Deskadurezh vrezhonek : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Paotr (kaozeal | degasadennoù)
D sintaks wiki
Un tamm kempenn d'ar yezh
Linenn 4:
{{LabourAChom}}
 
P'eo bet skrivet ar [[brezhoneg]] abaoe k[[antvedkantved]]où (sellsellet ouzh [[dornskrid Leyden]]) eo bet desket en ur mod pe ununan all, ar mod evit deskiñ a c'hell bezañ ur '''deskadurezh vrezhonek''', nemet m'eoma vez treuzkasertreuzkaset ar yezh dre hantererezh ur yezh all.<br/> N'ouzer ket kalz a dra war ar pezh a zo bet graet er [[Krennamzer|Grennamzer]], salvdaoust ma gwelerweler e veze tud gouest da sevel [[barzhoneg]]où evel [[IvonigIvoned OmnesOmnez]] war-dro kreiz ar [[XIVvet kantved]]. Treuskaset eo bet ar yezh skrivet d'ar re o- deus savet [[choariva|pezhioù-c'hoariva]] e brezhoneg -krenn, met n'ouzer m'o-deusket ha desket o doa ar yezh dre al [[latin]] pe dre ar [[galleg]]. Erfin, n'eone ketoa bet savet un deskadurezh hollvrezhonek a-raok 1942 er skol bublik evit ar vugale renet e [[Plistin]] ([[Treger]] - [[Aodoù-an-Arvor]]) gant [[Yann Kerlann]].
 
=Istor an deskadurezh vrezhonek=
 
==Krennamzer==
Diwar ar [[spisc'her]]ioù a gaver war dornskrid Leyden e soñjer eoez eus bet [[mezeg|mezeien]]ed vrezhoneger gouest da sevel testennoù brezhoneg skiantel e diwezh an [[Xvet kantved]] (n'euseo ket bet kavet an testennoù-mañ).<br/> Ma veze testennoù gant gerioù dibaot e vezeoa un deskadurezh evit ar brezhoneg, met daoust hag -eñ e oa hollvrezoneghollvrezhonek an deskadurezh-mañse? Ne c'heller ket e lavaret.<br/> MemestraAr memestra evit roudoù ar brezhoneg a gaver e diwezh ar Grennamzer : Daoust hag - Ivonig Omnes en doa heuliet Ivoned Omnez kentelioù brezhonek ken e ouie sevel ur barzhoneg gant [[klotenn diabarzh|klotennoù diabarzh]]? Ur wech c'hoazh, ne c'heller ket bezañ sur.
 
==[[XVIvet]]-[[XIXvet kantved]]==
Er XVvet ha XVIvet kantved eoez eus bet savet peurmeur a bezbezh-c'hoari relijiel, darn anezho troet diwar ar galleg. Dre embann ar [[Catholicon|C'hatholicon]] e tiviner e veze klasket sevel ostilhoù evit lakaat ar gloer da bleustriñ war ar brezhoneg. Met ur wech c'hoazh, n'eus roud ebet eus ar mod deskiñ : kompren a reer e soursie tudan dud a iliz lakaat an nann-vrezhonegerien da gompren ar brezhoneg dre al latin evel ma weler en [[Donoet]], ul levr yezhadur ar brezhoneg e latin.<br/>
Gant savadur ar [[skolaj]]où dindan renerezh ar [[Jezuist]]ed er XVIIvet kantved e weler sklaeroc'h m'eo deuet ar brezhoneg skrivet da vezañ maestroniet gant un nebeud a veleged[[beleg|beleien]], ar re-se o kelenn er skolajoù hag gant un nebeud a vrientinionbrientinion ([[denjentil|tudjentil]] ha [[bourc'hiz]]ien). Koulskoude eo dibosubldibosupl kadarnaat ne vije ket un deskadurezh vrezhonek prevez e [[familh]]où 'zo, koulz hagnag e veze desket ar brezhoneg er skolajoù (evit ar [[paotr|baotred]]) ha marteze e skolioù al [[leanez]]ed (evit ar [[merc'h]]ed).<br/>
Ur skouer matvat eo hini mamm [[Kervarker]], Marie-Ursule Feydeau de Vosgien, haga hi o gouzoutouie skrivañ ar brezhoneg. Ur skouer all a zeu diwar ur evezhiadenn gant [[Jorj Belz]] pa islinennziskouez e oa liammoù [[tiegezh]] etre meur a skrivagner e brezhoneg Gwened en XIXvet kantved : marteze e veze desket ar brezhoneg skrivet e diabarzh-barzh an tiegezh. Ha perak ne vije bet desket ar yezh skrivet diwar hanterezh ar yezh?
E diwezh an XIXvet kantved, e 1898, e c'hellheller merkañ m'eo bet aotreet gant [[eskob]] [[Sant-Brieg]] mae vovefe roet kentelioù brezhonek gant [[Frañsez Vallée]] er skolaj Sant-Charlez. Dre hantererezh ar galleg e veze graet ar c'hentelioù evit an deraouidi d'an nebeutañ. An intrudu-mañ, ne oa ket evit kaout asant [[Ernest Renan]] en deskadurezh bublikpublik pa ginnige [[Anatol ar Braz]] ober memestraar memes tra e Kemper, a zo bet kentañ merk un deskadurezh vrezhonek arnevez.
 
