Zoroastregezh : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D replaced: d a → d a (3) using AWB |
D kempenn, replaced: VI{{vet}} → {{VIvet}} (11) using AWB |
||
Linenn 1:
[[Restr:Faravahar.JPG|thumb|400px|Faravahar, unan eus arouezioù pennañ ar Zoroastregezh, kontet da vezañ skeudenn ur Fravashi (arc'houere)]]
[[Restr:Parsi-navjote-sitting.jpg|thumb|Navjote gant ur parsi (lid degemer er Zoroastregezh)]]
Ar '''zoroastregezh''' zo ur relijion [[undoueegezh|undoueek]] diazezet war gelenn an diouganer [[Zoroastr]] pe Zarathoustra (diwar an [[avesteg]]) ha bet eo unan eus ar [[relijion]]où brasañ er bed.<ref>http://www.bestirantravel.com/culture/zoroastrian.html</ref> Savet e oa moarvat un tamm a-raok ar
Deuet eo da vezañ relijion ofisiel ar Bersed dindan tierniezh ar [[Sasanided]] (224-651), betek donedigezh an [[islam]] a gemeras e lec'h. Neoazh, ar gouelioù deuet eus ar zoroastregezh zo chomet a-bouez e buhez [[Iran]]iz eus forzh pe relijion e vefent. Hiziv an deiz e kaver Zoroastriz un tamm e pep lec'h er bed, en [[India]] hag er [[Stadoù-Unanet]] dreist-holl.
Er zoroastregezh, ar c'hrouer [[Ahoura Mazda]] zo mat-holl, ha ne zeu droug ebet dioutañ. Er zoroastregezh eta, ar mad hag an droug o deus pep a orin disheñvel. Klask a ra an droug (''druj''), ar gaou hag an dizurzh, distrujañ krouidigezh Mazda (''[[asha]]''), ar wirionez hag an urzh, hag ar mad a stourm outañ. En hengoun ar zoroastregezh e eneber spered an droug, Angra Mainyu (anvet ivez "Ahriman"), "pennaenn an distruj", an noz hag ar marv, ouzh ar spered madoberus Spenta Mainyu, an deiz hag ar vuhez. Emañ an daou spered-se en holl voudoù bev ar grouidigezh. Mazda en deus krouet ivez an [[Amesha Spenta]], ar re "divarvel ha madoberus" hag an holl [[Yazata]], a ziskouez splann labour Doue d'an denelezh. Tremen a raer drezo da azeuliñ Mazda. An testennoù pouezusañ eus ar relijion-se eo an [[Avesta]]. Kollet e oa ul lodenn vras anezhe ha ne chom hogozik ken al [[liturgiezh]] hiziv an deiz. Anavezet eo al lodennoù kollet dre zaveoù hag arroudennoù berr en oberennoù nevesoc'h, savet etre an
== Istor ==
Ganet eo ar zoroastregezh diwar ur relijion eus amzer ar ragistor a oa boutin d'an Indez-Iraniz, ken abred hag an eil milved kent J.-K<ref>!!!</ref>. Hervez hengoun ar zoroastregezh, Zoroastr a oa un adreizher a lakas dreist ar re all doue ar furnez, Ahoura Mazda, evel doue nemetañ ha krouer ar bed, tra ma argase doueed all ha lidoù zo evel aberzh an tirvi.
Daoust ma'z eo koshoc'h n'eo ket testeniekaet ar Zoroastregezh a-raok ar
=== Henamzer===
Tierniezh ar Sasanided a renas abaoe 228 kent J.K. Harpañ a rejont ur seurt Zoroastregezh hag, e degouezhioù zo, e atahinjont ar Gristenien. Pa aloubent ur vro e savent alies temploù eus an tan da vrudañ o relijion. Goude [[Kustentin Iañ (impalaer roman)|Kustentin]] ouzhpenn, ar Sasanided o doa disfiz rak ar Gristenien abalamour ma veze sellet oute evel tud liammet d'an [[Impalaeriezh roman]].
Pell a-raok ar
=== Krennamzer ===
Er
Ur wezh tremenet ar mare kentañ eta, daoust ma oant sujet d'ur galloud nevez hag atahinet, o doa gellet ar Zoroastriz kenderc'hel gant o gizioù evel a-raok. Ur gwask ekonomikel ha sokial goustad ha diehan a oa koulskoude da dreiñ ouzh an islam<ref>Buillet, 1978, p 37, 138.</ref><ref>Boyce, 1979, p 147.</ref> An noblañs ha kêriz a oa ar re gentañ da vezañ gounezet d'an Islam. Hennezh en em lede goustadikoc'h e-touez al labourerien douar hag an noblañs diar ar maez.<ref>Buillet, 1978, p 59.</ref> Ar galloud hag ar pinvidigezh a oa diouzh tu Muzulmiz neoazh ha daoust ma oa ar politikerezh ofisiel ober fae a bell war Zoroastriz, e veze atav hiniennoù e-touez ar Vuzulmiz a felle dezhe gounit ar re all d'o relijion hag a oa prest d'ober forzh petra evit dont a-benn<ref>Boyce, 1979, p 147.</ref>
Linenn 24:
Dindan lezenn ar galifiezh nevez, Iraniz vuzulmat (Aet e oa ar muiañ gante neuze) a gavas doareoù nevez ha niverusoc'h atav da ober goap eus Zoroastriz hag o gwaskañ a zeuas da vezañ ur sport poblek.
Digreskiñ a reas ar stourm etre ar zoroastregezh hag an Islam en
== Testennoù sakr ==
Linenn 30:
An Avesta (avestā, en [[avesteg]]) eo hollad testennoù sakr ar zoroastregezh. Levr sakr Zoroastriz eo. Skrivet eo e stummoù disheñvel eus an heniraneg, anvet [[avesteg]]. Al lodennoù koshañ, re ar gathaoù, zo skrivet en ur yezh ken arkaek hag hini ar [[Rig Veda]] ([[sañskriteg]] vedek), ar « gathaeg », ar re all en avesteg diwezhat. Skrivet eo an testennoù gant al lizherenneg avestek.
Eus al levr orin, ennañ 21 levr pe gatha (en avesteg gāθā), meulganoù zo war un dro pleustradoù ha barzhonegoù, ne chom nemet ur c'hart hiziv an deiz, da lâret eo war-dro ur miliad pajennoù. Lavaret e veze e vije bet distrujet ar peurrest da vare aloubadegoù armeoù [[Aleksandr Veur]] a lakaas deviñ levraoueg palez [[Persepolis]] pe re an Arabed er
An testennoù a chom zo ar Gathaoù, ar Yasna, ar Visperad hag ar Vendidad. Ouzhpenn an testennoù-se e chom levr pedennoù an tiegezhioù anvet an Avesta Khordeh, ennañ ar Yashtoù hag ar Siroza.
Linenn 36:
=== An testennoù diwezhat ===
Kavout a reer ivez e-mesk an testennoù skrivet e krennberseg hag e skritur Pahlavek savet en
|