Henc'hresianeg : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 6:
|livfamilh=Indezeuropek
|familh=[[Yezhoù Indezeuropek]]<br />
*[[Gresianeg]]Helleneg<br />
**'''Henc'hresianeg'''
|YezhOfisiel= -
Linenn 16:
 
 
An '''henc'hresianeg''' (e henc'hresianeg : {{lang|grc|ἡ Ἑλληνικὴ γλῶττα, ''hê hellênikề glỗtta''}}<ref> Graet e vez ''[[gregach]]'' pe ''gresim'' anezhañ ivez e brezhoneg, daoust ma c'hall ar gerioù-se talvezout evit an [[henc'hresianeg]] koulz hag evit ar [[gresianeg]] a vremañ.</ref>) eo eil prantad istorel ar [[gresianeg]] a badas etre an {{IXvet kantved kentkt J.-K.JK}} hag {{IVe kantved kentkt J.-KJK}}.
 
Gallout a reer rannañ ar prantad-se e daou varevezh : an [[Henc'hres]] arkaek (IXvet-VIvet kantved kent J.K.), ha Bro-CHenc'hres klasel (Vvet-IVe kantved kent J.K.). En istor Henc'hres e kaver ivez ar [[Marevezh hellenadek|prantad hellenadek]] a ya d'ober ur prantad disheñvel eus istor an henc'hresianeg anvet ''[[koine]]''.
En istor Bro-C'hres en henamzer e kaver ivez ar [[rouantelezhioù helenistel|prantad helenistel]] a ya d'ober ur prantad disheñvel eus istor an henc'hresianeg anvet "[[Koine]]".
 
E henc'hresianeg e oa bet savet barzhonegoù [[Homeros]], en o zouez an [[Ilias]] hag an [[Odysseia]], hag an oberennoù bras eus al [[lennegezh]] pe ar [[prederouriezh|brederouriezh]], bet krouet en oadvezh aour atenat, zo bet diazez hor [[skiant]]où hag hor [[matematik]] a vremañ.
 
Evit kavout titouroù diwar-benn yezhoù Bro-CHenc'hres kent krouidigezh al [[lizherenneg c'hresian]], sellet ouzh ar pennadoù [[Yezh mikenemikenaieg|gresianeg Mikenemikenaiek]] ha [[yezh kentgresianek|kentgresianeg]].
 
 
Linenn 35 ⟶ 34:
 
-->
Diwanet eo ar strolladoù bras a rannyezhoù war-dro 1100 kent J.K., da vare aloubadegoù an Dorianed a-hervez. Kavout a reer roudoù skrivet resis anezhe adalek an {{VIIIvet kantved kentkt J.KJK}}. N'emañ ket a-du an holl arbennnigourien war gwirionez an aloubadegoù dorian-se.
 
Gresianed an henamzer o-unan a soñje dezhe e oa teir rann vras en o fobl : an Dorianed, an Eolianed hag Ioniz (Ateniz en o zouez). Bep a rannyezh disheñvel a gomzent. Ma lakaer a gostez an arkadieg, ur rannyezh divrud eus menezioù ar Peloponnesos hag ar c'hiprenezeg, gwall bell diouzh kreiz ar bed gresian, ez eo heñvel a-walc'h ar rannidigezh-se eus ar poblañsoù hag eus ar rannyezhoù ouzh disoc'hoù an enklaskoù graet nevez zo en [[arkeologouriezharkeologiezh]] hag e [[yezhoniezh]].
 
 
Ar rannyezhoù henc'hresianek a c'haller bodañ e pevar strollad<ref>Gallout a reer lenn ar memes doare da ginnig ar strolladoù rannyezhoù en embannadurioù nevez an ''Encyclopedia Britannica'', a renabl ivez an oberennoù pouezusañ diwar-benn an danvez-se.</ref> : ar strolladan arkadiatarkadieg-ha-kiprenezatkiprenezeg, ar strollad kornogat, aran strollad eolianeolieg hag ar strolladan ionianionieg-hag-attekatteg :
 
[[Restr:AncientGreekDialects_(Woodard)_fr.svg|thumb|right|Kartenn eus rannyezhoù an henc'hresianeg, war-dro [[-400|400]] kent J.K.]]
 
* Strollad kornogat
** Henc'hresianeg ar gwalarn (NWGw. war ar gartenn)
** [[Henc'hresianeg dorek|Doreg]]
 
* Eolieg
* Strollad eolian
** Eolieg Azia
** Thesalieg
** Boeotiaeg
 
* Strollad ionianIonieg-hag-attekatteg
** [[Henc'hresianeg Aten|Atteg]]
** [[Ionieg]]
*** Ionieg Euboea ha trevadennoù en Italia
*** Ionieg Kikladoù
*** IoniaIonieg Azia
 
* Arkadieg-ha-kiprenezeg
* Strollad arkadiat-ha-kiprenezat
** Arkadieg
** Kiprenezeg
Linenn 65:
 
 
Peurliesañ, pa gomzer eus an henc'hesianeg e komzer eus rannyezh [[Aten (Henamzerhenamzer)|Aten]], ur rannyezh eus ar strollad ionian-hag-attek. An atteg, anv ar rannyezh-se, eo ar yezh bet implijet evit skrivañ ar pep brasañ eus al [[lennegezh c'hresian]] klasel. Da-heul aloubadegoù [[Aleksandr Veur]] hag ar meskad gresianed a orin diheñvel a voe, e kreskas implij ar ''c'h/koinè'', kenyezh (hemañ eo ster an anv-gwan ''koinos'') diwanet diwar meur a rannyezh eus ar strollad ionian-hag-attek. Implijet e veze en arme hag er melestradur ha desket e veze gant annezidi ar broioù aloubet, ar varc'hadourien, ha kement zo. Dont a reas evel se da vezañ ''lingua franca''kenyezh an [[henamzerHenamzer]], war un dro gant al [[latin]]. arAr ''c'hoine'' ioniek-ha-attek a zeuas da vezañ [[yezh ofisiel]] [[impalaeriezhImpalaeriezh roman ar reterReter|Impalaeriezh Bezañs]]. Diwezhatoc'h e emdroas a-nebeudoù evit dont da vezañ ar [[gresianeg]] a-vremañ.
 
== Doareoù skrivañ ==
Linenn 81:
* An [[hieroglifoù kretat]] (etre [[-1750]] ha [[-1600]], e [[Kreta]]) ;
* Kavout a reer ur skritur dianav all war [[Pladenn Faistos]] (bloaziad diasur) ;
* Ar [[c'hiprenezeg-minoeeg]], anvet a-wezhioù "« [[linenneg C]]" », (etre [[-1500]] ha [[-1200]], e [[Kiprenez]]), deveret eus al [[linenneg A]] marteze ; talvezout a rae ar silabenneg-se da skrivañ ur stumm kozh-bras eus [[eteokiprenezeg]].