Erwan Berthou : diforc'h etre ar stummoù

'''Erwan Berthou''' pe ''Erwan Vertou'' (''Yves Marie Berthou'' er marilhoù), ganet d'ar [[4 a viz Gwengolo]] [[1861]] e kêriadenn Poull Poud, [[Pleuvihan]], e [[Bro-Dreger|Treger]] ([[Breizh]]) hag aet da anaon d'ar [[27 a viz Genver]] [[1933]], e Pleuvihan ivez, a zo eil Drouiz Meur Breizh, [[barzh]] brezhonek ha gallek, troour hag un ijinour a-vicher. Pa oa bet degemeret evel barzh gant [[Goursez Barzhed Enez Vreizh|Gorsedd Kembre]] en doa kemeret ''Alc’houeder Treger''evel anv-barzh ha pa voe deuet da vezañ [[drouiz]] e [[Goursez Vreizh]] en doa kemeret ''[[Kaledvoulc’h]]'' evel anv-drouiz<ref>Hervez reolennoù Goursez Vreizh, titl drouiz a veze un derez uheloc'h da vezañ roet d'ar Varzhed (ar skrivagnerien) hag an [[ovad|Oviz]] (ar reoù all).</ref>. Meur a [[anv-pluenn]] a zo bet implijet gantañ : ''Eskalibor'', ''Erwanig'', ''Klaskevara'' ha reoù all c'hoazh.<br>

Mab e oa da Erwan Berthou ha da Élisabeth BidamanBidamant o doa un [[atant]] e kêriadenn Lan Canaf, adskrivet Nant Canaff gant ar skrivagner (Nant Kannañ <ref>Canaff a zo ar furm gozh eus kannañ, hervez Albert Delahaye, Dictionnaire des noms de lieux bretons… p. 264.</ref>), ma oe ganet eno. Mont a reas a [[kloerdi-bihan Landreger|gloerdi bihan Landreger]], da skolaj [[Lannuon]] ha da lise Nivet e [[Naoned]]. War an [[treloc'herezh]] (mécanique) e voe stummet hag en em engouestlas er Morlu gall hag e veajas kalz ([[Sina]], [[Afrika]], [[Antilhez]]). Teurel a reas e vrall, e 1891, en [[An Havr-Nevez|Havr-Nevez]] hag eez da [[Rochefort (Charente-Maritime|Rochefort]] ha d'an Havr-Nevez en-dro (1896-1898) ma labouras war an tresañ greantel evit fardañ kaoterioù-lestr di.<br> Dimeziñ a reas gant Élisabeth Mézeray<ref>[http://www.geopatronyme.com/cgi-bin/carte/nomcarte.cgi?nom=m%E9zeray Mézeray] war Geopatronyme</ref>, ur C'hallez eus [[Honfleur]]<ref>[https://gw.geneanet.org/olichon?lang=en&p=elisa+anatalie+amandine&n=meseray Elisa Anatalie Amandine MESERAY] war Geneanet</ref>, ed'an 12 a viz Mezheven 1892.<br>

Pa ne c'helle ket gounid e vuhez gant al labour-douar e voe rediet mont da Bariz evit labourat evel ijinour er stalioù Niclausse e 1900. E 1904, pa roas e dilez an Drouiz Meur [[Yann ar Fusteg]], Erwan Vertoù a voe dilennet gant ar Goursez evit kemer e blas. Kemer a reas an anv-drouiz, ''Kaledvoulc'h'', anv brezhonekaet [[kleze]] Arzhur (Excalibur). Drouiz Meur e chomas betek e varv, met, met, pa voe gwanaet e yec'hed war-dro 1925 e tivizas ar Goursez e vo Taldir e zileuriadgannad hag e erlec'hiad da zont.<br>

Dont a reas en e gêriadenn e 1917 evit gwerzhañ an atant ha chom en un ti bihan gant e wreg. Gant al [[leve hed-buhez]]où diwar anar arc'hant postetgwerzh e soñje tennañ o feadra da vevañ. Pa 'z eas al lur gall war ziskar e kollas e danvez hag e voe skoet e wreg gant ar c'hlañved follentez war an holl. Skoazellet e voe gant e vignoned bloavezioù-pad hag ul labour gopret a voe kavet ganto, mirour mirdi ar Ragistor nevez krouet e [[Penmarc'h]]. Ne voe ket tu dezhañ e seveniñ, rak e voe skoet gant ar [[seizi]] ken e chomas en e di hep bezañ sikouret gant e wreg diskiant hag ne voe diskoachet e marv a-raok tri devezh.

Ezel eus ar skipailh bodet gant [[Taldir]] evit reiñ lañs d'an [[nevezdrouizelezh]] e Breizh. Diouzhtu e voe anvet da zrouiz, ''Alc'houeder Treger'' e anv-drouiz. Pa voe o chom e Pariz e c'hellas kaout darempredoù stank gant an Drouiz Meur, Yann ar Fusteg, un den gouizieg ha dedennet-tre gant mennozhioù nevez-drouizel ken e klaske roudoù relijion ar Gelted gozh. Diouzh-se e teuas da vezañ e ziskibl nesañ ha e warlerc'hiad.<br>

* Kevrin Barzed Breiz pe Reizadur ar Werzoniez Vrezonek, 1913.

* Avalou-Stoub, Gwengamp, Toullec et GeoffryGeoffroy, 1914, 18 p. Barzhonegoù.

* Lemenik skouer ar Varzed, Gwengamp, Toullec et Geffroy, 1914, 184 f. Romant evit enoriñ Yann ar Fusteg hag e oa ur mestr evitañ.