Pondi : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Arko (kaozeal | degasadennoù) Adkas war-du Pondivi Tikedenn : Adkas nevez |
Tikedennoù : Adkas dilamet Dizober |
||
Linenn 1:
{{Infobox kumunioù Breizh
| anv = Pondivi
| anvOfisiel = Pontivy
| skeudenn = Chateau Pontivy3.jpg
| alc'hwez = Fozioù [[Kastell Pondivi|Kastell ar Roc'haned]]
| ardamezioù = COA fr Pontivy.svg
| bro = [[Bro-Gwened]]
| departamant = [[Mor-Bihan]]
| arondisamant = [[Arondisamant Pondivi|Pondivi]] <small>([[isprefeti]])</small>
| etrekumuniezh = [[Pondivi Kumuniezh]]
| bro velestradurel = [[Bro Bondivi]]
| kanton = [[Kanton Pondivi|Pondivi]] <small>([[pennlec'h]])</small>
| cp = 56300
| maer = Christine Le Strat
| amzer-gefridi = 2014-2020
| gorread = 24.85
| hedred = -2.98
| ledred = 48.07
| uk = 60
| ubi = 48
| ubr = 192
| lec'hienn web = [http://www.pontivy.fr/ Ti-kêr]
}}
'''Pondivi''' zo ur [[kumun c'hall|gumun]] hag ur gêr e [[departamant gall|departamant]] ar [[Mor-Bihan]] e [[Breizh]].
== Ardamezioù ==
{|
|-
| [[Restr:COA fr Pontivy.svg|110px]]
| <div style="width:15px;"></div>
| align="center" | <q> ''En gul, a nav mailhenn en aour, 3, 3, 3'' </q><hr>Tiegezh Roc'han, [[1222]]<br><small>''Andon : d'Hozier, 26.03.1698''</small>
|-
|}
== Istor ==
==={{VIIvet kantved}}===
Hervez ar richenn e oa bet krouet Pondivi gant ar [[manac'herezh|manac'h]] sant [[Ivi]] er {{VIIvet kantved}}.
==={{XIXvet kantved}}===
;[[Emsavadeg ar Bonedoù ruz]] e [[1675]]
Trubuilhoù a voe e kêr d'an [[21 Gouere|21]] ha d'an [[22 Gouere|22 a viz Gouere]] [[1675]] <ref>{{fr}} [[Yvon Garlan]] ha [[Claude Nières]], ''Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges'', Éditions Sociales, Pariz, 1975, p. 113 </ref>; taget e voe ti ur bourc'hiz hag evet ar gwin a oa eno. Aloubet e oa bet kêr Bondivi d'an 21 « gant 2000 peizant a lonk pe skuilh 400 muid eus feurm an deverioù » ; dieubet eo bet gant « e vourc'hizien » d'an 21 a viz Even. <ref>Auguste Dupouy, ''Histoire de Bretagne'', p. 265, Embannadurioù Boivin, 1932, adembannet gant an embannadur Calligrammes, Kemper, hag embannadurioù Ar Morenn, Ar Gelveneg, 1983.</ref><br>
Digolloù a voe paeet gant parrezioù [[Noal-Pondivi]] (8 000 lur), [[Malgeneg]] (1 500 lur), [[Stival]] (500 lur) ha [[Bizhui-an-Dour]] (400 lur) d'an aotrou de la Pierre ha da tud all eus Pondivi goude an distrujoù bet graet e kêr e-pad an emsavadeg <ref>''Les Révoltes bretonnes de 1675'', pp. 159-160.</ref>.
