Wikipedia

Frañsez Jaffrennou : diforc'h etre ar stummoù

Merdeiñ etreoberiat en istor
← Kemm kentKemm nevesoc'h →
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
GweletWikitestenn
D Rummad Izili ar Goursez
Krog gant kempenn hag astenn
Linenn 5:
| alc'hwez = Frañsez Jaffrennou, e Kendalc'h keltiek<br>[[Caernarfon]] e [[1904]]
| anv mat = François Joseph Claude Jaffrennou
| anv pluenn = [[Taldir]]<br>Julien Carentoir<br>Fanch<br>Ar Furcher<br>Gwilherm<br>Herninn<br>Jean du Tacotac<br>Taldir<br>Taldir ab Herninn<br>Teod Lem<br>Wel Skler
| anv-drouiz = Taldir ab Herninn
| obererezh = Barzh, kazetenner, saver pezhioù-c'hoari
| deiziad ganet = d'ar {{deiziad|15|Meurzh|1879}}
| lec'h ganet = e [[Karnoed]], {{Kernev}},<br>{{Breizh}}
| deiziad marv = d'ar {{deiziad|23|Meurzh|1956}}
| lec'h marv = e Brageirac, {{Okitania}}
| yezh = [[Brezhoneg]]<br>[[Galleg]]
| luskad = Emsav kentañ, Goursez Vreizh
| rumm =
| enorioù = Ofiser ar palmez akademek (1931), Marc'heg al Lejion a Enor (1938)
| oberennoù pennañ = ''An Hirvoudoù''<br>''An Delenn Dir''<br>''Prosper Proux, studiadenn war e vuhez, e lizerou, e varzoniez (tezenn)''<br>Barzaz Taldir ab Herninn<br>''Ur wech e oa... ur c'hrennard, un deskard, ur soudard''▼
| traoù ouzhpenn = Difennet chom e Breizh outañ adalek 1946
| enorioù =
} }▼
▲ | oberennoù pennañ = ''An Hirvoudoù''<br>''An Delenn Dir''<br>''Prosper Proux, studiadenn war e vuhez, e lizerou, e varzoniez (tezenn)''<br>''Ur wech e oa... ur c'hrennard, un deskard, ur soudard''
| traoù ouzhpenn =
| sinadur =
| ment sinadur =
| lec'hienn =
▲}}
[[File:KaraezBeredBezFrañsezJaffrennou-Taldir.JPG|thumb|Bez Taldir e bered Karaez]]
'''Frañsez Jaffrennou''', [[Taldir]]a ezo lesanvun embanner, aur oamarc'hadour, ur c'hazetenner, un drouiz,hag ur skrivagner [[brezhonek]] hag un emsaver breizhat, ganet e [[Karnoed]] d'ar [[15 a viz Meurzh]] [[1879]] ha marvet d'ar [[26 a viz Meurzh]] [[1956]] e [[Brageirac]]<ref>''Bergerac'' hervez ar stumm ofisiel gallek.</ref> (departamant an [[Dordogne (departamant)|Dordogne]], en [[Okitania]]). Goude bezañ bet kentañ diskibl kentelioù brezhonek [[Frañsez Vallée]] ha troour ar [[kan broadel|c'han broadel]], [[Bro gozh va Zadoù]] e kemeras un perzh bras e-barzh an Emsav kentañ pa en deus bet unan eus diazezerien [[Kevredigez Broadel Breiz]] hag ivez pennadurezh pennañ Goursez Vreizh, ma zo bet lakaet da zrouiz ennañ er vodadeg kentañ. Dibab a reas ''Taldir ad Herninn'' evel anv-drouiz ha ''Taldir'' da anv-pluenn hag reoù all
 
Mab e oa da [[Glaoda Jaffrennou]], bet noter e Karnoed ha da [[Anna Roparzh]], eus [[Bolazeg]]. Tad e oa d'ar soner [[Gildas Jaffrennou|Gweltaz Jaffrennou]].
 
