Diroll ar Menez : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
skrid eus ar XVIIvet kantved, "kreiz Breizh" zo un anv eus an XXvet |
Kendalc'h 4 |
||
Linenn 1:
'''Diroll ar Menez''' (''Mysteria iniquitatis. La Montagne'') eo an darvoudoù ankristen deskrivet gant an Tad [[Juluan Maner]] en e [[deizlevr]] ar [[mision]]où skrivet e [[latin]] gantañ e [[1672]]. E [[Levraoueg-kêr Roazhon]] ez eus un [[dornskrid]] gallek disanv ha deiziet d'ar 7 a viz Du [[1752]] hag a zo un eiladenn eus un [[dornlevr]] evit ar [[kofez|c'hofesour]] pa vije oc'h atersiñ feizourien ar gredenn en doe diskoachet an tad [[jezuist]]. Lakaet eo bet ar gerioù latin "''Mysteria iniquitatis''" da ditl pajenn diwezhañ an dornskrid-se e-lec'h ma kaver 25 linenn latin o tastum ar pezh a ouied diwar an "''iniquitas''" (diroll) c'hoarvezet e menezioù kreiz [[
== Danevell an Tad Maner ==
=== Degouezhioù er menezioù ===
En e zornlevr e kont an Tad Maner e kejas e [[Sant-Wenn]] gant un den yaouank pa voe o prezegenniñ ur [[mision]] e dibenn ar bloaz [[1649]]. Hemañ a lavare e voe heskinet gant un aozadur kevrinus m'en doe dilezet. Er vro-se e veze dalc'het bodadegoù noz e-kreiz al lanneier digenvez. Eno e tolpe engroezioù a dud trouzus dindan sklerijenn luc'hel ar [[bod-tan|bodoù-tan]] o c'hoari c'hoarioù chañs hag o tañsal tro-dro d'un [[tron]] alaouret ma veze kludet un [[euzhvil]] orollus warnañ. Pep den a dlee dont evit touiñ ma chomfe feal dezhañ hag e promete an [[eürusted]] buhez-pad. Ret e veze e azeuliñ, e pokañ en ur doare hudur, en em reiñ korf hag ene dezhañ. Evit kaout an droad mont er fest e veze goulennet ma vefed dinac'het ar feiz kristen hag ar [[badeziant|vadeziant]]. Resevet en doe an den yaouank ur merk andiverkadus war e gilgouzoug hag tennet e voe ur banne [[gwad]] eus ur [[biz]] dezhañ evit skrivañ e anv e-barzh ul levr du. Dimezet e vezent ar baotred gant plac'hed du gant treid divalav hag an dimezelled gant tudjentiled vil hag e veze gastaouet gant an holl. <br>
En ur mare ma veze hetaet, barnet ha kondaonet d'ar marv ma ne plege ket da urzhioù ar veleien [[sorser]]ien ha [[sorserez]]ed, ne zeskriv ket Juluan Maner seurt aozerien an diroll. Anv ez eus eus un [[diaoul]] a lak pep a zen deuet war lec'h ar sabat da sentiñ ouzh e volontez. Dre vras e weler taolenn voutin ar [[sabat]]où, met pouezet e voe gant ar misioner war al lidoù ha a zegas da soñjal e oant lidoù kozh sevenet a-gozh<ref>En em c'houlenn Gwenc'hlan ar Skouezeg ma c'hellfe bezañ bet lidoù ragistorel pe kelt.</ref> en ur c'horn-bro pell diouzh ar c'hreizennoù kristen. Meneget eo ul lec'h e-kreiz al lanneier a vije "''Ar Seizh Hent war harzoù eskopti Gwened''". Anv eus [[Mur (kumun)|Mur]] a zo ivez.<br>▼
Hervez danevell latin Juluan Maner, hemañ a lakaas war wel, e-pad ar c'hofezioù, ne veze ket darempredet ar
Hervez [[buhezskrid]] an Tad Séjourné ne c'houlennas ket Juluan Maner harp [[lezvarn]] relijiel an [[Inkizision]] evit kavout an difeizourien, met hini ar c'hofezioù a goulennet da bep parrezian pa teue ur strollad beleien visionourien e pep korn Breîzh a-bezh e hanter ar XVIIvet kantved<ref>War-dro 1615 en doe kroget gant ar misionoù e Bro-Gerne [[Mikael an Noblez]] hag e ledanas Juluan Maner anezho war Breizh a-bezh etre [[1650]] ha [[1672]]. Hervez an Tad Séjourné e eas da brezegenniñ war-dro 350 mision hag e embanne ar pennmisioner labourat gant 300 beleg ha eskibien Gwened, Kemper ha Sant-Brieg.</ref>.▼
▲
▲Hervez danevell latin Juluan Maner, hemañ a lakaas war wel, e-pad ar c'hofezioù ne veze ket darempredet ar sabat gant un niver bihan tud, met gant ur bobl a dud. Dont a rae pep stad ar gevredigezh, ken en em gave asambles gwazed, maouezed, plac'hed ha bugale gouestlet d'an Diaoul, a-raok bezañ bet ganet a-wezhoù, gant o c'herent. Tudjentiled a geje ouzh tud a renk izel, pa oa kaoz eus beleien ha leaned ivez. <br>
Da [[Koraiz|Goraiz]] [[1650]], nebeud amzer goude an dizoloadenn, hervez kont ar misioner, e voe savet un [[itrik]] gant pevar den evit e lazhañ gant [[goaf]]où, met ne zeuont ket a-benn ha n'ouzer ket perak. Meneget eo penn ar [[sinagogenn]] a ginnig dibab etre daou gouel evit deiz an [[torfed]] ha koulskoude n'eus ket anv eus un aozadur bennak<ref>Journal latin des missions, bloavezh 1650.</ref>.<br>
Un dislavar a c'hell bezañ kavet pa ne ra ket Juluan Maner war-dro an diroll lakaet war wel evel ma vefe renet gant un aozadur ha ne fell ket dezhañ gervel sikour ar pennadurezhioù, padal e veneg tud o heskinañ an den yaouank hag ur penn ar sinagogenn ouzhpenn.▼
=== Oberoù ar visionerien ===
En ur mare ma veze hetaet, barnet ha kondaonet d'ar marv ma ne plege ket da urzhioù ar veleien [[sorser]]ien ha [[sorserez]]ed, ne zeskriv ket Juluan Maner seurt aozerien an diroll.
