Apached : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
kod, yezh, daveoù |
||
Linenn 1:
[[Restr:Apache portraits.jpg|
[[Restr:Apache chieff Geronimo (right) and his warriors in 1886.jpg|thumb|
An '''Apacheed''', pe '''Apached'''<ref>
Kar int d'an [[Navajo]]ed ha kenorin dre o yezh, met hiziv e vezont gwelet evel div bobl disheñvel
Gwechall en em lede ar bed apache eus reter [[Arizona]] betek [[Texas]] hag ar Plaenennoù Bras er reter, ha Gwalarn Mec'hiko er c'hreisteiz.
== Yezh ==
Apache (
Kantreidi ha chaseourien e oant, brezelourien griz ivez rak tagañ a raent ar pobloù kutuilherien. Da c'houde o deus stourmet a-enep da drevadennourien [[Spagn
Pa zañsent e lakaent dilhad a oa skeudenn speredoù ar menezeier. Pareañ a raent an dud dre skarzhañ ar speredoù fall. Livet e oa o c'horf, lakaet saeoù ganto ha maskloù teñval o liv. Krediñ a raent
▲[[Restr:Apache chieff Geronimo (right) and his warriors in 1886.jpg|thumb|250px|right|[[Geronimo]] (a-zehou) gant e vrezelourien]]
▲Pa zañsent e lakaent dilhad a oa skeudenn speredoù ar menezeier. Pareañ a raent an dud dre skarzhañ ar speredoù fall. Livet e oa o c'horf, lakaet saeoù ganto ha maskloù teñval o liv. Krediñ a raent en a bep seurt boudoù dreistnaturel ha dreist-holl en un doue anvet [[Yasun]].
[[Cochise]] ha [[Geronimo]] eo anv o fennoù-meuriadoù anavezetañ.
== An Apacheed hag ar Spagnoled ==
[[Restr:Apachean ca.18-century.png|thumb|Apacheed en
Deskrivet eo bet an Apacheed gant ar c'honkistador [[Francisco Vásquez de Coronado]] evel-henn : <blockquote>« ''Diwar ar bizoned e vev an indianed-se rak ne c'hounezont ket ar maiz. O zi a savont diwar kroc'henn bizoned neuze hag o dilhad, o botoù hag o c'herdenn a reont gant se ivez. Gant ar blev e reont o gloan. Gant stirennoù bizon e reont neudennoù a dalvez dezho da wriat o dilhad hag o zeltennoù'' [...] ».</blockquote>▼
▲Deskrivet eo bet an Apacheed gant ar c'honkistador [[Francisco Vásquez de Coronado]] evel-henn : « ''Diwar ar bizoned e vev an indianed-se rak ne c'hounezont ket ar maiz. O zi a savont diwar kroc'henn bizoned neuze hag o dilhad, o botoù hag o c'herdenn a reont gant se ivez. Gant ar blev e reont o gloan. Gant stirennoù bizon e reont neudennoù a dalvez dezho da wriat o dilhad hag o zeltennoù'' [...] ».
En hanterenn gentañ eus ar [[XVIIIvet kantved]] e klaskas an difraosterien eus bro Spagn astenn o ziriad war-zu an hanternoz met miret e voe bet outo gant ar meuriadoù [[Tohono O'odham]] hag apache. Gant pennoù gouarnamant Mec'hiko e voe gourc'hemennet e vije peurlazhet an Apacheed e 1784 : "''an holl re en tu all da 7 vloaz''" hervez Angie Debo, ''Istor Indianed ar Stadoù-Unanet''. Ar gouarnour [[Juan de Bautista]] a glaskas unvaniñ ar Gommancheed hag an Uteed a-enep an Apacheed. Da bep brezelour kommanche e roas ur gartenn ma c'hellent skrivañ bewezh m'o doa lazhet un Apache.▼
▲En hanterenn gentañ eus
== An dispell er mirvaoù ==
[[Restr:Apachean present.png|thumb|
Goude bezañ stourmet e-pad pell ouzh an alouberien e voe sinet un emglev peoc'h e [[1872]] gant [[Tom Jeffords]
Jeffords a voe breur dre wad da Cochise e [[1870]].
Da heul ar feur-emglev-se e voe dispellet
▲Goude bezañ stourmet e-pad pell ouzh an alouberien e voe sinet un emglev peoc'h e [[1872]] gant [[Tom Jeffords]] (hennezh a voe breur dre wad da Cochise e [[1870]]), [[Cochise]] hag ar jenerak Olivier O.Howard.
Ne chome nemet 1 500 anezho pa voent dispellet adarre e [[1876]] da mirva San Carlos. En o zouez e oa Tahza, pennhêr ar c'hlann, mab henañ da Gochise ha tad da Niño Cochise. En em zibab a reas evit ma steuzje e glann a 38 den kuit war an hent. Nod-Ah-Sti e wreg, Niño Cochise e vab ha Dee-O-Deet ar [[chaman]] a oa gantañ. Ne voent ket renablet ken : ar re "zizanv" a rejont anezho o-unan diwar neuze.<br>
Thaza a varvas daou viz da c'houde diwar an drougskevent pa oa o vont gant an hent da [[Washington]] da gomz gant ar prezidant [[Grant]]. Pa voe roet ar c'heloù da c'houzout e mirva Carlos, e tec'has Naiche, mab
▲Da heul ar feur-emglev-se e voe dispellet 2500 Apache da mirva Chiricahua, e kreiz bro an Apacheed.
▲Thaza a varvas daou viz da c'houde diwar an drougskevent pa oa o vont gant an hent da [[Washington]] da gomz gant ar prezidant [[Grant]]. Pa voe roet ar c'heloù da c'houzout e mirva Carlos, e tec'has Naiche, mab yaounkañ Cochise, gantañ ar soñj brezeliñ. Penn-kentañ "brezelioù Jeronimo" e voe (e miz Gwengolo 1886 e echujont).
Kuzh e chomas ar peurrest eus ar re "zisanv", Niño Cochise en o fenn. Dieub e voent er mod-se e-pad muioc'h eget 40 vloaz, o chom e menezeier [[Sonora]], en ul lec'h anvet Pa-Gotzin-Kay.▼
▲Kuzh e chomas ar peurrest eus ar re "
== Liammoù diavaez ==
* {{en}} [http://www.yavapai-apache.org/ Lec'hienn ofisiel meuriad Yavapai Apacheed]▼
== Levrlennadur ==
*{{en}} Angie Debo : ''A History of the Indians of the United States'', University of Oklahoma Press, 1984 {{ISBN|978-0-8061-1888-8}}
== Notennoù ==
▲* {{en}} [http://www.yavapai-apache.org/ Lec'hienn ofisiel meuriad Yavapai Apacheed]
{{Daveoù}}
[[Rummad:Pobloù Norzhamerika]]
| |||