==Buhez==
Mab e oa da Glaoda Jaffrennou, bet [[noter]] e Karnoed ha da [[Anna Roparzh]], houmañ barzhez ha saverez-gwerzioù e brezhoneg, eus [[Bolazeg]]. Tad e voe d'ar soner [[Gildas Jaffrennou|Gweltaz Jaffrennou]]. Goude e studi e skolaj [[Itron-Varia Wengamp]] ez eas da hiniSkolaj [[Sant-Charlez Sant-Brieg|hini Sant-Charlez]] e [[Sant-Brieg]]. Eno e reasc'houlennas anaoudegezhma voe roet kentelioù brezhonek hag diouzh-se e tarempredas gant [[Frañsez Vallée]], a oavoe anvet da kelennergelenner war ar brezhoneg.<br>
E [[Roazhon]] e tapas e aotreegezh war ar gwir, evel e dad, dre heuliañ kentelioù brezhoneg [[Joseph Loth]], asambles gant [[Pêr ar Rouz]]. Tremen a reas un doktorelezh lennegezh, e brezhoneg, diwar-benn ar barzh ha kaner [[Prosper Proux]]. Bet eo Taldir-Jaffrennoù an den kentañ o skrivañ un dezenn skol-veur e brezhoneg. ErGant bloazVallée [[1900]]en edoe savasheuliet strolladkentelioù arkembraek "Studierenken Vreton"e gantvoe [[Leongouest artreiñ Berr]].kan Er bloazbroadel [[1903Bro-Gembre]], en doa tapet lakaat anaout "[[BroHen gozhWlad mafy zadoù|Bro Goz ma ZadouNhadau]]" da "gan broadel" e kendalc'h [[URB]] ''(Union Régionaliste Bretonne)''. <br>▼
 
E brezhoneg e tesavas e vugale, ar pezh a oa dibaot-kaer a-berzh ur [[bourc'hizelezh|bourc'hiz]] ; an hini nemetañ e kêr Garaez e voe oc'h ober kement-se. Prenaañ a reas un ti-moullerezh evit kaout ur skor sevel kazetennoù kenwerzhel evit skignañ e vennozhioù rannvroelour ha diorren ar wask brezhonek. Embann a reas ur gelaouenn viziek e brezhoneg anvet ''[[Ar Vro (kelaouenn)|Ar Vro]]'', hag ur gazetenn sizhuniek e brezhoneg hag e galleg anvet ''[[Ar Bobl]]'', a oa skignet er [[Poc'hêr]].<br>
▲E [[Roazhon]] e tapas e aotreegezh war ar gwir, evel e dad, dre heuliañ kentelioù brezhoneg [[Joseph Loth]], asambles gant [[Pêr ar Rouz]]. Tremen a reas un doktorelezh lennegezh, e brezhoneg, diwar-benn ar barzh ha kaner [[Prosper Proux]]. Bet eo Taldir an den kentañ o skrivañ un dezenn skol-veur e brezhoneg. Er bloaz [[1900]] e savas strollad ar "Studieren Vreton" gant [[Leon ar Berr]]. Er bloaz [[1903]] en doa tapet lakaat anaout "[[Bro gozh ma zadoù|Bro Goz ma Zadou]]" da "gan broadel" e kendalc'h [[URB]] ''(Union Régionaliste Bretonne)''.
Ne c'hellas mui kendalc'h gant an embann goude ar Brezel-bed kentañ ha, goude bezañ bet gwerzhet ar voullerezh e chanchas e vicher da hini marc'hadour gwin ha alkohol.<br>
Adkregiñ a reas gant an embann kazetennoù e 1921, pa kavas un den evit arc'hantaouiñ ur gelaouenn viziek
 
