En deroù an {{XIIIvet}} kantved e oa Breizh e-barzh tachennad levezon ar [[Bro-Saoz|Rouantelezh saoz]] betek e voe lazhet an dug [[Arzhur Iañ|Arzhur I<sup>añ</sup>]] e [[1203]]. O vezañ ma oa bet lakaet e c'hoar en toull-bac'h e Bro-Saoz e voe graet eus [[Alis Breizh]] pennhêrez kurunenn an dugelezh gant baroned ha preladed VreizhBreizh. En ur ober e vad eus an degouezh-se e soñje roue Bro-C'hall liammañ Breizh gant d'e c'halloud dre aozañ un eured etrezimeziñ e genderv [[Pêr Iañ (Breizh)|Pêr I<sup>añ</sup> BreizhDreux]] haggant ar bennhêrez kerkent ha [[1213]], goude ma varvas [[Guy de Thouars]]. Setu penaos e teuas an dug yaouank da vezañ gwarnour an dugelezh ha setu pegoulz e voe savet war ar seblant ar maner kentañ adaleketre 1213 ha 1237. EviEvit gwir e voe meneget Susinioù evit ar wech gentañ en ul lizher eusskrivet gant Pêr a ZreuxDreux e 1218, nemet ne oa ket resisaet natur al lec'h-annez. Bezañs ur raksavadur hepken, ha n'eo ket gwall anavezet hiriv an deiz c'hoazh, a c'hall bezañ aliet dre un nebeut arverkoù arkeologel, en o zouez e oa un nebeut diazeadurioùdiazezadurioù a perzh eusberzhioù tenneris norzh an XIII<sup>vet</sup> kantved. Galloud a reer soñjal e oa ar c<nowiki>'hastell un <nowiki>''ostaleri chaseal'' tost daouzh GêrKêr Wened dre ma oa ur c'</nowiki>hoadeier a skoe outañ.
Liammoù kreñv ha tost a oa etre duged VreizhBreizh ha roueed VroBro-C'hall ene deroù an XIII<sup>vet</sup> kantved, hogen e z'eas war fallaat o darempredoù e-kerzh ren LoeizLouis VIII ha rejañs Blanch ade GastrilhKastilh. Dibab a reas Pêr I<sup>añ</sup> da gemer perzh en dispac'hioù adalek 1227 betek 1234 a-enep ar roue gall LoeizLouis IX hag e stouas dirak ar roue saoz HerriHenri III. Lakaet e voe an dug Pêr I<sup>añ</sup> da gostez gant e varoned hag e voe lakaet e vab en e-lec'h, Yann I<sup>añ</sup> e anv, abalamour d'e zibaboù politikel, d'e zarempredoù gant ar varoned veurañ ha d'ar gourdrouz gall. An dug nevez a gendalc'has al labourioù a oa bet kroget gant e dad e Kastell Susinioù. Menegoù kentañ eus Susinioù a ziskouez e oa ur <nowiki>''</nowiki>maner<nowiki>''</nowiki>, dianav e steuñv. N'anavezer ket kalz a draoù diwar e benn, nemet e tlee bezañ bras a-walc'h evit lakaat en toull-bac'h an aotrou Lanvaoz e 1238 hag e oa bet <nowiki>''</nowiki>kroget ha savet gant an dug-se nevez zo".
Bevañ a rae alies-mat an dug hag e familh er c'hastell etre 1240 ha 1250, war-lerc'h ne voe ket gwelet ar c'hoskor kement hag e veze a-raok. Koulskoude ne voe ket harzet ar raktresoù labourioù a-hed ar prantad-se. Diwar-se e soñjer e oa a-fed Yann I<sup>añ</sup> e oa bet savet an tenneris- norzh bras hag an tour- kornôg pevarc'hornek. Difenn a rae al lec'h an domani e tu ar mor ha diraez da Wened a zispleg perak eo bet staliet aze. Eus al lojeiz-norzh hag a oa ur rann eus hollad an XIII<sup>vet</sup> kantved ne chom hiriv-an-deiz nemet prenestroù ar voger-greñv a skoe outañ hag an aspadennoù a zo bet dizoloet gant ar furchadegoù arkeologel.
E 1286 e voe kurunennet Yann II evel dug Breizh hag eñ a gendalc'has oberenn tisavouriel e dad hag e dad-kozh. Labourioù bras a oa bet kroget gant e c'hourc'hemenn dezhañ, hini an tour bras pe dour ar Sparfell er bizh peurgetket. Neuze e oa ur c'hastell eus an XIII<sup>vet</sup> kantved a ziskoueze holl elfennoù mentek liammet gant e bal a zifenn. Sur kenañ e oa ar c'hastell ha setu perak e oa bet lakaet ennañ an dielloù hag ivez teñzor ar familh dugel. Padal e chome un annezlec'h dudi endroet gant parkoù ha koadeier dereat evit chase an aotrouned hag e c'halle bezañ 100 den ag an noblañs o chom ennañ gant an dug. Pep arc'hweloù a oa bodet gant ar c'hastell-se.
