Diwan : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Astenn war istor ar skol gentañ. Levrlennadurezh |
|||
Linenn 2:
[[Restr:Diwan.jpg|thumb|Al logo nevez]]
'''Diwan''' zo ur rouedad [[skol]]ioù, kentañ derez hag eil derez, ma vez kelennet e brezhoneg.<br>
Kevredigezhel hervez lezenn c'hall ar [[1añ a viz Gouere]] [[1901]], lik, digoust ha digor d'an holl ez eo ar skolioù Diwan. Krouet e voe ar skol gentañ e [[1977]]. E Gwengolo [[2016]] e oa 47 skol, 6 skolaj hag ul lise, skoliataet {{formatnum:4242}}
Kevredet eo an teir c'hevredigezh ''[[Dihun]]'', ''[[Div Yezh]]'' ha ''Diwan'' a-benn diorren ar c'helenn e brezhoneg.
Linenn 10:
== Istor ==
=== An div skol gentañ e 1977 ===
Hervezañ e krogas un nebeud tud, hag eñ brouder anezho, da adneveziñ skol gozh [[Lambaol-Gwitalmeze]] en 1976 pa oa bet rakwelet bezañ prest e C'hwevrer 1977. Kînniget e voe krouiñ ''Kreizenn evit ar vugale vihan''<ref>Kaoz a voe sevel ar vagouri da gentañ.</ref> da guzul ti-kêr Lambaol-Gwitalmeze d'an 21 a viz C'hwevrer 1977 hag e voe asantet feurmiñ al lec'h. Divizet e voe disklêriañ ar c'hevarzhe Diwan goude ur emvod gant kerent Kemper o sevel ur raktres ivez e penn Meurzh 1977. [[Gweltaz ar Fur]], hag eñ doe kinniget an anv, a voe lakaet da brezidant, [[Anna-Vari Chapalain]] da sekretourez ha Reun an Ostiz da deñzorer. D'an [[17 Ebrel|17 a viz Ebrel]] 1977 e oa bet disklêriet ar c'hevarzhe kreiz e prefeti [[Penn-ar-Bed]]. Divizet e voe ampellaat raktres Lambaol, keit ha ma vo kavet ur sal-skol e Kemper<ref>Reun L'Hostis, Ar bouled maen, 2008, p. p.82-83.</ref>.
D'an 23 a viz Mae [[1977]] e voe digoret ar '''skol Diwan''' gentañ, ur skol-vamm-se 5 bugel hag ur mestr-skol, [[Denez Abernot]]<ref>Un danvez-skolaerez diplomet en doa kinniget bezañ ar mestrez, pa ne voe ket evit kaout ur post war hir dermen. Anvet e voe da skol Lannilis daou deiz a-raok an digoradur. Kavet e voe ur mestr nevez d'an 22 a viz Mae gant Yvon Abiven. Reun L'Hostis, Ar bouled maen, 2008, p. p.82-83.</ref> enni. Staliet e voe ar skol e savadurioù foran ur skol a oa bet serret pemp bloaz kentoc'h, feurmet digant ar gumun adalek miz Kerzu [[1976]].
=== Diorren ar rouedad ===
Ar skol-vamm-se a voe savet diwar batrom skolioù kevredigezhel [[Europa]] : ''[[Gaelscoil]]eanna'' [[Iwerzhon]], ''[[Seaska|Ikastolak]]'' [[Euskadi]], ''[[Calandreta]]s'' [[Okitania]], ''[[La Bressola]]'' [[Katalonia]], hag all.<br>
[[Gweltaz ar Fur]] a voe dilennet da brezidant (betek [[1980]])
▲[[Gweltaz ar Fur]] a voe dilennet da brezidant (betek [[1980]]), Jean-Christophe Bozeg da sekretour hag [[Anna-Vari Chapalain]] da deñzorerez. War-lerc'h Gweltaz ar Fur, e voe tro Reun an Ostiz da vont da brezidant Diwan betek [[1986]], ha da heul e voe tro Andrev Lavanant ([[André Lavanant]]), seketrour ar gevredigezh e [[1980]], teñzorer e [[1981]] ha [[1982]], ha prezidant eus [[1983]] betek [[1989]] hag eus [[1991]] betek [[1997]].