== Obererezh politikel ==
Etre an daou vrezel-bed e stourmas Taldir evit ar brezhoneg hag e klaskas broudañ ar Vretoned da chom stag ouzh o gwrizioù ha hengounioù. Staliet e [[Karaez]] ez eas war ar vicher a varc'hadour gwin. E brezhoneg e tesavas e vugale, ar pezh a oa dibaot-kaer a-berzh ur bourc'hiz ; an hini nemetañ e kêr Garaez e voe oc'h ober kement-se. Sevel a reas ur gelaouenn viziek e brezhoneg anvet ''[[Ar Vro (kelaouenn)|Ar Vro]]'', hag ur gazetenn sizhuniek e brezhoneg hag e galleg anvet ''[[Ar Bobl]]'', a oa skignet er [[Poc'hêr]]. Evel un toullad kefredourien vreton eus Emsav brezhonek ar mare-se, levezonet gant emsav [[Kembre]], e oa ezel Taldir eus [[Goursez Vreizh|Goursez]] Breizh, a glaskas kas war-raok. Unan eus ar re gentañ a ziazezas gouelioù breizhek e voe Taldir ivez.▼
Er bloaz [[1900]] e savas strollad ar "Studieren Vreton" gant [[Leon ar Berr]] a chomas ur c'heneil feal, koulz evel kazetenner hag evel drouiz. E 1899 e kemeras perzh er bodadeg a diazezzas ar Gevredigez Bradel Breiz, kentañ aozadur a zo bet krouet gant an emsaverien e Breizh. Bloaz goude e voe anvet da zrouiz gant Yann ar Fustek ha Erwan Bertoù e-doug kentañ bodadeg ar Goursez e 1900.
Er bloaz [[1903]] en doa tapet lakaat anaout "[[Bro gozh ma zadoù|Bro Goz ma Zadou]]" da "gan broadel" e kendalc'h [[URB]] ''(Union Régionaliste Bretonne)''.
▲Etre an daou vrezel-bed e stourmas Taldir evit ar brezhoneg hag e klaskas broudañ ar Vretoned da chom stag ouzh o gwrizioù ha hengounioù. Staliet e [[Karaez]] ez eas war ar vicher a varc'hadour gwin. E brezhoneg e tesavas e vugale, ar pezh a oa dibaot-kaer a-berzh ur bourc'hiz ; an hini nemetañ e kêr Garaez e voe oc'h ober kement-se. Sevel a reas ur gelaouenn viziek e brezhoneg anvet ''[[Ar Vro (kelaouenn)|Ar Vro]]'', hag ur gazetenn sizhuniek e brezhoneg hag e galleg anvet ''[[Ar Bobl]]'', a oa skignet er [[Poc'hêr]]. Evel un toullad kefredourien vreton eus Emsav brezhonek ar mare-se, levezonet gant emsav [[Kembre]], e oa ezel Taldir eus [[Goursez Vreizh|Goursez]] Breizh, a glaskas kas war-raok. Unan eus ar re gentañ a ziazezas gouelioù breizhek e voe Taldir ivez.
 
D'ar [[1añ a viz Kerzu]] [[1940]] e sinas, a-gevret gant [[Régis-Marie-Joseph de l'Estourbeillon de la Garnache|Markiz an Estourbeillon]] ha [[Roparz Hemon]], ur reketig anvet ''Placet au Maréchal Pétain, Chef de l’État Français'' evit ma vije kelennet ar brezhoneg er skolioù.<ref>Gw. ''Lennegezh ar brezhoneg en XXvet kantved'', ''Levrenn gentañ'', Frañsez Favereau, pajenn 71.</ref>
 
E dibenn an [[Eil Brezel-bed]] e voe karc'hariet Taldir e toull-bac'h [[Maezgloagen]] e [[Kemper]] evel ar pep brasañ eus an emsaverien bolitikel ha sevenadurel vreizhat. Tamallet e oa dezhañ bezañ flatret lervdier Adolf ar Gwazhioù, ar pezh a nac'has groñs. Kondaonet e voe ha harluet da Vro-C'hall, difennet ma voe outañ chom da vevañ e Breizh. Mervel a reas eno en harlu e Brageirac, [[Okitania]]. Skrivet en deus Taldir ur pikol deizlevr brezel, diwar-benn ar [[Brezel-bed Kentañ]] hag an [[Eil Brezel-bed]]. E [[Levraoueg Vroadel Kembre]] en [[Aberystwyth]] eo miret e eñvorennoù chomet diembann.
 
Brudet eo e eñvorennoù ha gantañ eo bet savet [[Bro gozh ma zadoù]].
Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/wiki/Frañsez_Jaffrennou »