Brezel Aljeria : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D Robot kemmet: ar:ثورة جزائرية |
Reizh. ha liammoù |
||
Linenn 1:
'''Brezel Aljeria''' ‘zo bet
== An aloubadenn hag an drevadenn ==
E [[1827]], e tizolo [[Dey]] [[Aljer]] en deus [[Bro-C'hall|Frañs]] kreñvaet ul lodenn eus ar Rejañs betek Kal (La Calle). D'an [[30 Ebrel|30 a viz Ebrel]] [[1827]], evel ma n'en deus bet displegadenn ebet a-berzh [[Bro-C'hall]], e c’houlenn an Dey displegadennoù digant [[koñsul]] [[Bro-C'hall]]. Pa ne rae forzh ar [[koñsul|c’hoñsul]] eus e evezhiadennoù ez eas e fulor an Dey a-enep [[Bro-C'hall]]. Abalamour da se o deus divizet [[Charlez X a Vro-C'hall|Charlez X]] hag ar gouarnamant mont da vrezeliñ tramor.
Etre an 11 hag an [[18 Mae|18 a viz Mae]] [[1830]] e lestras 37 000 [[soudard]], da laret eo hollad [[morlu]] [[Bro-C'hall|Frañs]], evit trevadennañ [[Barbaria]] a deuio da vezañ [[Aljeria]] ur wech unanet. D'ar [[14 Mezheven|14 a viz Even]] [[1830]] e tilestras soudarded c'hall ar [[jeneral]] Louis Auguste Victor de Ghaisne de Bourmont en ur vont e-barzh [[kreñvlec’h]] [[Aljer]]. Dilez a reas an Dey e c'halloud an devezh-se.
Eneberezh e savas e [[Kornôg]] ar vro ([[Abd al-Qadir (Aljeria)|Abd al-Qadir]]) hag er Reter [[meuriad]]où berber, reoù [[Kabilia]] dreist-holl, renet gant Lalla Fatma N'Soumer en em savas. E [[1834]] ha [[1837]] e krog ar [[kendiviz|c’hendivizoù]] etre Bro-C’Hall hag [[Abd al-Qadir (Aljeria)|Abd al-Qadir]]. E [[1837]] e voe sinet [[feur-emglev Tafna]]. Met e [[1839]] e tisklerias [[Abd al-Qadir (Aljeria)|Abd al-Qadir]] ar brezel ouzh [[Bro-C'hall]] pa ne oa ket bet doujet feur-emglev Tafna gant [[Bro-C'hall|Frañs]] hervezañ. [[Teñzor]] [[Abd al-Qadir (Aljeria)|Abd al-Qadir ]] hag ar [[smala]] a voe paket gant an arme gall e miz [[Mae]] [[1843]].
E [[1847]], [[Abd al-Qadir (Aljeria)|Abd al-Qadir]] a baouezas ar stourm hag a zilezas an armoù ken e yeas [[gwalarn]] [[Aljeria]] dindan ar galloud gall. Etre [[1849]] ha [[1852]] e kouezhas Kabilia vihan hag a miz Gouhere [[1857]] e tilezas ar brezel pobladoù ar C’habilia vras o vezañ m'eo bet harzet ha toullbac'het Lalla Fatma N’Soumer. Ur wech m'eo bet ledanaet [[aotrouniezh]] Bro-C’hall war an [[Norh]] a-bezh e oe diloc'het ar stourmerezh er [[menez]]ioù hag er [[Su]]. Pa kouezas [[Laghouat]] ha [[Touggourt]] e Su [[Aljeria]] e [[1852]] e oa sujed Beni-M’zab e bro ar [[Mzab]] hag ar Souf hag an
N’eo nemet goude [[reveulzi]] ar boblañsoù Kabil e echuas ar brezel da vat. Bilañs: ur milion marv, al lod vrasañ anezhe tud nann-soudard.
==
===Prientiñ an armoù===
E-pad 2 emgav, an 10 hag ar [[24 Here|24 a viz Here]] [[1954]] e [[Aljer]], eo bet divizet gant bodadeg ar c’hwec’h penn peurechuadennoù diwar-benn brezel dizalc’hidigezh [[Aljeria]].
