Subduktadur : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
||
Linenn 1:
[[Restr:Subduction-br2.svg|thumb|right|400px|Tresadenn un takad subduktadur (pe islinkadur)]]
Ar '''subduktadur'''<ref>[https://www.brezhoneg21.com/geriadurGB.php Kreizenn ar geriaouiñ, Dictionnaire breton des sciences et des techniques]</ref> pe '''islinkadur'''<ref>[[Ofis publik ar brezhoneg|TermOfis]] ha [[Geriadur Ménard]]/ ''subduction''.</ref> zo un argerzh geologek hag a [[kelc'hiad geokimiek|adkelc'h]] [[litosferenn|litosferenn ar meurvorioù]] e-barzh [[mantell an Douar]] el lec'h ma tosta bevenn ar plakennoù tektonek an eil ouzh eben. Pa'n em gav litosferenn
Gallout a ra ar subduktadur c'hoarvezout abalamour ma'z eo un tamm fetisoc'h litosferenn yen ha reut ar meurvorioù evit an [[astenosferenn]] tomm ha gwak zo dindani. Ur wezh kroget e kendalc'h ar subduktadur en un doare stabil dreist-holl abalamour da flodusted fall al litosferenn fetis o sankañ er vantell. Sankañ a ra abalamour d'he fouez dreist-holl<ref>Stern, Robert J., "Subduction zones", ''Reviews of Geophysics'', 40 (4): 1012, 2002, p. 3.</ref>. Peurliesañ e vez ur blakenn okeanek hag a sank dindan ur blakenn kevandirel pe ur blakenn okeanek yaouankoc'h.
Linenn 8:
==Subduktadur ha plakennoù tektonek ==
[[File:JuandeFucasubduction.jpg|thumb|upright=1.2|Plakenn Juan de Fuca a sank dindan plakenn Norzhamerika
[[File:Oceanic spreading.svg|right|thumb|upright=1.35|Plakennoù tektonek a sank
Hervez damkan ar plakennoù tektonek, [[litosferenn]] an Douar, e bluskenn reut diavaez, zo torret e chwezek [[plakenn dektonek]] vras ha meur a unan bihanoc'h. Dilec'hiañ a reont goustadik abalamour d'ar [[koñvektadur|c'hoñvektadur]] e-barzh [[mantell an Douar]] gwak zo dindane. Krouet eo an argerzh koñvektadur-se gant an tommder a zeu eus skinoberiantiz kalon an douar hag a dec'h eus diabarzh an Douar<ref>{{cite book |last1=Schmincke |first1=Hans-Ulrich |title=Volcanism |date=2003 |publisher=Springer |location=Berlin |isbn=9783540436508 |pages=13–20}}</ref>.
[[Kreunenn (douarouriezh)|Kreunenn]] skañv diavaez ha gwelead reut uhelañ [[mantell an Douar]] a ya d'ober al litosferenn. Tevder al litosferenn okeanek a ya eus un nebeud kilometroù pa vez yaouank, e-kichen ar c'hribennoù e-kreiz ar meurvorioù, betek kant kilometr pe war-dro evit al litosferoù okeanek koshañ<ref>Stern 2002, p. 5</ref>. Litosferenn ar c'hevandirioù a ya betek 200 km tevder<ref>{{cite journal |last1=Rudnick |first1=Roberta L. |last2=McDonough |first2=William F. |last3=O'Connell |first3=Richard J. |title=Thermal structure, thickness and composition of continental lithosphere |journal=Chemical Geology |date=April 1998 |volume=145 |issue=3–4 |pages=395–411 |doi=10.1016/S0009-2541(97)00151-4|bibcode=1998ChGeo.145..395R }}</ref>. Yen ha reut a-walc'h eo al litosferenn e-keñver an [[astenosferenn]] dindani, hag abalamour da se e fiñv ar plakennoù tektonek evel korfoù solut o flodañ war-c'horre an astenosferenn. Alies ez eus
An takadoù subduktadur eo al lec'hioù ma sank litosferenn yen ar meurvorioù dindan ar vantell ha ma vez adkelc'hiet<ref>Stern 2002.</ref><ref>{{cite journal|last1=Zheng|first1=YF|last2=Chen|first2=YX|year=2016|title=Continental versus oceanic subduction zones|journal=National Science Review|volume=3|issue=4|pages=495–519|doi=10.1093/nsr/nww049|doi-access=free}}</ref>. Kavout a reer anezhe war vevenn ar plakennoù a stok an eil ouzh eben, el lec'h ma stok litosferenn okeanek ur blakenn ouzh litosferenn ur blakenn all ha n'eo ket ken fetis.
Poulzet gant al litosferenn okeanek e c'hall plakennoù kevandirel stekiñ an eil ouzh eben er memes doare tamm-pe-damm met neuze ne ya ket ar subduktadur en tu all da gant kilometr donder. Ker bras e vez ar gwask a zeu eus stokadenn an div blakenn gevandirel ma sav skantoù tektonek hag en em zistag diouzh mantell an Douar <!--(orin an des [[chaîne de montagnes|chaînes]] de collision assimilables à un [[Prisme d'accrétion|prisme orogénique]])--> peotramant ma sav ar blakenn okeanek dreist ar blakenn gevandirel<!--(origine des zones ou des chaînes d'[[obduction]])--><ref>Damien Jaujard, ''Géologie. Géodynamique - Pétrologie, Études de terrain'', 2020, pp. 61-71</ref>.
An Douar eo ar blanedenn nemeti da c'hoût dimp ma c'hoarvez an argerzh-se, hag an takadoù subduktadur zo e berzh tectonek pouezusañ. Ar subduktadur eo an nerzh a-dreñv ar plakennoù tektonek, hag hepte, ne vefe ket eus ar plakennoù<ref>Stern, 2002, pp=1-4</ref>. Kavout a reer an takadoù subduktadur hed-ha-hed 55 000 km bevennoù plakennoù o stekiñ an eil ouzh eben<ref>S. Lallemand, ''La Subduction Oceanique'', Newark, New Jersey, 1999</ref>, hogos ar memes hed hag an 60 000 km kribennoù e-kreiz ar meurvorioù<ref>Stern, 2002, p. 4</ref>.
==Notennoù==
| |||