Hiziv ez eo deuet ar gevarzhe '''Diwan Breizh''' da vezañ ur rouedad kelenn, enni skolioù-mamm, skolioù kentañ derez, skolajoù hag ul [[lise Diwan Karaez|lise]] (e [[Karaez-Plougêr]]). Skolioù zo e 5 departamant Breizh, mui ur skol-vamm hag ur skol kentañ derez e [[Pariz]].
===
Hiriv an deiz (2008) emañ ar skolioù Diwan gant ur statud prevez, o vont en-dro gant yalc'hadoù an aozadurioù lec'hel ha skoazell tud.▼
E [[1972]], ar program boutin, sinet gant ar strollad sokialour, ar strollad komunour ha strolladoù all an tu kleiz a bromete : "Holl rannoù an deskadurezh diazez hag ul lodenn vras eus an deskadurezh peurbadus a vezo bodet en ur servij publik ha lik stag ouzh ministrerezh an Deskadurezh-Stad".▼
En hevelep doare e kinnigas [[François Mitterrand]], e-kerzh dilennadegoù prezidantel [[1981]], staliañ "ur servij bras foran unanet ha lik en Deskadurezh-Stad", pal hennezh o vezañ "degemer an holl skolioù hag o implijidi", ar pezh en defe degaset Diwan da vezañ ebarzhet en deskadurezh foran.▼
Hogen ar raktres Savary "stag ouzh an darempredoù etre ar Stad, ar c'humunioù, an departamantoù, ar ranvroioù, hag ar skolioù prevez" a voe dilezet e [[1984]]. Adalek [[1983]] avat e resevas ar gevredigezh skoazelloù digant ar Stad.▼
E [[1986]] e voe sinet ur raktres ebarzhiñ 31 skolaer gant ministrerezh an Deskadurezh-Stad. Met buan a-walc'h e voe kavet abeg er raktres-se. E [[1988]] e voe sinet un emglev a lakae sklaer mont en-dro ar skolioù Diwan, perzh arc'hantel ar Stad, an aozadurioù lec'hel ha [[Rannvro Breizh]]. Diwar neuze e voe kemeret 10 skolaer e karg.<br>▼
E [[1990]], ur gevrat nevez sinet gant an Deskadurezh-Stad a gemeras e karg 51,5 post gant ar statud a vistri-skol gevratet. E [[1993]], un emglev frammañ a lakaas a-nevez kevrat 1990 e pleustr. Titlet e voe 3 skolaer da skolaerien foran, ha 6 all da renerien skol. Abaoe [[1994]] ez eus kevratoù kevredigezhel etre an Deskadurezh-Stad ha Diwan.▼
D'an [[28 a viz Mae]] [[2001]], maodiern an Deskadurezh Stad [[Jack Lang]] ha prezidant Diwan, [[Andrew Lincoln]], a sinas e [[Roazhon]] ur feur-emglev evit tremen ar skolioù Diwan dindan statud foran, ha kement-se a-enep da Guzul uhelañ an Deskadurez-Stad (0 mouezh a-du, 32 a-enep, 8 neptu, 1 n'en deus ket mouezhiet). [[Sindikad]]où skolaerien a yeas a-enep an emglev hag a c'houlennas digant ar C'huzul Stad e derriñ ; nac'het e voe an emglev gant hennezh war zigarez ma oa an hentenn dre soubidigezh implijet gant Diwan a-enep lezennoù ha [[bonreizh]] Bro-C'hall, war ziazezoù ar melladoù L. 121-3 ha L. 312-10 eus kod an Deskadurezh, ar mellad 1{{añ}} eus lezenn ar [[4 a viz Eost]] [[1994]] hag ar mellad 2 eus ar vonreizh, a voe kemmet da vare sinadur [[feur-emglev Maastricht]] : "Ar galleg eo yezh ar Republik". Prometet e oa bet d'ar mare-se ne vije ket implijet al lezenn a-enep ar yezhoù rannvroel.▼