Linenn 26 ⟶ 21:
Tabutet ho deus diwar meur a dra :
*Anv an aozadur a vo krouet
*Dibab deiziad tarzhadenn ar brezel. An nozvezh etre ar sul hag al lun [[1añ Du|kentañ a viz Du]] [[1954]]. Evit abegoù kaniezh milourel, un niver bras ag ofiserien hag a soudarded a zae e koñje, lidadenn ur gouel kristen ha dreist-holl evit sebezañ an enebourien.
*Tresañ kartenn an dachennoù, dibab piv a reno aneze da vat ha peurechuiñ steuñv tagadenn nozvezh ar c’hentañ a viz Du.
Tachenn kentañ an [[Aures]] : [[Mostefa Ben Boulaid]]
Eil tachenn-Norzh [[Koñstantin]] : [[Mourad Didouche]]
Linenn 43 ⟶ 38:
===Kroget an tabutoù===
An [[dispac’h]] ‘n eus kroget gant 1200 moudjahidin (stourmer), 400 pezh armezel hag un nebeut [[bombezenn]]où artizanal. Taget ez eus bet da gentañ tier
Bez ez eus bet tagadennoù un tammig pep lec’h er vro, en holl dachennoù.
En dachenn 1 eo bet taget [[Batna]], [[Arris]], [[Khenchela]] ha [[Biskra]]. En eil tachenn, [[Koñstantin (Aljeria)|Koñstantin]] ha [[Zighoud Youcef (kêr)|Smendou]]. [[Azazga]], [[Tigzirt]], [[Bordj Menaiel]] ha [[Draâ el Mizan]] evit an trede tachenn. En Dachenn 4 e oa [[Aljer]], [[Boufarik]] hag [[El Bouleida]] taget hag er pempvet hini e oa [[Sidi Ali]], [[Zahara]] ha [[Oran]]. En holl ez eus bet 30 tagadenn ouzh ar savadurioù gall en [[Aljeria]] a-bez e-pad an nozvezh-mañ. Bez eus bet ivez 10 European lazhet ha 23 gloazet, koust an distrujoù graet gant ar vroadelourion a zo bet 100 million lur gall.
Linenn 50 ⟶ 45:
[[Image:Semaine Barricades Alger 1960.jpg|rigth|thumb|300px|Stanket straedoù ar gêrbenn: gitonoù o kanañ meuleudi d'ar jeneral gall [[Massu]]]].
==
===An enep-emsavadeg c'hall goude tarzhadenn an dispac’h===
Gant meur a zoare eo aet war-raok an enep-emsavadeg goude diskleriadenn ar 1añ a viz Du 1954 : en un doare milourel, armezhel, diplomatel,gant ar propaganda hag ar mediaoù. Buhan eo bet an enep-emsavadeg gall dreist-holl war an dachenn milourel ha gant ar [[media]]où evit klask paouez an [[emsavadeg]] a-raok ma teufe da vezañ re drastus hag evit
Daoust da se, [[emdroadur]] an [[darvoud]]où en [[Aljeria]] en deus rediet ar bolitikourien ha pennoù bras an arme gall da lakaat da greskiñ niver ar soudarded ha da uhelaat ar gementad a ar’chant evit Aljeria.
Neuze an arme gall a kas da benn [[oberatadenn]]où milourel war vor ha gant kirri-nij etre miz Kerzu 1954 ha miz Genver [[1955]] enep d’an emsaverien en Aures, Norzh Koñstantin ha Reter Aljeria. Lakaat a ra ivez e pleustr enkelc’hiadurioù ar boblañs ha krouiñ a reont zonennoù difenn.