===[[Dispac'h Gall]]===
Krouet e voe ar gumun e [[1790]] e [[departamant gall|departamant]] ar [[Mor-Bihan]]. Gant al lezenn eus an [[23 a viz Eost]] 1790 e voe lakaet Pondivi da bennlec'h ur c'hanton, hini [[Kanton Pondivi (1790)|Pondivi]], gant kumun Pondivi ennañ hepken, ha da benn ur bann, seizh kanton ennañ : [[Kanton Baod (1790)|Baod]], [[Kanton ar Gemene (1790)|ar Gemene]], [[Kanton Klegereg (1790)|Klegereg]], [[Kanton Logunec'h (1790)|Logunec'h]], [[Kanton Noal-Pondivi (1790)|Noal-Pondivi]], [[Kanton Pluniav (1790)|Pluniav]] ha hini Pondivi. E [[1795]] e voe dilamet [[Bann Pondivi|ar bann]]. E [[1800]] e voe lakaet Pondivi da bennlec'h [[Arondisamant Pondivi|arondisamant Pondivi]] bet krouet gant al lezenn eus ar 17 a viz C'hwevrer 1800. Brasaet e voe kanton Pondivi dindan anv [[Kanton Pondivi]] ivez gant lezenn an ''8 pluviôse an IX'' ([[28 Genver|28 a viz Genver]] [[1801]]), dezhi an titl ''loi portant réduction du nombre de justices de paix'' <ref> Jean-Louis Debauve, ''La Justice révolutionnaire dans le Morbihan'', e ti an aozer, Pariz, 1965</ref><ref> Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, ''Histoire de la Poste dans le Morbihan'', Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, p. 290.</ref><ref>[http://cassini.ehess.fr/cassini/fr/html/fiche.php?select_resultat=27570 Cassini - EHESS - Pondivi - Fichenn ar gumun]</ref>.
==''Napoléonville''==
Adalek an [[9 a viz Du]] [[1804]] betek ar [[14 a viz Ebrel]] [[1814]] e oa anvet Pondivi "''Napoléonville''" war urzh an [[diktatour]] ha danvez-impalaer [[Napoleone Buonaparte]]. Evel [[La Roche-sur-Yon]], ''Napoléonville'' e [[Vendée]], e oa bet soñjet gant Napoleon e vefe ur gêr pouezus evit derc'hel kornôg Frañs ha Breizh. C'hoant en devoa da sevel adal ar gêr 3 000 annezad enni « er peoc'h, ur greizenn-genwerzh veur, hag er brezel, ur greizenn vilourel bouezus ».
Napoleon a soñje gantañ e oa Pondivi ur gêr a c'hellje bezañ pouezus-tre ma vije kleuzet [[kanol]]ioù evit al listri-brezel a c'hellfe treuziñ Breizh pell diouzh re ar [[kaeladur kevandirel|Saozon]] a oa mistri war ar mor : [[kanol ar Blavezh]] ha [[kanol Naoned-Brest]].<br>Krouet e oa bet diouzhtu ur c'harter nevez gant ur blasenn-armoù, un [[isprefeti]], ur [[kazarn|c'hazarn]] hag ul [[lise]].
=== {{XIXvet kantved}} ===
D'an [[29 a viz Genver]] [[1806]] e voe staget kumun [[Stival]] ouzh kumun Pondivi <ref>''Histoire de la Poste dans le Morbihan'', p. 378.</ref>.
[[1864]]: tizhet e voe Pondivi gant an [[hent-houarn]].
Krouet e voe kumun [[Ar Sorn]] d'ar 1{{añ}} a viz Meurzh [[1869]] diwar lodennoù eus tiriadoù kumunioù Bizhui, Gwern, Malgeneg, Pondivi ha Stival <ref>''Histoire de la Poste dans le Morbihan'', p. 14</ref><ref>[http://cassini.ehess.fr/cassini/fr/html/6_index.htm Cassini-EHESS]</ref>.
[[Brezel 1870-1871]] : pevar gwaz eus ar gumun a gollas o buhez abalamour d'ar brezel.
==={{XXvet kantved}}===
;[[Brezel-bed kentañ]]
316 gwaz eus ar gumun a gollas o buhez abalamour d'ar brezel, da lavaret eo 3,35 % eus he foblañs e [[1911]] <ref name="MARV">[http://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/resultcommune.php?insee=56178&dpt=56&idsource=2770&table=bp01 Monumant ar re varv]</ref>.