Herzel a reaa an diviz-se ouzh Diwan a vezañ degemeret en Deskadurezh foran, war abeg e zivyezhegezh dre e hentenn dre soubidigezh. Padal, n'ez a ket a-enep an deskadurezh divyezhek gant un deskadurezh kempouez en div yezh (par an eurvezhioù kelenn), evel ma 'z eo testeniekaet gant mennad an [[12 a viz Mae]] [[2003]] : "Stag ouzh ar c'helenn divyezhek er yezhoù rannvroel, gant eurioù kelenn par, er skolioù hag er rannoù 'yezh rannvroel' er skolajoù hag el liseoù".▼
E diabarzh Diwan ez voe enebiezhioù etre ar re a felle dezho e vefe staget Diwan ouzh an Deskadurezh foran, difennet gant [[Andrew Lincoln]], a oa prezidant abaoe [[1997]], hag ar re a felle dezho derc'hel ur statud kevredigezhel. Abalamour d'an enebiezh diabarzh-se e roas kuzul-merañ Diwan e zilezas d'ar [[24 a viz Du]] [[2002]] e-kerzh ur vodadeg veur dreistordinal e [[Gwerliskin]]. Eno e voe taget politikerezh Andrew Lincoln.▼
Teñzorer kozh ar gevredigezh, [[Michel Le Tallec]], a oa e penn ar strollad Bodañ Diwan hag a enebe ouzh ar renerezh kozh, a voe dilennet d'ar 1{{añ}} a viz Kerzu da brezidant Diwan gant burev ar gevredigezh.▼
== Skolioù brezhonek a-raok re Diwan ==
Er [[bloavezioù 1890]] e talc'he ar [[gouarnamant]] gall da herzel ouzh implij ar yezhoù rannvroel en deskadurezh. Rebechet groñs e voe da lod mistri-skol terriñ ar reolenn zibleg "deskiñ e galleg nemetken" goude ma veze dic'hallek a-grenn ar vugale skoliataet.<br>
Daou esae sevel un deskadurezh vrezhonek zo bet renablet :
Linenn 26 ⟶ 50:
*e skol [[kristeniezh|gristen]] [[Ploueg-ar-Mor]] e [[1957]], gant ar mestr-skol [[Armañs ar C'halvez]].
Ur skol-vamm hepken a oa da gentañ e 1977, savet war batrom skolioù damheñvel en [[Euskadi]] hag e [[Katalonia]].<br>
Goude digeriñ meur a skol-vamm e voe krouet ar c'hentañ skol kentañ derez e [[1980]], ar c'hentañ skolaj e [[Brest]] e [[1988]] hag ar c'hentañ lise e [[1994]] er [[Ar Releg-Kerhuon|Releg-Kerhuon]] e-tal Brest.
== Stad ar rouedad skolioù ==
*[[Listenn skolioù Diwan]]▼
=== Deiziadoù ===
*
*Mae [[1977]] : kentañ klas, 5 bugel ennañ, krouet e [[Lambaol-Gwitalmeze]] ; [[Denez Abernot]] evel mestr-skol.
*Gwengolo [[1977]] : skol-vamm Diwan Kemper
Linenn 51 ⟶ 79:
*Kerzu [[2016]] : serret eo skol Landivizio.
*Gwengolo [[2016]] : skol [[Plougastell-Daoulaz]].
*Gwengolo [[2018]] : skol [[Plougerne]]
* Gwengolo 2019 : lise Gwened
* Gwengolo [[2020]] : 3de skol Kemper. Serret eo skol Kistreberzh.