Diouzhtu goude tarzhadenn ar brezel dispac’hel en [[Aljeria]], pennoù bras [[Bro-C'hall]] o deus kroget da herzel ur bochad stourmerien aljerian eus an MTLD (Mouvement pour le Triomphe des Libertés Démocratiques) hag ar CRUA dreist-holl. Ar 5 a viz Du 1954 o deus divizet divodañ an MTLD. En ur herzel ur bochad tud o doa ul liamm gant al luskad broadelour
War an dachenn diplomatel, ar gouarnamant
== '''Kronologiezh''' ==
Linenn 66 ⟶ 61:
*'''1añ a viz Du :''' Diskleriet e vo an [[FLN (Aljeria)|FLN]] e-barzh diskleriadenn ar 1añ a viz Du 1954. Ar galvadenn-mañ graet e nozvezh an 31 a viz Here 1954 d’ar bobl aljerian hag embannet e mintinvezh ar 1añ a viz Du 1954 o tisplegañ mennad an dispac’h hag e feadra. Met ivez e palioù, da laret eo ar frankiz, an dizalc’hidigezh hag embann a rae ivez penn-kentañ mennadoù ar Stad aljerian. En diskleriadenn-se e tispleg an [[FLN (Aljeria)|FLN]] an doareoù politikel rediet evit diskoulmañ ar stourm hep feulster. Displeg a ra ivez enno [[statud]] an Aljerianed, lakaet eo bet anezho da stourm gant an armoù evit dont a-benn d’o c’hoantoù broadelour. Dre vras, ez eo diskleriadenn ar c’hentañ a viz Du 1954 bonnreizh an Dispac’h aljerian.
*'''5 a viz Du:''' Ar gouarnamant gall a gas soudarded en Aljeria.
*'''24 a viz Du:''' [[François Mitterand,]] kentañ ministr
*'''Kerzu:''' Krouet 'vez an MNA (Mouvement nationaliste algérien) gant [[Messali Hadj]]. Izili an MTLD (Mouvement pour le triomphe des libertés démocratiques) a zo
===
*
*
*
E-touesk al lezennoù-se, an hini c'hrevusañ hag a zo bet kemeret ar zo an ETAT D’URGENCE embannet gant bro C’hall d'ar c’hentañ a viz Ebrel 1955.
*D'an [[19 Meurzh|19 a viz Meurzh]] 1955 e oa bet savet ar raktres lezenn-se gant ministrerezh an
Al lezenn ETAT D’URGENCE a roe ivez d’ar galloudegezhioù milourel ha nann-milourel pep galloud da adlakaat ar vro er stad ma oa a-raok ar 1añ a viz Du 1954.
-Kemer a ra perzh an FLN e [[kendalc'h an
=== '''[[1956]]''' ===
*20 a viz Genver : [[Feulster]] e [[Tlemcen]] gant [[manifestadeg]]où zo.
*2 a viz C'hwevrer : Jacques Soustelle a zo erlec'hiet gant Robert Lacoste.
*'''6 a viz C'hwevrer:''' [[Guy Mollet]], prezidant kuzul gouarnamant Bro-C'hall, a zo degemeret e Aljer gant manifestadegoù enebiezh Europeaned Aljerian. Disklêriañ a ra : "Dever Bro-C'hall a zo chom e Aljeria hag e chomo eno (''la France doit rester en Algérie et elle y restera'').
*9 a viz Meurzh : Manifestadegoù Aljerianed Pariz a-enep [[votadeg]] ar "galloudoù ispisial".
*11 a viz Meurzh : Votet 'vez ar "galloudoù ispisial" da gouarnamant Guy Mollet gant ar Vodadeg vroadel.
*11 a viz Ebrel : Ar servij soudard a vez lakaet da 27 miz, 70 000 paotr graet ganto o servij e 1953 'zo galvet en dro.
*19 a viz Mae : An UGEMA (Union générale des étudiants musulmans d'Algérie) a c'halv d'an harz-labour, gervel a reont ivez ar studierien hag ar c'hefredourien da sikour an [[FLN]] hag an [[ALN]].
*22 a viz Ebrel : Pierre Mendès France, ministr Stad, a-enep politikerezh Aljerian ar gouarnamant, a ziliez e bost.
*18 a viz Mae : E Aljeria, 19 soudard c'hall, erruet abaoe ur sizhunvezh, a zo lazhet.
*5 a viz Gouhere : [[Harz-labour]] Aljerianed Bro-C'hall ha departamant Aljer.