==1898-1977==
Ne c'heller ket renkañ en deskadurezh vrezhonek, kentelioùar c'hentelioù war ar brezhoneg roet e skolioù-meur gall ([[Pariz]], [[Roazhon]] ha [[Strasbourg]]) daoust m'eo bet a-bouezhbouez roll [[Skol-Veur Roazhon]] evit stummañ ar [[kelenner|gelennerien]] hag ar [[skrivagner]]ien.<br/>
E 1942, n'implijas Yann Kerlann a a implijas nemet ar brezhoneg er skol bubliksavet gantañ e Plistin. Ne badas ket an deskaruezh-mannmañ goude an [[Dieubigezh]], pa oa bet barnet Yann Kerlann ha skarzhet eus an deskadurezh bublikpublik ha berzet outañ chom e Breizh. Skol Blistin a zo bet an hini gentañgentañholl a zovije bet hollvrezhonek<br/>
E 1957 e savasvoe savet ur skol brevez katolik hollvrezhonek gant [[Armañs ar C'halvez]], ur beleg [[brogarouriezh|brogarour]], e Ploueg-ar-Mor ([[TregerGoueloù]] - [[Aodoù-an-Arvor]]). Skol Sant-Erwan a chomas hollvrezhonek dindan renerezh Armañ ar C'halvez harpet gant [[Ivona Galbrun]] betek 1963. Un nebeud a skolidi tremenet dre skol Bloueg a vo [[pennadurezh]]ioù en emsav brezhonek er mare a zeuio goude.
 
==Abaoe 1977==
Gwir lañs an deskadurezh an deskadurezh vrezhonekavrezhonek arnevez a voe roet e [[Mae 1977]] apa voe digoret ur [[skol-vamm]] e [[Lambaol-Gwitalmeze]] ([[Leon]] - [[Penn-ar-Bed]]). Diwar intrudu ar c'hevarzhegevarzhe anvet [[Diwan]] e oa bet savet ar c"hlas gant 9 bugel hag ar [[mestr-skol]] [[Denez Abernod]].<br/>
E miz Gwengolo 1977 e tigoras ur skolig all e [[Kemper]] ([[Kerne]] - [[Penn-ar-Bed]]). Bloaz goude bloaz e voe digoret skolioù e meur a lec'h e Breizh.<br/>
E 1980 e voe digoret ur c'hlas hanter brezhonekvrezhonek-hanter gallekc'hallek en ur skol bublik. Bodet e voaoa kerenttadoù ha mammoù ar c'hlasoù dizhezkdivyezhek en deskadurezh bublikpublik en ur c'hevarzhegevarzhe, [[Div Yezh]] ehec'h anv.
War ar memes patrom e voe digoret klasoù divyezhek en deskadurezh gatolikkatolik gant [[Dihun]].<br/>
E [[Bro-C'hall]] ez eus ur boas evit lakaat ar "yezh broadelvroadel", ar galleg, evel ar yezh nena c'hellheller ket chom hep implij anezhi en deskadurezh ar muiañ maar c'helergwellañ. N'eus ket eus an hengoun a gaver e meur a vro sevelhag a sav [[reizhiad]]où skol-izel oc'ha implira gant ar yezh lec'hel (evel m'o- deus graet ar SaozSaozon e [[Malta]] gant alar [[malteg]] da skouer).
M'o- deus gounezetgouezet ar skolioù brezhonek arc'hanthantaouiñ ar postoù mistri-skol, ez eo gant poan hag emgannioù kevredigzhel eoha betstourm.
 
 
==Deskadurezh vrezhonek Eil DerezhDerez==