▲Hiriv an deiz (2008) emañ ar skolioù Diwan gant ur statud prevez, o vont en-dro gant yalc'hadoù an aozadurioù lec'hel ha skoazell tud.
▲E [[1972]], ar program boutin, sinet gant ar strollad sokialour, ar strollad komunour ha strolladoù all an tu kleiz a bromete : "Holl rannoù an deskadurezh diazez hag ul lodenn vras eus an deskadurezh peurbadus a vezo bodet en ur servij publik ha lik stag ouzh ministrerezh an Deskadurezh-Stad".
=== Niver a skolidi ===▼
▲En hevelep doare e kinnigas [[François Mitterrand]], e-kerzh dilennadegoù prezidantel [[1981]], staliañ "ur servij bras foran unanet ha lik en Deskadurezh-Stad", pal hennezh o vezañ "degemer an holl skolioù hag o implijidi", ar pezh en defe degaset Diwan da vezañ ebarzhet en deskadurezh foran.
Setu amañ taolennoù an niver a vugale er reizhiad Diwan er bloavezhioù-skol 2020-2021.<ref>Sifroù
▲Hogen ar raktres Savary "stag ouzh an darempredoù etre ar Stad, ar c'humunioù, an departamantoù, ar ranvroioù, hag ar skolioù prevez" a voe dilezet e [[1984]]. Adalek [[1983]] avat e resevas ar gevredigezh skoazelloù digant ar Stad.
▲E [[1986]] e voe sinet ur raktres ebarzhiñ 31 skolaer gant ministrerezh an Deskadurezh-Stad. Met buan a-walc'h e voe kavet abeg er raktres-se. E [[1988]] e voe sinet un emglev a lakae sklaer mont en-dro ar skolioù Diwan, perzh arc'hantel ar Stad, an aozadurioù lec'hel ha [[Rannvro Breizh]]. Diwar neuze e voe kemeret 10 skolaer e karg.<br>
▲E [[1990]], ur gevrat nevez sinet gant an Deskadurezh-Stad a gemeras e karg 51,5 post gant ar statud a vistri-skol gevratet. E [[1993]], un emglev frammañ a lakaas a-nevez kevrat 1990 e pleustr. Titlet e voe 3 skolaer da skolaerien foran, ha 6 all da renerien skol. Abaoe [[1994]] ez eus kevratoù kevredigezhel etre an Deskadurezh-Stad ha Diwan.
▲D'an [[28 a viz Mae]] [[2001]], maodiern an Deskadurezh Stad [[Jack Lang]] ha prezidant Diwan, [[Andrew Lincoln]], a sinas e [[Roazhon]] ur feur-emglev evit tremen ar skolioù Diwan dindan statud foran, ha kement-se a-enep da Guzul uhelañ an Deskadurez-Stad (0 mouezh a-du, 32 a-enep, 8 neptu, 1 n'en deus ket mouezhiet). [[Sindikad]]où skolaerien a yeas a-enep an emglev hag a c'houlennas digant ar C'huzul Stad e derriñ ; nac'het e voe an emglev gant hennezh war zigarez ma oa an hentenn dre soubidigezh implijet gant Diwan a-enep lezennoù ha [[bonreizh]] Bro-C'hall, war ziazezoù ar melladoù L. 121-3 ha L. 312-10 eus kod an Deskadurezh, ar mellad 1{{añ}} eus lezenn ar [[4 a viz Eost]] [[1994]] hag ar mellad 2 eus ar vonreizh, a voe kemmet da vare sinadur [[feur-emglev Maastricht]] : "Ar galleg eo yezh ar Republik". Prometet e oa bet d'ar mare-se ne vije ket implijet al lezenn a-enep ar yezhoù rannvroel.