*20 a viz Eost : [[Kendalc'h Soummam]] (Kabilia), gant an [[FLN]], a dermen [[pal]]ioù ar brezel, divizioù an [[arsav-tan]], kendivizoù evit ar [[peoc'h]] hag en em zisklêr a ra an [[FLN]] evel strollad nemetañ an Aljerianed.
*Gwengolo : : 600 000 soudard c'hall e Aljeria.
*22 a viz Here : Distroet 'vez karr-nij [[Royal Air Maroc]] gant Bro-C'hall a-benn toull-bac'hañ Ben Bella, [[Aït Ahmed]], [[Mohammed Boudiaf]], Khider ha Lacheraf, pennoù bras an [[FLN]]. Un distro-gwall 'vez graet war gallaoued e [[Meknes]] ([[Maroko]]), lazhet e vint.
*
*2-5 a viz Du : Bro-C'hall ha Breizh-Veur a dag Bro [[Ejipt]]: [[bombezadeg]] an [[aerborzh]]ioù ha staliadur [[kanol Suez]] goude tagadenn Ejipt war [[Israel]].
*15 a viz Du : An [[ABU]] a enskriv ar gudenn aljerian war urzh an deiz.
*1añ-14 a viz Kerzu : Ar jeneral [[Raoul Salan]] a teu da vezañ pennkomandant en Aljeria.
*5 a viz Kerzu : Ar gouarnamant C'hall a zivod ar c'huzulioù departamant hag ar c'huzulioù ti-kêr en Aljeria.
*'''27 a viz Kerzu:''' Drouglazhet 'vez Amédée Froger, prezidant kevredigezh an aotrouien maered aljerian.
=== '''[[1957]]''' ===
*7 a viz Genver : 10vet rann-arme [[harzlammerezh milourel|harzlammerien]] ar jeneral [[Jacques Massu]] a zo karget da mirout ar peoc'h e Aljer. Kregiñ a ra [[emgann Aljer]].
*Genver/C'hwevrer : Kresk a ra en dro niver ar [[gwall-daol]]où a-enep ar siviled hag ar soudarded e Aljer. Muioc'h 'vit 30 marv ha tro 100 tizhet gant ar gwall-daolioù se.
*Fin miz C'hwevrer : Kalzik a izili an [[FLN]] a zo [[bac'h]]et.
*26 a viz C'hwevrer : "L'Humanité" a embann lizher ur soudard c'hall hag a ziskul ar [[jahinerezh]] lakaet e pleustr gant an arme c'hall en Aljeria. Ur miz goude e tilezo ar jeneral [[Jacques de la Bollardière]] e bost a-benn enebiñ ouzh ar jahinerezh.
*Meurzh : [[Larbi Ben M'hidi]], unan eus krouerion ar FLN, a zo drouglazhet gant harzlammerien ar c'horonal Bigeard goude bezañ bet jahinet.
*13 a viz Ebrel : Rebechet 'vez da Djamila Bouhired bezañ bet lakaet ur vombezenn en ur c'hafe nepell ouzh Skol-Veur Aljer, arestet ha jahinet 'vo evit ma asantfe bezañ bet lakaet ar vombezenn. E [[alvokad]]ez a c'halv ar meizerien c'hall: [[Simone de Beauvoir]], [[Françoise Sagan]] hag all...
*28 a viz Mae : Lazhadeg siviled an douar Melouza gant an [[FLN]]: 301 den marv ha 14 tizhet.
*11 a viz Even : Arestet eo [[Maurice Audin]], skoazellour skol ar skiantoù Aljer.
*29 a viz Du :Votet eo gant ar bodadenn vroadel al "loi-cadre" hag al lezenn dilennadegoù Aljerian.
*Kerzu : Emgannioù gwadeg e reter ar "C'h/Constantinois". Drouglazhet 'vez [[Abane Ramdane]], unan eus aozour pennañ [[kendalc'h Soummam]].
=== '''[[1958]]''' ===
[[Skeudenn:ALN-soudard.png|thumb|right|200px|Ur soudard ag an [[ALN]] oc'h ober gant ur [[mortez]] dreist d'an harzoù etre [[Tunizia]] hag [[Aljeria]]. (1958)]]
*Genver/Mae : Emgann stankell reter bro Goñstantin.
