg ar 35vet rejimant. Soñj a zeue dezhañ eus e adjudant o c'haial : « Ne regardez pas par terre comme si vos parents étaient noyés. Regardez en haut des arbres comme s'ils étaient pendus. Voyez, moi simple labourateur, je suis devenu adjudant par ma bonne conduite, ma force de caractère et mon patriotisme». Eñvoret-mat ar gentel-se gantañ a-dra-sur, e voe lakaet da gorporal 6 miz goude.
| |||