▲Herzel a reaa an diviz-se ouzh Diwan a vezañ degemeret en Deskadurezh foran, war abeg e zivyezhegezh dre e hentenn dre soubidigezh. Padal, n'ez a ket a-enep an deskadurezh divyezhek gant un deskadurezh kempouez en div yezh (par an eurvezhioù kelenn), evel ma 'z eo testeniekaet gant mennad an [[12 a viz Mae]] [[2003]] : "Stag ouzh ar c'helenn divyezhek er yezhoù rannvroel, gant eurioù kelenn par, er skolioù hag er rannoù 'yezh rannvroel' er skolajoù hag el liseoù".
▲=== Publik pe kevredigezhel ===
▲E diabarzh Diwan ez voe enebiezhioù etre ar re a felle dezho e vefe staget Diwan ouzh an Deskadurezh foran, difennet gant [[Andrew Lincoln]], a oa prezidant abaoe [[1997]], hag ar re a felle dezho derc'hel ur statud kevredigezhel. Abalamour d'an enebiezh diabarzh-se e roas kuzul-merañ Diwan e zilezas d'ar [[24 a viz Du]] [[2002]] e-kerzh ur vodadeg veur dreistordinal e [[Gwerliskin]]. Eno e voe taget politikerezh Andrew Lincoln.
▲Teñzorer kozh ar gevredigezh, [[Michel Le Tallec]], a oa e penn ar strollad Bodañ Diwan hag a enebe ouzh ar renerezh kozh, a voe dilennet d'ar 1{{añ}} a viz Kerzu da brezidant Diwan gant burev ar gevredigezh.
▲== Niver a skolidi ==
▲Setu amañ taolennoù an niver a vugale er reizhiad Diwan er bloavezhioù-skol 2020-2021.<ref>Sifroù Rouedad Skolioù Diwan - Lizher Diwan Miz Du 2020</ref>
<div style="width:500px; background-color:#abc; text-align:center;"><big>'''Kentañ derez'''</big></div>
{|
Linenn 114 ⟶ 122:
|197
|-
|
|10
|-
Linenn 131 ⟶ 139:
! colspan="2" | Il-ha-Gwilen
|-
|Guipedel
|25
|-
Linenn 153 ⟶ 161:
| [[Gwened]]|| align="center" |72
|-
|
|-
| [[Rianteg]]|| align="center" |31
Linenn 195 ⟶ 203:
|78
|-
|Kraon
|47
|-
Linenn 204 ⟶ 212:
|110
|-
|
|40
|-
Linenn 213 ⟶ 221:
|26
|-
|Plogastel-Daolas
|42
|-
|[[Plogastell-Sant-Jermen|Plogastell-St-J.]]
|40
|-
|
|21
|-
Linenn 239 ⟶ 247:
|
|-
|'''Penn-
|
|-
|[[Ar Releg-Kerhuon|Ar Releg]]
|236
|-
Linenn 308 ⟶ 316:
*[[Gouel 30 vloaz Diwan]] e 2008 e [[Karaez]], pal ar Redadeg.
== Levrlennadurezh ==
▲==Gwelet ivez==
* Pierre-Marie Mallégol, ...et les Bretons créèrent... Diwan, Yoran embanner, 2018.{{ISBN|9782367850139}}. Unan eus ar gerent gentañ.
▲*[[Listenn skolioù Diwan]]
* Fanny Chauffin, ''Diwan, quarante-ans déjà ! ur skol e brezhoneg'', Fouenant, Yoran Embanner, 2017. Kelennerez e Diwan.
* Reun L'Hostis, ''Ar boled mean = Le boulet de pierre, Diwan du germe à la moisson ?'' , Landerne, Édipaj, 2008.{{ISBN|978-2-367850-95-8}}. Istor krouidigezh Diwan kontet gant an eil prezidant.
* Jean-Charles Pérazzi, ''Diwan, Vingt-ans d'enthousiasme, de doute et d'espoir'', Coop Breizh, 1998.{{ISBN|2-952936-056-5}}
==Liammoù diavez==
| |||