*7 a viz Genver : Kroget 'vez da dennañ maez an [[tireoul]] a [[Sahara]].
*7 a viz c'hwevrer : Ur [[nijerez|c'harr-nij]] brezel a vez distrujet gant mitrailhetennoù e Sakh.
*8 a viz C'hwevrer : Ur strollad sourdarded o bleniañ kirri-nij a ziviz, gant asant ar jeneral Salan, met hep hini ar gouarnamant c'hall, bombezadegañ Sakhiet-Sidi-Youssef e [[Tunizia]]: 70 marv en o zouez 21 skoliad.
*15 a viz Ebrel : Dilezadeg ar gouarnamant [[Félix Gaillard]]. Kaouad melestradurel e Frañs.
*26 a viz Ebrel : Manifestadeg e Aljer evit un Aljeria c'hall: 30 000 Aljerad a c'houlenn ur gouarnamant a salvidigezh publik goude kouezadenn ar gouarnamant Gaillard.
*9 a viz Mae : Manifestadegoù e Pariz hag e Aljer goude ''drouglazhadeg'' 3 prizoniad c'hall gant an [[FLN (Aljeria)|FLN]].
*13 a viz Mae : Renet eo ar gouarnamant hollek gant an Europeaned e Aljer. Ur gomite a salvidigaezh publik a vez krouet, ar jeneral Massu a zo e prezidant, galvet 'vez ar jeneral [[Charles de Gaulle]].
*14 a viz Mae:''' "Vive De Gaulle" a zisklêr Salan e Aljer. De Gaulle a zo prest da gemer war e chouk galloudoù ar republik.
*8 a viz Mae:''' Manifestadeg bras evit difenn ar Republik e Pariz, o vont eus plasenn ar "Vroad" betek plasenn ar republik.
*1añ a viz Even : Ar Vodadeg vroadel a zilenn De Gaulle gant 339 mouezh a-enep 224.
*4 a viz Even : Diskleriañ a ra De Gaulle "Je vous ai compris" da Europeaned Aljeria.
*19 a viz Gwengolo : Stummet e vez [[gouarnamant da c'hortoz republik Aljeria]] (GC'hRA). Ferhat Ab-bas a zo kentañ prezidant ar [[GC'hRA]].
*28 a viz Gwengolo:''' Ar c'honstitusion nevez a zo degemeret dre referendum (79% a-du e Frañs, 95% a-du e Aljeria). Ar 5vet republik a zo krouet ar 5 a viz Here.
*3 a viz Here : De Gaulle a ro da c'hoût, e Koñstantin, ur raktres [[diorroadur]] evit Aljeria hag a gemero 5 bloaz.
*23 a viz Here : Kinnig a ra De Gaulle ur "paix des braves" d'an [[FLN (Aljeria)|FLN]].
*19 a viz Kerzu :Ar jeneral Challe ha [[Paul Delouvrier]] a gemer plas ar jeneral Salan.
*21 a viz Kerzu : Dilennet eo De Gaulle prezidant ar Republik gall.
=== '''[[1959]]''' ===
*
*6 a viz C'hwevrer : Ar steuñv Challe a vez lakaet e pleustr a-benn lakaat ar peoc'h en Orania.
*18 a viz Ebrel:''' Ar gazetenn "Le Monde" a embann skrid [[Michel Rocard]], un enark yaouank sokialour, enni e kaver ur rentañ-kont diwar-benn ar c'hampoù-strollañ en Aljeria aozet gant an arme C'hall. [[Michel Debré]], kentañ ministr d'ar poent-se, a flatr
ur c'habalerezh aozet gant ar gomunisted.
*5-12 a viz Gouhere : Operatadennoù "étincelles" en Hodna.
*
*Penn-kentañ miz Gwengolo: Operatadennoù "Pierres précieuses" e Kabilia-Vihan.
*16 a viz Gwengolo:''' De Gaulle a zisklêr ar gwir em dermeniñ evit an Aljerianed dre referandom.
