Korsika : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
DDiverradenn ebet eus ar c'hemm |
Arko (kaozeal | degasadennoù) kempenn, difazi, skañvaat frazennoù zo, astenn |
||
Linenn 1:
{{LabourAChom}}{{Infobox rannvro Frañs
| anv = Korsika
| skeudenn = Corsica in France 2016.svg
| anvOfisiel = collectivité territoriale de Corse
| prezidant =
| amzer-gefridi = 2015-2021
| prefed =
| anvAnnezidi = Korsad (Korsiz)
| gorread = 8680
| ledred = 41.9188
| hedred = 8.7324
| arondisamant = 5
| kanton = 26
| kumun = 360
}}
'''Korsika''' (''Corsica'' e [[korseg]], ''Corse'' e [[galleg]]) a zo un enezenn hag ur vroad er [[Mor Kreizdouar]]
[[Aiacciu]] er Mervent eo [[pennlec'h]] an enez, ha [[Bastia]] er Biz ar gêr vrasañ.
▲'''Korsika''' (''Corsica'' e [[korseg]], ''Corse'' e [[galleg]]) a zo un enezenn hag ur vroad er [[Mor Kreizdouar]]. Un [[departamant gall]] eo bet, ur [[rannvro c'hall|rannvro]] eus [[Frañs]] eo bremañ, enni daou [[departamant gall|zepartamant]]:
== Istor ==▼
[[Aiacciu]] (''[[Ajaccio]]'' e galleg) eo [[pennlec'h]] an enez. Eno emañ prefeti departamant Korsika ar Su ivez. Met [[Corti]], e-kreiz an enez, war an hent etre Aiacciu ha Bastia, eo ar [[kêr-benn|gêr-benn]] istorel; kêr-benn e oa da vare an dizalc'hiezh.▼
E-barzh [[Republik Genova]] eo bet e-pad pevar c'hantved, eus [[1284]] betek [[1755]]. Ar stad demokratel gentañ en Europa e voe Korsika, gant ur [[Bonreizh|Vonreizh]] (da gentañ e [[1735]] ha da eil e [[1755]]). Goude [[emgann Ponte Nuovu]], d’an [[8 Mae|8 a viz Mae]] [[1769]], ma voe pilet arme [[Pasquale Paoli]] gant ar C'hallaoued kalz niverusoc’h, e voe staget Korsika ouzh [[Bro-C'hall]]. Ar memes bloaz e voe ganet [[Napoleone Buonaparte]].▼
Diwanañ a reas al luskad broadelour er bloavezhioù 1920, o c'houlenn emrenerezh, ha treiñ a reas ul lodenn vras anezhañ d'an [[irredentouriezh]] er bloavezhioù 1930.
E miz Du [[1942]] e voe gouzalc'het Korsika gant an nerzhioù armet italian hag alaman da heul aloubadeg Norzhafrika gant ar Gevredidi. Dieubet e voe an enezenn e miz Gwengolo [[1943]] gant ar Rezistañs. Staliet e voe 17 tachenn kirri-nij eno gant ar Stadunaniz evit tagañ ouzh Italia gouzalc'het gant Alamagn.
▲== Istor ==
▲Ar stad demokratel gentañ en Europa e voe Korsika, gant ur [[Bonreizh|Vonreizh]] (da gentañ e [[1735]] ha da eil e [[1755]]). Goude [[emgann Ponte Nuovu]], d’an [[8 Mae|8 a viz Mae]] [[1769]], ma voe pilet arme [[Pasquale Paoli]] gant ar C'hallaoued kalz niverusoc’h, e voe staget Korsika ouzh [[Bro-C'hall]].
Aozet e voe gant ar [[Gaolouriezh|c'haolourien]] un emsavadeg faos e Korsika e miz Mae [[1958]] evit ma kemerfe [[Charles De Gaulle]] ar galloud e Frañs.
== Douaroniezh ==
[[Skeudenn:Map of Corsica.svg|thumb|kleiz|200px|Kartenn eus Korsika]]▼
Pevarvet enezenn vrasañ ar [[Mor Kreizdouar]] eo, goude [[Sikilia]], [[Kiprenez]] ha [[Sardigna]]. 184 km a zo etre he foent norzh hag e foent su. E 12 km eus [[Sardigna]] emañ er su ha 160 km eus [[Genova]] e [[Liguria (Rannvro)|Liguria]] er norzh. E 83 km eus [[Livorno]] e [[Toskana]] emañ er biz hag e 180 km eus [[Nisa]] emañ er gwalarn. E-barzh ar [[rannvro douaroniel italian]] emañ Korsika war ur mikroblakenn gevandir gant [[Sardigna]].
Enezenn veneziekañ ar [[mor Kreizdouar]] eo Korsika. [[Monte Cinto]] eo he menez uhelañ (2706m). Koadek awalac'h eo ivez peogwir eo goloet 20% eus an tiriad gant ar c'hoadeier. Tornaodoù uhel zo war an aodoù kreisteiz, da skouer e [[Bunifaziu]].
==
Mont a reas Korsika d'ober un departamant gall etre [[1790]] ha [[1793]] hag etre [[1811]] ha [[1976]]. Ur « strollegezh dibar he statud » eo deuet da vezañ abaoe 2018, gant lezenn 2015 an adreizh tiriadel. Ar C'huzul seveniñ hag ar Vodadenn diriadel a zo daou organ politikel an enezenn.
=== Kêrioù ===
▲[[Aiacciu]]
{|
|- valign="top"
|
* [[Aiacciu]]
* [[Aleria]]
Linenn 42 ⟶ 48:
* [[Cervioni]]
* [[Corti]]
|
* [[L'Ìsula]]
* [[Portivechju]]
Linenn 49 ⟶ 56:
* [[Sartè]]
* [[Vicu]]
|}
Kreizdouarel eo an hin en arvor hag eus meneziat da alpat en argoad.
▲[[Skeudenn:Map of Corsica.svg|thumb|Kartenn eus Korsika]]
==Ar
===Ar yezh===
[[Skeudenn:Langues_Italo-romanes.jpg|thumb|250px|Ar yezhoù italian-romanek.]]
Ur yezh latin eus familh ar [[yezhoù italian-romanek]] eo ar [[korseg|c'horseg]]. Tost-tre eo ouzh an [[toskaneg]]. An [[italianeg]] oa ar yezh ofisiel betek [[1859]] pa voe kemeret he flas gant ar galleg.
===Ar skrivagnerien ===
E korseg :
* [[Marcu Biancarelli]] (g. e 1968)
* [[Santu Casanova]]
* [[Petru Rocca]]
E galleg :
* [[Jérôme Ferrari]]
* [[Michel Zévaco]]
Skrivagnerien estren o deus skrivet diwar-benn Korsika :
* [[Honoré de Balzac]], ''La Vendetta''.
* [[Alexandre Dumas]], ''Les Frères corses''.
* [[Gustave Flaubert]], ''Voyage en Corse''.
* [[Guy de Maupassant]], ''[[Un bandit corse]]'' hag ''[[Une vendetta]]'' (e-barzh ''[[Contes du jour et de la nuit]]'').
* [[Prosper Mérimée]], ''Colomba et 10 autres nouvelles''.
== Liammoù diavaez ==
{{Commons|Category:Corsica}}▼
* {{co}} {{fr}} [http://www.isula.corsica Lec'hienn Strollegezh Korsika]
▲{{Commons|Category:Corsica}}
{{Rannvroioù Frañs}}
[[Rummad:Rannvroioù Bro-C'hall]]
[[Rummad:Korsika]]
| |||