Kastell Susinioù : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 11:
Bevañ a rae alies-mat an dug hag e familh er c'hastell etre 1240 ha 1250, war-lerc'h ne voe ket gwelet ar c'hoskor kement hag e veze a-raok. Koulskoude ne voe ket harzet ar raktresoù labourioù a-hed ar prantad-se. Diwar-se e soñjer e oa a-fed Yann I<sup>añ</sup> e oa bet savet an tenneris norzh bras hag an tour kornôg pevarc'hornek. Difenn a rae al lec'h an domani e tu ar mor ha diraez da Wened a zispleg perak eo bet staliet aze. Eus al lojeiz-norzh hag a oa ur rann eus hollad an XIII<sup>vet</sup> kantved ne chom hiriv-an-deiz nemet prenestroù ar voger-greñv a skoe outañ hag an aspadennoù a zo bet dizoloet gant ar furchadegoù arkeologel.
 
E 1286 e voe kurunennet Yann II dug Breizh hag eñ a gendalc'has oberenn tisavouriel e dad hag e dad-kozh. Labourioù bras a oa bet kroget gant e c'hourc'hemenn dezhañ, hini an tour bras pe dour ar Sparfell er bizh peurgetket. Neuze e oa ur c'hastell eus an XIII<sup>vet</sup> kantved a ziskoueze holl elfennoù mentek liammet gant e bal a zifenn. Sur kenañ e oa ar c'hastell ha setu perak e oa bet lakaet ennañ an dielloù hag ivezha teñzor ar familh dugelan dug. Padal e chome un annezlec'h dudi endroet gant parkoù ha koadeier dereat evit chase an aotrouned hag e c'halle bezañ 100 den ag an noblañs o chom ennañ gant an dug (er XV<sup>vet</sup> kantved). Pep arc'hweloù a oa bodet gant ar c'hastell-se.
 
=== Brezel Hêrezh Breizh hag an Tiegezh Moñforzh ===
Goude marv an dug Yann III e 1341 e stourmas e zaou hêr e-kerzh Brezel Hêrezh Breizh. Drezho hag a-hed ar brezel-se e voe daou gamp ar Brezel 100Kant Bloaz o vrezeliañ : ar C'hallaoued gant Charlez a VloazBloaz en o fenn, un niz eus roue Bro C'hall anezhañ hag a oa dimezet gant Yanna a BentevrPentevr, hag ar Saozon sturiet gant Yann Moñforzh. E benn ar fin e voe kemeret an trec'h war an tu Bloaz gant an tu Moñforzh, hag int da reizhañ o darempredoù argant roue Bro-C'hall. Disoc'hoù ar brezel a levezonas merañ an domani hag a voe perc'hennet warnañ un tiegezh dugel nevez. Souezhus eo n'en doe ket kastell Susinioù ur pal difenn pouezus d'ar mare-se, evelkent e c'hall bezañ liammet ar ranndanevell-se gant sevenidigezh un nebeut labourioù bras, o fal diorren an difenn. An emdroadur-se a c'haller merzout er skridoù, adalek ar mare-se e kaver enno kentoc'h ar ger "chastel" eget ar ger "maner" evit komz eus Susinioù.
 
Labourioù pouezus a zo bet graet dindan ren Yann IV ha Yann V. Kreñvaat a rejont neuzioù difenn hag annez ar c'hastell en ul lakaat war-wel pinvidigezh ha galloud ar berc'henned. Ouzhpenn elfennoù an difenn e voe lakaet takadoù dudi pompadus. E-kreiz ar XV<sup>vet</sup> kantved e oa Susinioù ur savadur lies ha kenaozet gant "emdroadur galloud an noblañs" hag "ezhomm kresk eus aezamant (...), eus ton hag eus pompad". Dougen a rae ar c'hastell ur seblant tost eus an hini a c'hall bezañ arvestet hiriv an deiz.
 