▲Hervez [[buhezskrid]] an Tad Séjourné ne c'houlennas ket Juluan Maner harp [[lezvarn]] relijiel an [[Inkizision]] evit kavout an difeizourien, met hini ar c'hofezioù a goulennet da bep parrezian pa teue ur strollad beleien visionourien e pep korn
Er c'hofezioù e selaou an Tad Maner hiniennoù a anzav ma oant bet broudet da vont da gofez gant ur weledigezh bozitivel, met darn anezho a lavar ma 'z int bet diheñchet "ugent gwezh" pa oant o tont davetañ dre weledigezhioù hirisus. <br>
E deizlevr an tad misioner e weler, eus un tu, ar veleien digalonekaet gant tud distroet d'o blegoù kozh hag, eus un tu all, an amdroadurioù d'ar vuhez kristen dre sikour "Maria, ar Werc'hez santel" pe [[sant Kaourintin]]. Kontañ a ra ivez ma tarzhas un [[arnev]] gant [[luc'hed]] ha [[kurun]] pa oa "Priñs an Deñvalijenn" o prezegenniñ ha gweledigezh an [[ael]]ed o huchal : "Diaouloù an [[Ifern]], petra emaoc'h oc'h ober amañ ? Piv en deus roet deoc'h ar beli war an dud-se ? ." Tec'het voe an diaouloù o yudal "ken e seblante an douar bezañ o vrallañ". Hag e lavaras an aeled da sklaved Satan : "Grit pinijenn..." ha kit da welet ar visionerien a zo deuet er bastell-vro evit ma 'z eoc'h da gofez. Menegiñ a ra m'o deus broudet gweledigezh an aeled amdroadur meur a arvester.<br>
=== Enepargadenn relijiel ===
Stagañ a reas Juluan Maner da vezañ gouest da gompren petra a c'hoarveze ha penaos pourvezañ armoù speredel an enepargadenn.
Pa kave dezhañ e oa ar [[gweledigezh]]ioù (pe huñvreoù) fall e savas hentenn an atersiñ start, e implijas anezhi er misionoù. Sachañ a reas ouzh e gostez an eskibien dre emgavioù hir (pemp deiz e 1657 e [[Landreger]] gant eskob Treger, Balthazar Grangier) hag hemañ a c'houlennas ma vi aprouet gant douenoniourien e Pariz e [[1658]].<br>
Dre daou hent evit sachañ an dud da arvestiñ ouzh ar vodadeg disakr a zo bet digemmet gant ar misioner :
* Ambrouget ez int war eeun gant un den
* Huñvreoù a zeu dezho ma santont drezo petra vo graet er vodadeg ganto ha e klaskint hen ober e gwir
== Dornskrid Levraoueg-kêr Roazhon ==
Linenn 21 ⟶ 34:
== Deveizadur ==
Er XVIvet hag er XVIIvet kantved e voe klasket lakaat an holl dud da sentiñ ouzh kredennoù ha reolennoù ar relijion kristen e Europa Kornog ha e tiriadoù trevadennet e Amerika (afer sorserezed Salem). Kriz e voe ar c'hastizoù evit ae re ne felent ket dezho plegañ diouzhtu. Barnet ha kondaonet d'ar marv e voe miliadoù a dud. Koulskoude ne weled ket seurt darvoudoù e Breizh a-drugarez da Juluan Maner pa teuas da benn kendrec'hiñ pennoù an Iliz katolik ober gant un hentenn atersiñ evit lakaat an diskreded a zizivouderezh da anzavout ha da zinac'h o c'hredennoù. Hetaet e veze ar brotestanted o doa gounezet bezañ mistri e darn ar [[riez]]où e Norzh ha Reter Europa ha desachet aotrounez e Rouantelezh Bro-C'hall. Ar seurt disivouderien a voe moustret en ur harpañ war lezioù-barn gant barnerien arbennigour, izili an Inkizision krouet gant ar Pab e 1213. Pa veze diskoachet disivouderien (tud bet kristen nemetken) en ur bastell-vro bennak e embanned ma vijent disklaeriet gant pep den a ouie traou kuzh.<br>
Diskouez a ra an Tad Séjourné, ne voe ket heuliet ar prozsezadur-se gant asant eskibien Kerne, Gwened ha Sant-Brieg. E-lec'h klask an dud e veze desachet an holl barrezianiz da gofes ha da anzav ar pezh o doa graet pe welet er-maezh eus deskadurezh an Iliz katolik. N'eo ket sklaer perak e krede an Tad Maner e oa posubl distreiñ darnvuiañ an deñved dianket.<br>
▲Un dislavar a c'hell bezañ kavet pa ne ra ket Juluan Maner war-dro an diroll lakaet war wel evel ma vefe renet gant un aozadur ha ne fell ket dezhañ gervel sikour ar pennadurezhioù, padal e veneg tud o heskinañ an den yaouank hag ur penn ar sinagogenn ouzhpenn.
== Levrlennadurezh ==
| |||