*28 a viz Gwengolo:''' Nac'hañ a ra ar GC'hRA ar gwir em dermeniñ, goulenn a reont dizalc'hegezh Aljeria.
*10 a viz Du : Goulenn a ra De Gaulle an harz-tennañ.
*28 a viz Du : [[Ahmed Ben Bella|Ben Bella]] ha renerien zo, arestet e 1956, a zo dilennet gant an FLN evit bezañ degemennourien.
=== '''[[1960]]''' ===
*19 a viz Genver : Erlerc'hiet eo ar jeneral Massu ha kaset en-dro e Frañs peogwir en doa burutellet politikerezh De Gaulle.
*24 a viz Genver : Kroget eo sizhunvezh ar stoc'hoù e Aljer: 22 den marv ha 150 gloaziet an devezh kentañ.
*13 a viz C'hwevrer : Tarzhadenn bombezenn atomek kentañ Bro-C'hall er Sahara.
*3/5 a viz Meurzh : Dav eo d'ar Stad C'hall bezañ trec'h ha kaout ar gwir da chom en Aljeria eme De Gaulle, komz a ra ivez eus un "Aljeria Aljerian liammet-kreñv gant Bro-C'hall".
*30 a viz Meurzh : Ar jeneral Challe a zo skarzhet.
*9 a viz Even : Kejañ a ra De Gaulle gant Si Salah en Elysée.
*25-29 a viz Even : [[Breutadegoù Melun]] gant dilennidi ar [[GC'hRA]]. C'hwitañ a ra ar c'hendivizoù pa well ar GPRA ez eo nemet un [[harz-tan]] a vez goulennet.
*5 a viz Gwengolo : Prezegenn De Gaulle: "L'Algérie algérienne est en route". E [[Pariz]], prosez izili ar "réseau Jeanson" a sikoure an [[FLN (Aljeria)|FLN]]. Kas a ra [[Jean-Paul Sartre]] ul lizher d'al lez-varn.
*6 a viz Gwengolo : Embannet 'vez ar "Manifeste des 121" war an disujidigezh.
*Here : Rañvioù Aljerianed e Pariz ha banlev Pariz.
*22 a viz Du:''' Krouet 'vez ur post nevez: ministr Stad an aferioù aljerian, roet e vo ar post da Louis Joxe.
*23 a viz Du :Mont a ra kuit Paul Delouvrier, erlec'hiet gant Jean Morin, hag a oa dileuriad-meur ar gouarnamant en Aljeria.
*9-12 a viz Kerzu:''' Beaj diwezhañ De Gaulle en Aljeria. Manifestadegoù feulz e Aljer, evit an [[FLN (Aljeria)|FLN]] hag ar GC'hRA, hag evit dizalc'hegezh Aljeria.
*20 a viz Kerzu:''' Hervez aozadur ar broadoù unanet (ABU) en deus ar gwir Aljeria en em dermeniñ e unan.
=== [[1961]] ===
*8 a viz Genver : Annezidi Bro-C'hall a zo galvet da votiñ dre referendum, 75% anezho a zo evit ma vefe ar bobl aljerian emren.
*Fin miz Genver : An [[OAS]] (Organisation armée secrète) a zo krouet, strollañ a ra tud ha n'int ket a-du gant dizalc'hegezh Aljeria.
*20 a viz C'hwevrer:''' Kejañ a ra Georges Pompidou gant an [[FLN]] e bro Suis.
*21/22 a viz Ebrel : Taol-Stad c'hwitet e Aljer gant pevar jeneral: Challe, Jouhaud, Zeller ha Salan o doa klasket kemer ar galloud.
*26 a viz Ebrel:''' De Gaulle kemer an holl c'halloudoù hervez mennad 6 ar vonreizh.
*20a viz Mae-13 a viz Even:''' [[Breutadegoù kentañ Evian]].
*14 a viz Gouhere:''' Niver gwall-daolioù graet gant an [[OAS]] a gresk.
*20 a viz Gouhere:''' Emvod etre Bro-C'hall hag an FLN e kastell Lugrin ([[Breutadegoù Lugrin]]).