=== Gouarnourien ha kabitened ar c'hastell ===
Mervel a reas Frañsez I<sup>añ</sup> a VreizhBreizh, mab da Yann V, e 1450. Dre ma oa eñ divugel evel e vreur hag e eontr e teuas Frañsez II da vezañ dug Breizh dre liammoù familh. Embreger a reas labourioù seveniñ bras e kastell Naoned, a gave gwelloc'h eget hini Susinioù. Kemeret e voe ar c'hastell e fin Brezel Breizh e 1491, e-pad ar [[Brezel etre Breizh ha Bro-C'hall|pevare ergerzhadeg-vrezel gall]] ha n'e oa ket c'hoarvezet hep un nebeut distrujoù n'ez anavezer ket mat. Daoust ma oa bet dimezet Anna a VreizhBreizh, merc'h Frañsez II anezhi, da Charlez VIII, war-lerc'h da Loeiz XII a VroBro-C'hall ha daoust da enebiezh kambr ar C'hontoù e voe roet kastell Susinioù da Yann a Châlon, Priñs Orañj anezhañ. Hennezh a daole pled ouzh domani Rewiz hag e teuas ennañ meur a wech. Goude marv ar Priñs e tivizas Anna a VreizhBreizh da vezañ endro perc'hennez war an domani daoust ma oa tiegezh Châlon a-enep an dra-se. E 1505 ez arsavas rouanez Anna e Susinioù e-kerzh he zroZro VreizhBreizh. Mamm-skridoù kontoù an domani a ziskouez deomp, en degouezh-se, e voe annezet ar c'hastell, dreset e voe ar prenestroù hag e voe prenet ivez peadra da vagañ ar rouanez hag he heulheuliad.
 
Goude bezañ aet Anna a VreizhBreizh d'an anaon ez adtapas Kurunenn VroBro-C'hall ar c'hastell a voe fiziet da ez-vestrez Frañsez I<sup>añ</sup> a VroBro-C'hall e 1523 ha war-lerc'h da hini HerriHenri II e 1543, anavezet dindan an anv a Diane a BoatevPoatev. En reiñ a reas buan d'he merc'h da-geñver he dimeziñ gant familh Brézé. Int a lakaas an domani da vezañ ur c'habitendi a rojont da C'huillaume a VontignyMontigny, a oa ur gwazour da Ziane a BoatevPoatev. Ul levezon vras o do war ar c'hastell, hennezh hag e ziskennidi. Mirout a reas ar c'habitendi goude daspren Susinioù gant Roueroue BrocBro-C'hall Charlez IX e 1562. An daspren-se a ziskouez pegen pouezus e oa ar c'hastell hervez ar roueed : zoken e teuas war al lec'h ar roue-se gant he mamm Gatherine aCatherine VedicisMedicis e miz Mae 1570.
 
Arouezet eo eil hanterenn ar XVIvetXVI<sup>vet</sup> kantved e Susinioù gant gourdrouzoù brezel etre Bro-C'hall, Bro-Spagn ha Bro Saoz. Ouzhpenn-se e voe un enkadenn a hêrezh goude marv ar roue HerriHenri III e 1589, ur stourm relijiel ha politikel e oa war un dro rak ar pennhêr HerriHenri a NavarreNavar a oa protestant hag e rouantelezh da zont a oa katolik. Dont a reas gwarnour Breizh da vezañ penn an enebiezh gatolik, hag-eñ da vezañ soutenet gant familh a VontignyMontigny a vere c'hoazh an domani. Gounezet a-nevez d'ar gatoligiezh e ro HerriHenri IV an domani da unan eus e dud feal hag eñ en gwerzhas da gabiten Redon Frañsez a DalhouëtTalhouët. Promesañ a reas d'ar re Vontigny e-kerzh kevraouadegoù e 1597 da virout evito kabitendi ar c'hastell, pezh a lakaas an div familh da stourmañ an eil ouzh eben e fin Brezel Breizh. Ar stourm-se a echuas gant disrann Domani Rewiz, roet da familh DalhouëtTalhouët hag ar c'hastell a voe miret gant ar re Vontigny.
 
=== Ar c'hastell dilezet tamm-ha-tamm ===