Heliom : diforc'h etre ar stummoù

| rowspan="3" | <br />'''He'''<br />[[Neon|Ne]] <br /><br />

| align="center" | [[Restr:He-TableImage.svg|250px|Taolenn beriodek, Heliom]]<br />

An '''heliom''' zo un [[elfenn gimiek]] monoatomek, disliv, dic'hwezh, divlaz, hogozik diemlusk, n'eo ket pistrius. '''He''' eo e [[Roll an elfennoù hervez o arouezioù|arouez]] ha 2 e [[niver atomek]].<br>

E boentoù [[Poent birviñ|birviñ]] ha [[Poent teuziñ|teuziñ]] eo ar re izelañ e-touez an elfennoù ha n'eus anezhañ nemet dindan stumm [[gaz]], nemet een kondisionoùamveziadoù divoazdivoas ha rust-kenañ e vefe. ArAn c'hondisionoùamveziadoù-se zo ret ivez evit krouiñ an nebeud [[liezelfenn]]où heliom hag a zo holl distabil pa vez reizh ar [[gwrezverk]] hag ar [[gwask (aergelc'h)|gwask]]. <br>
Daou [[izotop]] stabil en deus an heliom. Ar stankañ eo an heliom 4 hag ar rouesañ eo an heliom 3. <br />

Goude an [[hidrogen]] ez eo an heliom an elfenn stankañ en hollved, hag ar gaz ''nobl'' ar skañvañ eus an daolenn beriodek. En hollved a vremañ, hogozik holl an helioùheliom produet zo disoc'h [[teuzadur nukleel]] an hidrogen er [[stered]]. War an [[Douar (planedenn)|Douar]], e oa bet krouet da-heul digenstagadur [[skinoberiusted|skinoberiant]] an elfennoù pounneroc'h evitañ : ar [[rannig alpha|rannigoù alpha]] zo nukleüsoù heliom a zeu diwar digenstagadur an [[uraniom]], an [[toriom]] hag eus hini o elfennoù mibien. Goude e grouidigezh e vez bac'het ul lodenn anezho gant ar [[gaz naturel]] e feurioù tolpadur a ya betek 7 % dre volum.

Dizoloet e voe an heliom (eus ar [[gresianeg]] ἥλιος, ''hélios'' : "[[Heol]]") evit ar wezh kentañ gant [[Pierre Jules César Janssen]], ur [[steredoniezh|steredoniour]] [[Bro-C'hall|gall]], e kurunenn an Heol e-kerzh ar [[fallaenn]] a c'hoarvezas d'an [[18 a viz Eost]] [[1868]] ha, nebeut goude, gant ar steredoniour [[Bro-Saoz|saoz]] [[Sir Joseph Norman Lockyer]], dindan stumm ur roudenn velenn dianav er skalfad.<br />

Kinniget e oa an anv ''helium'', nebeud amzer goude, gant hemañ ha gant ar [[kimiour|c'himiour]] [[Sir Edward Frankland]], diwar skouer anv arouez an Heol er [[mitologiezh|vitologiezh]] c'hresian : [[Helios]]<ref>BRAHIC André & DANIEL Jean-Yves, ''Planètes et Satellites — Cinq leçons d'astronomie'', Vuibert, 2001, 359 fajenn, pajenn 47 {{ISBN |978-2-7117-5287-4, pajenn 47.}}</ref>.

Dizoloet e voe e vezañs war an Douar e [[1895]] gant ar [[fizik]]our [[Bro-Skos|skosat]] [[John Strutt, 3de baron Rayleigh|Lord Rayleigh]] hag ar chimiour slosat [[Sir William Ramsay]].<br />

Abaoe ez eus bet kavet pikoloù pourvezioù heliom e gweleadoù [[gaz]] naturel ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]], a zo deuet da vezañ e-giz-se ar pourchaser brasañ eus ar gaz-se er bed. E [[1960]] e tivizjont sevel ur c'huzhiad en deus tizhet ur milliardmilmilion a [[metr|m³]], e [[1995]], da lâretlavaret eo war-dro {{formatnum:180000}}&nbsp;[[kilogramm|tonnennad]] gaz.<br>

* Erer stad liñvek, e [[kriogeniezh]], da yenaat ar mein-touch [[dreistherended|dreistheren]] a vez implijet, da skouer, evit ar [[skeudennerezh dre zasson magnetek|SDV]] ;

* gant [[oksigen]] evit fardañ [[heliox]], ar gaz implijet da splujañ don-kenañ er mor. ;

* implijet e vez ar memes meskad a implijer e [[mezegiezh]] da zivec'hiañ ar glañvourien o dezdevez poan oc'h analat, abalamour ma tremen an heliom en hentoù an analañ en un doare aesoc'h evit an [[azot]] pa vezont strishaet ;

* e [[surjianerezh]], bannoù heliom ionizet produet gant ur [[sinkrosiklotron]] a vez implijet evit prederiañ [[yoc'henn al lagad|yoc'hennoù al lagad]]<ref>[http://mendeleiev.cyberscol.qc.ca/carrefour/rescol99/alb1-cartographie.html kartografiezh - Heliom]</ref>&nbsp ;

* evel gaz da c'hwezañhwezhañ baloñsoù [[hinouriezh|evezhierezh an hin]] hag [[aerlestr|aerlistri]] ;

* evel gaz douger evit ar [[kromatografiezh c'hazek[|gromatografiezh c'hazek]] ;

* evel gaz gwareziñ evit a bep seurt traoù er greanterezh (evel ar souddadursoudañ "àdre l'arc"wareg ha kresk ar felpennoù [[silisiomsilikiom]]) ;

* mesket gant an neon el [[laser]]ioùsioù He-Ne, (a skign war 632.,8 nm). ;

* gant meuzioù zo (: stagadenn d'ar boued aotreet dindan an dave [[E939]] evit gallout gwiriañ didreuzusted ar pakadoù implijet. [[roll ar stagadennoù d'ar boued]]

Roet e vez heliom da analañ dindan stumm meskadoù, enne 20% [[oksigen]] d'an nebeutañ, d'ar glañvourien o dezdevez poan oc'h analat abalamour m'eo stankaetstanket pe strishaet o [[hentoù analat]] uhelañ pe izelañ. A-drugarez d'e c'hludegezh izel, an heliom a aesa ar strivoù evit analat.

Pa vez analet ur c'hementad heliom bihan e teu ar vouezh da vezañ skiltroc'h e-pad ur pennadig rak ar [[kerdin-mouezh|c'herdin-mouezh]] a fraoñv buanoc'h gant ar gaz-se, abalamour da [[douester|zouester]] izeloc'h an heliom e-keñver hini an aer. Dinoaz eo pa ne vez lonket ken kementadùkementadoù bihan, rak ur gaz diemlusk eo an heliom. Analat kementadoù brasoc'h avat en ur wezh, a c'hallfe degas ur [[mougadenn|vougadenn]] verr, a laka unan da vaganiñ. BetBez' ez zoeus bet kazioùdegouezhioù [[emboliezh]] an empenn ha kudennoù grevus eus ar skevent e-touez an dud o deus analet heliom dindan gwask (en un doukenn).