;[[Eil Brezel-bed]]
[[Restr:UndeneusPondibetfuzuilhetePorzh-Loeiz.JPG|thumb|Anv H. Gaillard, un den eus Pondivi, ouzh monumant ar re fuzuilhet e Porzh-Loeiz]]
Tremen 3 000 repuad deuet eus hanternoz [[Bro-C'hall]] a oa e Pondivi e miz Even [[1940]] <ref>[http://www.letelegramme.com/local/morbihan/pontivy/ville/18-juin-1940-les-allemands-entrent-dans-la-ville-18-06-2010-960460. "[[Le Télégramme]]", 18 a viz Even 2010]</ref>.<br>
D'an [[18 Mezheven|18 a viz Even]] [[1940]] e tegouezhas al lu [[Alamagn|alaman]] e Pondivi. <ref>''Le Morbihan en guerre 1939-1945'', Archives départementales du Morbihan, 2009, p. 23</ref>.<br>
E miz Here 1940 e voe harzet ar gantreidi er Mor-Bihan ; bac'het e voent e kamp Toulboubou e Pondivi, 18 tiegezh hag eizh den o-unan, da lavaret eo 32 waz, 28 maouez ha 56 bugel ; war urzh an [[Alamaned]] e voent kaset gant un tren betek kamp-bac'h [[Maezon-ar-Stêr]] e miz Du 1940 <ref name="ALG">Annik Le Guen, ''Le Morbihan sous le Gouvernement de Vichy'', Miz Kerzu 1993</ref>.<br>
E miz Gouere 1944 e voe kemeret 150 000 lur en ti-post gant tud eus ar [[Rezistañs]] <ref>''Histoire de la Poste dans le Morbihan'', p. 297 </ref>.<br>
D'ar [[4 Eost|4 a viz Eost]] [[1944]] e voe dieubet Pondivi. <ref>''Le Morbihan en guerre 1939-1945'', p. 130.</ref><br>
D'an [[23 Mae|23 a viz Mae]] [[1945]] e voe kavet korfoù marv tri den eus ar gumun e-tal gwikadell [[Porzh-Loeiz]]. Er Rezistañs e oant ; fuzuilhet e oant bet gant al lu [[Alamagn|alaman]]. <ref>René Le Guénic, ''Morbihan - Mémorial de la Résistance'', 1998, pp. 315-316.</ref><br>
Mervel a reas 96 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel <ref name="MARV" />.
;Trevadennoù
* Mervel a reas 16 milour e [[Brezel Indez-Sina]] ha pemp arall en [[Aljeria]]. <ref name="MARV" />
== Brezhoneg ==
=== Ya d'ar brezhoneg ===
*D'ar 4 a viz Eost [[2004]] e oa bet votet ar garta « [[Ya d'ar brezhoneg]] » gant kuzul-kêr ar gumun.
*D'an 21 a viz Kerzu [[2007]] e oa bet roet d'ar gumun al label « Ya d'ar brezhoneg » live 2.
=== Deskadurezh ===
*Klasoù divyezhek a zo eno abaoe [[1984]].
*E distro-skol [[2019]] e oa 184 skoliad enskrivet er skol [[Diwan]] hag er c'hlasoù divyezhek (11,8 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). [http://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm Distro-skol ar c’helenn divyezhek e 2019]
=== Redadeg 2010 ===
[[Restr:Skol Diwan Kemperle o kerzhout e dibenn ar Redadeg.JPG|thumb|upright=1.2|left|E Pondivi ez echuas ar [[Redadeg 2010|Redadeg]] e [[2010]]]]
{{clr|left}}
== Monumantoù ha traoù heverk ==
<gallery mode="packed" heights="200px">
Pondi kastell.jpg|[[Kastell Pondi|Kastell ar Roc'haned]]
Rohan pontivy.jpg|Ar [[Gwenn-ha-Du]]<br>dirak ar c'hastell
</gallery>
*Kastell ar Gêr nevez
*Iliz Itron Varia ar Joa, {{XVIvet kantved}}
*Iliz Sant Meriadeg, e kêriadenn Stival, {{XVIvet kantved}}
*Chapel ar Gelenneg
*Chapel Santez-Trefin
*Karterioù kozh gant tiez XVvet-XVIvet-XVIIvet kantved
*[[porzh (listri)|Porzh]]
== Tud brudet ==
===Tud bet ganet eno===
=== Tud bet ganet eno===
*[[Ferdinand Le Drogo]], [[marc'hhouarnerezh|marc'hhouarnour]] [[Breizh|breizhat]], kampion [[Bro-C'hall]] e [[1927]] ha [[1928]], [[10 a viz Here]] [[1903]]
*[[Paul Ihuel]] ([[2 a viz Du]] [[1903]]-[[22 a viz Here]] [[1974]] e [[Pariz]], Bro-C'hall), maer [[Berne]], kuzulier [[Kanton ar Faoued]] ([[1945]]-[[1974]]), kannad ar Mor-Bihan e [[1936]]-[[1940]] hag e [[1945]]-[[1974]], kadoriad kuzul-departamant ar Mor-Bihan, Is-sekretour-stad ha Sekretour-stad al Labour-Douar <ref name="ALG" />
*[[Jef Le Penven]], [[sonaozouriezh|sonaozour]] [[breizh]]at, [[3 a viz Du]] [[1919]].