*'''5 a viz Eost : Kentañ abadenn diaotre an OAS e Aljer. Salan a zo e-penn an OAS.
*Miz Eost/Gwengolo : Gwall-daolioù e-leizh gant an OAS hag an FLN.
*5 a viz Gwengolo:''' De Gaulle a ansav un Aljeria dizalc'h o labourat a-gevred gant Bro C'hall.
*6 a viz Here:''' Disklêriet 'vez ar [[kloc'had noz|c'hloc'had noz]] e Pariz ha tro-war-dro evit an Aljerianed, eus 8e30 noz betek 5e30 mintin. Ret eo d'an [[ostaleri]]où aljerian prennañ o zorioù da 7e noz.
*17 a viz Here : Manifestadegoù habask gant Aljerianed e-leizh e Pariz. Drastus eo ar bilañs : tud lazhet pe kaset da veuziñ, ur bern gloaziet ha tost 10000 den bac'het. Degadoù [[korf marv|korfoù marv]] a vez adkavet er [[stêr]] [[Saena]].
*Diskar-amzer:''' Gwall-daolioù e-leizh gant an OAS en Aljeria. Erru a ra soudarded enep-OAS en Aljeria, "barbouzes" o anv.
*19 a viz Kerzu:''' Ar CGT, ar CFDT, an UNEF, ar PSU hag PCF a aoz manifestadegoù e bro C'hall evit kendivizout gant Aljeria hag enebiñ ouzh an OAS, kiriek eus gwall-daolioù ha drouglazhadegoù ofiserien, komiserien ha barnerein.
=== [[1962]] ===
*Genver : Gwall-daolioù adarre e Aljer hag e bro C'hall gant an OAS hag eneberien an OAS.
*8 a viz C'hwevrer : Manifestadeg, aozet gant sindikadoù ha strolladoù politikel, a-enep an OAS hag evit ar peoc'h en Aljeria. Bilañs 8 den marv ha muioc'h a 100 den gloaziet.
*7 a viz Meurzh : Kroget 'vez [[kendivizoù Evian]].
*18 a viz Meurzh : Sinet 'vez [[Emglevioù Evian]].
*19 a viz Meurzh : disklêriet 'vez an arsav-tan en Aljeria.
*23 a viz Meurzh : Emsav a seziz Bab-el-Oued.
*26 a viz Meurzh : E Aljer, tennet 'vez 'vez war europeaned o vanifestiñ a-enep emglevioù Evian: 46 den marv ha 200 den gloaziet.
*8 a viz Ebrel : Referendum, 90,7% eus ar c'hallaoued a asant emglevioù Evian.
*25 a viz Mae : Emvod ar CNRA (conseil national de la revolution algérienn) e Tripoli.
*1añ a viz Gouhere : [[Referandom]] evit emrenerezh Aljeria. An dizalc'hegezh a zo asantet gant 99,72% eus ar mouezhioù.
*3 a viz Gouhere :De Gaulle a anzav dizalc'hegezh Aljeria.
*5 a viz Gouhere : Disklêriet 'vez dizalc'hegezh broadel Aljeria.
== '''Bilañs''' ==
===
27500 soudard lazhet pe diank. Evit ar siviled 2788 lazhet ha 875 diank betek an arsav-tan. Dav menegiñ 2273 diank e-pad an arsav-tan (etre an 19 a viz Meurzh hag an 31 a viz Kerzu 1962, an hanter a zo marv.
==='''Kolloù Aljerian'''===
Kostez Aljerian eo bet kontet 1500000 drougtizhet gant ar brezel.<br />
Hervez Guy Pervillé e vefe 400000 den marv, gant niveridigezh ar boblañs etre 1954 ha 1966.<br />
An Harkied drouglazhet a vefe etre 30000 ha 10000 den.<br />
Dav eo menegiñ ivez an dud lazhet e harzoù Maroko ha Tunizia gant
==='''Klozadur:'''===
Ar 5 a viz Here 1999 e asant ar parlamant
An [[20 Eost|20 a viz Eost]] 2006, evit
Ar wezh kentañ e ansav ar Stad Aljerian fedou bet kuzhet beteken gant an Istor ofisiel.
|