== Douaroniezh ==
<gallery mode="packed" heights="200px">
Pondi blavezh.jpg|Treuzet eo Pondi gant ar [[stêr]] [[Blavezh]].
</gallery>
== Emdroadur ar boblañs abaoe 1793 ==
<timeline>
Colors=
id:lightgrey value:gray(0.9)
id:darkgrey value:gray(0.7)
id:sfondo value:rgb(1,1,1)
id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8)
ImageSize = width:700 height:300
PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:14700
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:2000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:500 start:0
BackgroundColors = canvas:sfondo
BarData=
bar:1793 text:1793
bar:1800
bar:1806
bar:1821
bar:1831
bar:1836 text:1836
bar:1841
bar:1846
bar:1851
bar:1856
bar:1861 text:1861
bar:1866
bar:1872
bar:1876
bar:1881
bar:1886 text:1886
bar:1891
bar:1896
bar:1901
bar:1906
bar:1911 text:1911
bar:1921
bar:1926
bar:1931
bar:1936
bar:1946 text:1946
bar:1954
bar:1962
bar:1968
bar:1975
bar:1982 text:1982
bar:1990
bar:1999 text:1999
bar:2006
bar:2012 text:2012
PlotData=
color:barra width:14 align:left
bar:1793 from:0 till: 3808
bar:1800 from:0 till: 3793
bar:1806 from:0 till: 4929
bar:1821 from:0 till: 4980
bar:1831 from:0 till: 5956
bar:1836 from:0 till: 6378
bar:1841 from:0 till: 7018
bar:1846 from:0 till: 7929
bar:1851 from:0 till: 7792
bar:1856 from:0 till: 8049
bar:1861 from:0 till: 7602
bar:1866 from:0 till: 8146
bar:1872 from:0 till: 7886
bar:1876 from:0 till: 8252
bar:1881 from:0 till: 8164
bar:1886 from:0 till: 9466
bar:1891 from:0 till: 9175
bar:1896 from:0 till: 9292
bar:1901 from:0 till: 9359
bar:1906 from:0 till: 9506
bar:1911 from:0 till: 9424
bar:1921 from:0 till: 9442
bar:1926 from:0 till: 9440
bar:1931 from:0 till: 8117
bar:1936 from:0 till: 9300
bar:1946 from:0 till: 10878
bar:1954 from:0 till: 10516
bar:1962 from:0 till: 10410
bar:1968 from:0 till: 11412
bar:1975 from:0 till: 12578
bar:1982 from:0 till: 12675
bar:1990 from:0 till: 13140
bar:1999 from:0 till: 13508
bar:2006 from:0 till: 13518
bar:2012 from:0 till: 13973
</timeline>
*<small>Mammennoù : Cassini hag [[EBSSA]].</small>
== Melestradurezh ==
== Gevelliñ ==
*[[Tavistock]] ([[Devon]]), {{Bro-Saoz}}
*[[Wesseling]] ([[Nordrhein-Westfalen]]), {{Alamagn}}
*[[Napoleonville]] ([[Louisiana]]), {{SUA}}
*[[Ouelessebougou]], {{Mali}}
== Liammoù diavaez ==
{{Commonscat|Pontivy}}
*{{br}} {{fr}} [http://www.pontivy.fr/ Lec'hienn ofisiel Ti-Kêr Pondivi]
*{{fr}} [http://www.pontivy-cite-internationale.com/ Pontivy Cité Internationale]
*{{br}} [http://www.geobreizh.com/breizh/bre/keriou-fichenn.asp?insee_ville=56178 Geobreizh]
*{{fr}} [http://www.pontivy.asso.fr 27 kevarzhe e Pondi]
== Daveoù ha notennoù ==
{{Daveoù|bannoù=2}}
[[Rummad:Pondi]]
[[Rummad:Kumunioù ar Mor-Bihan]]
[[Rummad:Kumunioù Bro Wened]]
[[Rummad:Kumunioù bet krouet er Mor-Bihan e 1790]]
[[Rummad:Emsavadeg ar Bonedoù ruz]]
[[Rummad:Pennlec'hioù bannoù Breizh]]
[[Rummad:Repuidi-brezel er Mor-Bihan (1939-1945)]]
[[Rummad:Tud lakaet d'ar marv gant al lu alaman e Porzh-Loeiz e 1944]]
[[Rummad:Argant tapet e tiez-post ar Mor-Bihan gant tud eus ar Rezistañs e 1944]]
| |||